Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1862

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q281671

  • Autre forme de la cote :
    • Ottob. lat. 1862
    • Biblioteca Apostolica Vaticana, Ott. lat. 1862
    • Bibliothèque vaticane, Ottob. lat. 1862
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1862
  • Conservé à : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIe s., 52 ff., f. 34-52 sur 2 col. sauf les f. 37-38, 39 v° et 40, 270 x 190 mm. Nombreuses figures géométriques illustrant le texte.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-19: Evclides, Elementa (transl. lat. Adelardi Bathensis).

    ~ f. 19: ‹Regulae arithmetica et geometrica›.

    1) inc.: «Si uis coaceruationem cuiuslibet numeri cum omnibus...» (3 lignes).

    2) inc.: «Ad inueniendam aream cuiuslibet trianguli sic faciendum est...».

    expl.: «... propositum ostendit» (8 lignes).

    ~ f. 19 v°-25: Gerbertvs Remensis, Isagoge geometriae.

    f. 25-52: Agrimensores (extraits).

    ~ f. 25-26 l. 13: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extraits).

    inc.: «‹M›ensure aguntur generibus tribus per longitudinem...».

    expl.: «... totidemque angulorum ex tribus circumferentibus» (éd. K. Lachmann, Gromatici ueteres, dans F. Blume. K. Lachmann et A. Rudorf, Die Schriften der römischen Feldmesser, 1, Berlin, 1848, p. 96, l. 21-106, l. 8).

    ~ f. 26-33 v°: Ps. Boethivs, Geometria.

    f. 26 l. 13-25, extrait: «Rectilineę figure sunt quę sub rectis lineis... in neutra parte concurrunt» (éd. Friedlein, Teubner, 1867, p. 375, l. 14-377, l. 2).

    f. 26 v°-33 v°, texte complet y compris l’extrait précédent (Friedlein, op. cit., p. 373-428).

    ~ f. 34-36 v°: «De karacteribus minutiarum».

    inc.: «Quicumque queris minutiarum cognoscere caracteres hic figuras nominaque subscripta inuenies...» (non identifié).

    ~ f. 37-44 v°: Ps. Boethivs, Ars geometriae et arithmeticae.

    inc.: «GEVMETRIA [sic] EST disciplina magnitudinis inmobilis formarumque...».

    expl.: «... in demonstratione summitas in conclusione extremitas. EXPLICIT ANITII MANLII SEVERINI B. LIBER IIII ARTIS GEOMETRIE DE GRECO IN LATINVM TRANSLATVS ABVCLIDE [sic]».

    suivi de cette note: «Shi [sic] Namque libri continent numerorum causas... et mensurarum et positiones ualde hic habetur liber necessarius» (éd. partielles P. L., 63, col. 1352-1364; Lachmann, op. cit., p. 377-412; cf. sur cette compilation N. Bubnov, Gerberti... Opera mathematica, 1899, p. 180-188 et C. Thulin, op. cit. infra, p. 27-43).

    f. 44 v°-45: Ivnivs Nipsvs, Podismus.

    titre: «ITEM EIVSDEM ARTIS LIBER V B. PODISMVS».

    inc.: «Podismi. Mensurarum sunt tria genera...».

    expl.: «... ut queramus singulas precisuras» (Lachmann, op. cit., p. 295-301; Bubnov, op. cit., p. 509-516).

    f. 45 col. 2 l. 37-48 col. 1 l. 39: Epaphroditvs et Vitrvvivs Rvfvs, Liber.

    pas de titre.

    inc.: «Trigoni ortogonii cuius cathetus ped. V hypotenusa...».

    expl. f. 48 col. 1 l. 23: «... Deme hypotenusam erit diametrum circuli» (fin du texte dans l’éd. M. Cantor, Die römische Agrimensoren..., Leipzig, Teubner, 1875, p. 208-214; Bubnov, op. cit., p. 518-548).

    suivi d’un autre paragraphe: «Centuriarum quadratarum deformatio. Mensurarum diuersarum ritus... Pertica habet pedes XII Digitorum XVIII» (éd. Bubnov, op. cit., p. 548-549, l. 4).

    f. 48: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extraits).

    inc.: «Mensura est complurium et equalium inter se...».

    expl. f. 48 col. 2 l. 12-13: «... I̅ Passus Ped. V̅. stadia VIII» (Lachmann, op. cit. p. 94, l. 9 -95, l. 10).

    l. 16: «Cuius genera sunt tria Rectum planum...».

    expl. l. 35: «... Actus stadium Miliarium» (Lachmann, op. cit., p. 96, l. 21-97, l. 13).

    f. 48-48 v°: Pauca de mensuris (extraits).

