Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3588

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118979

  • Titres attestés :
    • Johannes Gallensis
    • Palladius
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 3588
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3588
    • Paris. BnF, Latin 3588
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Parchemin. Réglure à la mine de plomb.
  • Composition :
    • 224 ff. précédés et suivis de 3 ff. de garde papier.
  • Format :
    • 185 × 125 mm. (justification 110 × 80 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • France méridionale. Initiales peintes et historiées (ff. 3, 4v, 68, 77v, 113 et 114v). Petites initiales bleues ou rouges avec filigranes et antennes rouges ou violets. Pieds-de-mouche rouges et bleus. Rubriques. Titres courants rubriqués (ff. 3-106). — 21 cahiers de 12 ff., sauf le 1 er et le 21 e de 2 ff. (1-2 et 223-224), le 8 e et le 17 e de 14 ff. (75-88 et 181-194), le 16 e de 8 ff. (173-180) et le 20 e de 4 ff. (219-222). Signatures à l'encre rouge au bas des premiers ff. de chaque cahier. Réclame à chaque cahier. Les ff. 55, 59, 71, 107 et 111 sont mutilés, sans lacune dans le texte. Les ff. 2v, 111v-112v, 223v-224 sont blancs. — Corrections marginales et gloses marginales contemporaines de la copie du manuscrit. — Au f. 224v, mention de mise en gage du manuscrit : « Super isto libro dedit Laurentius unum francum » (XIV e s.), ex-libris : « Iste liber est fratris Johannis Garcie [?] conventus Tholose quem emit anno Domini M° CCCXCVII », et cote du XV e s. : « Liber vite religiosorum h h ». Cette même mention se retrouve en partie grattée au f. 1v. Au f. 1, titre du XVII e s. : « Ordinarium vitae religiosae. Paradisus sive de vitis patrum Pascasii », et d'une autre main : « Ordinatio vite viri religiosi per fratrem Joannem Vallensem ». Le premier de ces titres et certaines notes en latin et en italien pourraient être de la main de Celso Cittadini à qui semble avoir appartenu le manuscrit ; cf. M. Cl. Di Franco Lilli, La Biblioteca manoscritta di Celso Cittadini , Rome, 1970, 78, n° 83. Manuscrit envoyé d'Italie à la Bibliothèque du roi par Mabillon en 1686 ; cf. H. Omont, dans Mélanges et documents publiés à l'occasion du 2 e centenaire de la mort de Mabillon , Ligugé, Paris, 1908, 114 ; P. Gasnault, dans Bibl. Éc. Ch ., CXXIX (1972), 415 et n. 1. 224 ff. précédés et suivis de 3 ff. de garde papier.185 × 125 mm. (justification 110 × 80 mm.).
  • Reliure :
    • Reliure XVII e s. parchemin vert. Titre doré au dos : « IO. VALL. DE VITA RELIG. ET PASCH. DE VITA PP. ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1v-111 JOHANNES GALLENSIS, Ordinarium vite religiose (éd. Summa Johannis Valensis de regimine vite humane , Venise, 1496, f. 260-305v). Titre et table (addition du XIV e s.) : « Iste liber dicitur Ordinarium vite religiose in quo sunt tres partes quarum prima dicitur dietarium, secunda locarium, tertia itinerarium... — ...supplicatio auctoris » (1v-2) ; — Prol. : « Incipit Ordinarium vite religiose sive alphabetum. Nunquid nosti ordinem celi ... (Job XXXVIII, 33). Sicut angelica ierarchia sive celestis spirituum... — ... in principio predictarum particularum » ( éd. cit ., f. 260-260v) (3-4v) ; — Pars I : « Incipit dietarium. Quoniam omni negocio est tempus ... Prout dicitur .8. Eccl. [6], sedula sollertia debet vir religiosus... — ... deducet me victor in psalmis canentem » ( ibid ., f. 260v-289) (4v-68) ; — Pars II : « Secunda pars que dici potest locarium. Volo viros orare in omni loco ... (I Tim. II, 8). Quemadmodum vir religiosus debet esse utiliter occupatus... — ... levantes puras manus etc. » ( ibid ., f. 289-293) (68-77v) ; — Pars III : « Incipit tercia particula que potest dici itinerarium. Admonendus est ergo vir religiosus et maxime juvenis ...— ... manus levet. Et in hoc finis istius collectionis. Explicit... » ( ibid ., f. 293-305v) (77v-106) ; — Table : « Incipiunt capitula prime partis libri fratris Johannis Vallensis qui dicitur ordin[a]tio vite viri religiosi... De defectiva... — ... supplicatio collectoris istius operis. Expliciunt capitule tercie partis... » (106-111) ; cf. Glorieux, Maîtres en théol ., II, 116 ; V. Doucet, dans Arch. francisc. hist ., XXVII (1934), 550-553.

