Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118509
Source des données : BnF Archives et manuscrits
F. 2ra-158vb. [PETRUS LOMBARDUS Sententiarum libri IV] (P. L., CXCII, 561-962 et BRADY, 1971 et 1981). L. I : [Prologus] « Cupientes aliquid de penuria ac tenuitate… – … librorum capitula distinguntur premisimus » (éd. cit., 3-4) (2ra-2rb) ; « … capitula Libri primi (rubr.) ». « Omnis doctrina est de rebus vel de signis… – … Utrum passiones sanctorum debeamus velle » (2ra-3vb) [le reste de la colonne est blanc] ; « Veteris ac nove Legis continentiam [en capitales alternativement rouges et bleues] ». « Veteris ac nove legis continentiam diligenti… – … voluerunt quem Deus non voluit ». « Explicit primus Liber ». « Hic finitur primus Liber de misterio Trinitatis (rubr.) » (éd. cit., 55-328) (4ra-54ra). – L. II : « … capitula secundi Libri (rubr.) ». « Quod unum principium rerum… – … An aliquando resistendum sit potestati » (54rb-55rb) ; [Prologus] « Que ad misterium divine unitatis… – … nunc ad consideracionem creaturarum transeamus » (éd. cit., 327) (55vb) ; « Creationem rerum insinuans Scriptura… – … ut in malis nulli potestati obediamus ». « Explicit Liber secundus » (éd. cit., 327-580 ) (56ra-86vb) [le reste de la colonne est blanc]. – L. III : « … tercius Liber Sentenciarum (rubr.) » ; [Prologus] « Jam nunc his intelligendis atque pertractandis… – … ad infirmum gratia admiserit accedat » (éd. cit., 23) (87ra) ; « … Capitula tercii Libri (rubr.) ». « Quare Filius carnem assumpsit… – … Que sit litera occidens de legis et evangelii distantia » (87ra-88vb) ; « … Liber tercius de incarnatione Verbi (rubr.) ». « Cum venit igitur plenitudo temporis… – … sunt ut viciorum fere occidantur (éd. cit., 23-229) (88vb-115rb) [le reste de la colonne est blanc]. – L. IV : [Capitula] « De sacramentis. Quid sit sacramentum… – … vel augeat gloriam bonorum » (117ra-117vb) ; [Prologus] « His tractatis que ad doctrinam rerum pertinent… – … ad doctrinam signorum accedamus » (éd. cit., 231) (117vb) ; « Samaritanus enim vulnerato appropinquans … – … ad pedes usque via duce pervenit. Explicit Liber quartus Sententiarum ». « Editus a magistro Petro Lonbardo (rubr.) » (éd. cit., 231-560) (118ra-158vb). F. 115v, 116, 159 : blancs
Collège de Sorbonne. Le ms peut être identifié grâce aux incipit du deuxième et du pénultième folio dans le catalogue de 1338, N.a.l. 99 « Sentencie 22 », [p.64] : « 27. Sentencie incipit in secundo folio utrum debeat [f. 3ra] in penultimo inquid sol [f. 157ra] Precium [quatuor libr., exp.] sexaginta sol. ». Ms figurant dans le catalogue de 1290. Cf. Rouse, R. H., « The Early Library of the Sorbonne… », notamment p. 64. Emprunteurs : ce ms ne figure pas dans le registre de prêt de la Sorbonne au XVe s. Prix : [figure uniquement dans N.a.l. 99, [p. 64] : « …Precium Quatuor libr. [exp.] Sexaginta sol. ».]Ancienne cote : Cote de 1338 d’après N.a.l. 99 « Sentencie 22 » (p. 64) : [« 27. Sentencie …» ] ; cote XVIIIe s. « 522 » (contreplat supérieur) avec la mention « Ce ms du XIIIe s. contient [les Sentences] de Pierre Lombard. Voyez n° 57? ». Annotations : On peut relever trois niveaux d’annotations : 1) Une glose : d’une écriture de petit module, probablement due au copiste (car elle est antérieure à la décoration cf. f. 2). Elle établit une glose brève, dans les marges latérales, dont le contenu est varié : indiquant avec précision les thèmes dont le Maître signale qu’ils ont déjà été traités (ex. f. 35vb), commentant brièvement des termes (ex. f. 2). Le copiste semble aussi être l’auteur de distinctiones sous forme de schéma, notamment en fin de manuscrit, schéma dont les branches sont mises en valeur par l’emploi de l’encre rouge (cf. f. 56, 56v, 107v, 112v, 113, 114, 123, 136, 152, 153). 