    1) titre col. 2 l. 13: «DE MENSVRIS incipit liber».

    inc.: «MENSVRA est quicquid pondere...».

    expl. incomplet: «... et digitos diuiserunt» (Lachmann, op. cit., p. 367, l. 9-15; F. Hultsch, Metrologicorum scriptorum reliquiae, 2, Teubner, 1866, p. 135, l. 10-19).

    2) titre: «DE PONDERIBVS».

    inc.: «Ponderis pars minima calculus est...».

    3) titre f. 48 v° col. 1: «DE MENSVRIS LIQVIDIS».

    inc.: «MENSVRIS [sic] in liquidis coclear est pars...».

    expl.: «... Duo chori quod sunt chullum quod sunt modia LX» (éd. cf. supra, Barb. lat. 92, f. 46-47 v°).

    ~ f. 48 v°-49 col. 1: Fragmentum de hexagono et octogono.

    pas de titre.

    inc.: «Si quis uoluerit per unum latus octogonum...».

    expl.: «... ea mensura et facies octogonum» (Bubnov, op. cit., p. 552-553).

    f. 49 col. 1: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extrait).

    titre: «IVLII FRONTINI».

    inc.: «IN pede porrecto semipedes duo...».

    expl.: «... Vnc. VIII. Digitos XII» (8 lignes -Lachmann, op. cit., p. 95 l. 2-4, 94 l. 18-95 l. 2).

    suivi de 5 lignes non identifiées: «Consuetudine uulgari unus bonuarius seritur... De fabis tribus» (éd. d’après le ms. Berne, Bürgerbibl. 299, C. Thulin, op. cit. infra, p. 16).

    f. 49-59 v° col. 1: Colvmella, De re rustica (extrait).

    titre: «Lucii Iunii Moderati» (en marge: «Titulus, incipit lib‹er›»).

    inc.: «Quoniam familiariter a nobis precepta mensurarum...».

    expl.: «... placuerit laxiora spatia seminum faciemus» (V, 1-3).

    ~ f. 50 v°-51: De iugeribus metiundis.

    titre: «DE IVGERIBVS MENCIENDIS [sic]».

    inc.: «Castrensis iugerus quadratus habet perticas...».

    expl. f. 51 col. 1: «... fiunt pedes I̅I̅I̅ CL sic quero pedaturam» (texte complet, Lachmann, op. cit., p. 354-356).

    f. 51-52: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extraits).

    titre: «GENERA LINIAMENTORVM».

    inc.: «Gradus habet pedes II Passus...».

    expl. f. 52 col. 1: «... ex tribus circumferentibus et duabus rectis. EXPLICIT LIBER PODISMVS BOETII» (Lachmann, op. cit., p. 95 l. 5-10; p. 96 l. 21-97 l. 13).

    ~ f. 52 col. 2: ‹Formulae seu Definitiones›.

    1) inc.: «Sex habet sextantem unum id est trientem...» (5 lignes).

    2) inc.: «Cubitus constat sex palmis digitis quatuor...».

    expl.: «... sestercium uocitauerunt» (5 lignes - éd. des deux textes d’après le ms. Berne, Burgerbibl. 299, C. Thulin, op. cit. infra, p. 16).

    ~ f. 52-52 v°: Acbrannvs, Versus de ludo tabularum secundum numerum.

    (éd. d’après le ms. Berne, Bürgerbibl. 299, f. 29 v°, H. Hagen, Carmina medii aevi maximam partem inedita, Berne, 1877, p. 142-145).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: paraît française, écritures régulières, plus anguleuse aux f. 1-33 v°; les f. 37-52 v° sont copiés d’après le ms. Berne, Burgerbibl. 299 (Xe s.), f. 1-29 v° (décrit par Thulin, op. cit. infra, p. 14-17).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: l’humaniste français Jean Nicot († 1600) dont les devises italienne et grecque sont inscrites au bas du f. 1, en haut ex-libris de la même main: «Ex bibliotheca Nicotiana»; Reine Christine de Suède (f. 1 en marge: «Ex bibliotheca Serenissimae Suecorum Reginae n° 500»); le cardinal P. Ottoboni (cote de Bianchini: S. 3. 18).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • F. J. Daly et Ch. J. Ermatinger, Mathematics in the codices Ottoboniani latini (Manuscripta, 9, 1965, p. 17-19), description assez détaillée sauf pour les f. 37-52
    • C. Thulin, Zur Überlieferungsgeschichte des Corpus agrimensorum. Exzerptenhandschriften und Kompendien (Göteborgs kungl. Vetenskap- och Vitterhets. Samhälles Handlingar, Ser. IV, 14-15, 1911-1912, p. 17), brève mention.

Vie du livre

Source des données