    F. 113-220 [PALLADIUS, Historia lausiaca, versio latina I] ( P.L. ., LXXIV, 243-342). Titre : « Incipit liber Paschasii dyaconi qui dicitur Paradisus de vitis sanctorum Patrum » (113) ; — Epître dédicatoire : « In hoc libro quem de vita sanctorum Patrum scripturi sumus... — ... ad recuperationem vite nobilioris reversos » ( éd. cit ., 243-246) (113-114) ; — Texte divisé en 66 chapitres : « De bono Ysidoro presbytero perfectissime vite viro. I. Cum primum Alexandriam attigi civitatem... — ... demon hoc dixit : Omnia tibi ista dabo si me pronus volueris adorare. Explicit liber qui Paradisus apellatur » ( ibid ., 251-342) (114-220) ; — Table des chapitres (220-222v) ; cf. C. Butler, The Lausiac History of Palladius , Cambridge, 1898, 59-61 ; Cod. hag ., I, 235.

    F. 113-204v Gloses marginales sur l' Historia lausiaca , contemporaines de la copie du manuscrit ; au f. 113, première glose : « Hic liber dicitur Paradisus quem scripsit Pascasius diaconus de vita et actibus sanctorum virorum, mulierum, cenobitarum, heremitarum » ; au f. 204v, dernière glose : « Olimpias nobilis, casta... — ... inter confessores est reputata ».

    F. 223 Addition de la main des gloses sur la prière, le jeûne et l'aumône : « Oratio dicitur tripliciter : oratio primo proprie et sic est ascensus mentis ad Deum... — ... nam corporalis excercitatio ad modicum utilis est etc. ».

Textes du manuscrit

Source des données : Mandragore

Enluminures et décors

Intervenants

Autres intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Admonendus est ergo vir religiosus et maxime juvenis sive moribus sive aetate...

    f. 77v

    Hic liber dicitur Paradisus quem scripsit Paschasius diaconus de vita et actibus sanctorum virorum...

    f. 113

    In hoc libro quem de vita sanctorum Patrum scripturi sumus...

    f. 113

    Incipit du lemme biblique

    Numquid nosti ordinem caeli ... (Job XXXVIII, 33).

    Incipit

    Sicut angelica hierarchia sive caelestis spirituum caelestium...

    f. 3

    Olympias nobilis casta, fervens, studiosa, imitatrix Filinae...

    f. 204v

    Oratio dicitur tripliciter : oratio primo proprie et sic est ascensus mentis ad Deum...

    f. 223

    [...] Prout dicitur VIII Eccl.. sedula sollertia debet vir religiosus...

    f. 4v

    [...] Quemadmodum vir religiosus debet esse utiliter occupatus omni hora...

    f. 68

    Incipit du lemme biblique

    Quoniam omni negotio est tempus ... (Eccl. VIII, 6)

    Incipit

    Prout dicitur VIII Eccl. (6), sedula sollertia debet vir religiosus...

    f. 4v

    [...] Sicut angelica hierarchia sive caelestis spirituum caelestium sublimatio illuminatur...

    f. 3

    Incipit du lemme biblique

    Volo viros orare in omni loco ... (I ??? Tim. II, 8)

    Incipit

    Quemadmodum vir religiosus debet esse utiliter occupatus omni hora...

    f. 68

    CITTADINI (Celso) -- Notes autographes
    CITTADINI (Celso) -- Possesseur
    Cotes anciennes non identifiées -- En lettres
    DÉCORATION -- Décoration française méridionale (XIII e s.)
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIII e et XIV e s.)
    DÉCORATION -- Initiales historiées (XIII e s.)
    DÉCORATION -- Initiales peintes et or (XIII e s.) à décor animal
    Évêque -- Initiales historiées
    FRERES MINEURS -- Initiales historiées
    JOHANNES GARCIA (frater) -- Possesseur
    JOHANNES WALLENSIS, O.F.M. -- Initiale historiée (XIV e s.)
    JOHANNES WALLENSIS, O.F.M. -- Ordinarium vitae religiosae, seu De Regimine vitae humanae
    Manuscrits -- Manuscrits mis en gage
    PALLADIUS -- Historia Lausiaca, versio latina I
    PASCHASIUS DUMIENSIS DIACONUS -- Paradisus de vitis sanctorum Patrum
    RELIURE -- Reliures XVII e s.
    RELIURE -- Reliure Parchemin vert

Vie du livre

Sources des données