2) Une divisio textus : L’essentiel des annotations est réalisé par une main française datant du premier quart du XIVe s. et intervenant après que le ms a été relié (cf. f. 106). Cette main annote très méthodiquement le ms : elle effectue, en général dans les marges inférieures, une divisio textussystématique du contenu du Livre des Sentences.divisio textus du prologue : « Cupientes aliquid de penuria etc. : huic operi magister premittit prohemium in quo principaliter tria facit ; primo reddit auditorem benivolentem, secundo docilem, tertio attentum. Secunda ibi : igitur Deo odibilem etc. ; tertia : Non igitur gratia debet hic labor etc. Primo igitur reddit auditorem benivolentem… » (f. 2ra, mg inf.) - Divisio textus du L. I : « Veteris ac nove legis etc. : finito prohemio hic incipit tractatus et dividitur in duas partes. Primo magister ponit quedam generalia quasi tocius operis prelibantia secundo suam intentionem exequitur in principio secunde distinctionis ibi haec itaque vera et pia fide tenendum. Prima in tres… » (f. 3vb)- Divisio textus du L. II : « Creationem omnem rerum insinuans etc. : principalis intentio hujus secundi libri circa tertia versatur scilicet circa rerum creationem et rerum creatarum dotationem seu perfectionem et creaturarum sic perfectarum aversionem ; et sic liber iste dividitur in 3 partes : primo enim determinat generaliter de rerum creatarum productione, secundo de creature rationalis dotatione, tertio de ejus aversione ; secunda in principio XIX dist. ibi Solent queri plura etc. , tertia in XXI dist. ibi videns igitur dyabolus etc… » (f. 55vb) - Divisio textus du L. III : « Cum venit ergo [sic] plenitudo temporis etc. : in hoc tertio libro Magister determinat de misterio incarnationis passionis Christi et donis et virtutibus quibus Christus plenus fuit et fidees animas refitur et dividitur in duobus, primo determinat Magister de incarnatione verbi, secundo de virtutibus et donis nobis per Christum collatis, secunda in principio XXIII d. ibi Cum vero supra perhibitum sit etc. Item prima in duobus... » (f. 87va, mg inf.)- Divisio textus du L. IV : « Samaritanus vulnerato appropinquans etc. : in precedentibus libris determinavit Magister de rebus. In hoc quarto libro determinat de signis sacramentalibus et dividitur iste liber in duas quia primo determinat de sacramentis, secundo vero de resurectione et gloria resurgentium ad qua sacramenta producunt, secunda ibi principio XLIII dist. ibi Postremo de conditione resurectionis… » (f. 118ra, mg inf.) Le travail de divisio se poursuit pour chacune des distinctions. Cette main est aussi responsable d’annotations marginales plus ponctuelles expliquant le sens de certains termes ( ex. f. 2ra « gazophylacium », « bigas ») ; elle reporte aussi les éléments principaux de sa divisio textus dans le texte même des Sentences en rajoutant des pied-de mouche à l’encre noire et en marge du passage, en indiquant la méthode du Maître (ex. f. 87ra, face au passage « Iam nunc intelligendis… » : Primo ponit continuationem suam ; face au passage « Hic enim rationis ordo… » : Hic secundo assignat ordinem. )3) Des distinctiones : Une troisième main, datant du début du XIVe s. intervient ponctuellement dans les marges inférieures. Elle est responsable de schémas, parfois très complexes, touchant à différentes questions théologiques (les distinctiones principales sont aux f. 6v, 8, 8v, 10, 11, 11v, 21v, 22, 29v). Ainsi, la distinctinctio du f. 6v : « vestigium trinitatis ostendit res sequens… » est un schéma particulièrement complexe (plus d’une trentaine de branches).
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF