Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1720

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q96637

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s., 209 ff. (+ f. 182bis; f. 66 blanc), 315 x 200 mm. Initiales d’or à «bianchi girari», dans celle du f. 1 un «putto» à collier rouge; au bas du f. 1, un écu, esquissé et resté blanc, est encadré de chaque côté de fins rinceaux à la plume avec fleurs et pastilles d’or enroulés, formant des médaillons au milieu desquels deux angelots au collier rouge, aux ailes bleues et vertes, jouent d'une trompette d’or. Gloses marginales contemporaines éparses.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //inquit ad

    f. 1-209: Cicero, Opera.

    f. 1-38: Brutus.

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS BRVTVS INCIPIT FELICITER. VALEAS QVI LEGIS. AMEN».

    le texte finit au f. 37v°.

    f. 38 en bas: «NIL PLVS REPPERI SED TAMEN PARVM DEFICIT IN FINE».

    f. 38v°-65v°: Orator (famille des integri).

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS ORATOR INCIPIT FELICITER. VALEAS QVI LEGIS. AMEN. AD BRVTVM».

    f. 66v°-158: De oratore (famille des integri).

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS DE ORATORE LIBER PRIMVS INCIPIT FELICITER. VALEAS QVI LEGIS»

    (glose) en marge: «Cicero meret (?) in huius libri laudem scribens ad Leptam in V° epistularum ad Lentulum sic ait: Oratorem meum tantopere a te probari uehementer gaudeo...» (9 lignes -Cicero, Epistulae ad familiares, VI, 18, 4).

    f. 158-170v°: Orator (famille des mutili).

    texte joint au précédent sans séparation, précédé d'une interpolation: «Tertium quod restat huius partitionis ingenium est Quinte frater multo sublimius» (cf. supra, Chigi H.VIII.247, f. 29v°).

    inc.: «multoque robustius...» (26, 91).

    à la fin du texte: «MARCI TVLLII CICERONIS DE ORATORE LIBER TERTIVS ET VLTIMVS FELICITER EXPLICIT. QVI LEGIS LEGE FELICITER. LAVS DEO. AD QVINTVM FRATREM».

    f. 171-182bis: De senectute.

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS DE SENECTVTE (au-dessus: «qui CATO dicitur») LIBER INCIPIT FELICITER AD TITVM AMICVM SVVM».

    (glose) en marge: «Hic liber intitulatur Cato quem Cicero scripsit ad T. Pomponium Athicum, cuius materia est Senectus. Intentio uero commendando Senectutem solatium conferre senibus...» (7 lignes).

    f. 182bis v°-196: De amicitia.

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS DE AMICICIA LIBER INCIPIT FELICITER QVI INSCRIBITVR LELIVS».

    inc.: «QVINTVS MVTIVS AVGVR SCEVOLA...».

    expl.: «... nihil amicitia prestabilius putetis».

    f. 196-203: De fato.

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS DE FATO LIBER INCIPIT. QVI LEGIS LEGE FELICITER».

    inc.: «QVIA QVE PERTINENT AD MORES QVOS ETHOS...».

    à la fin du texte: «... EXPLICIT. QVI LEGIS LEGE FELICITER. CREDO TAMEN FIRMITER NON EXPLETVM».

    f. 203v°-209v°: Academica posteriora (I -manuscrit de la classe Γ).

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS PARS CVIVSDAM LIBER VNIVS ACHADEMICORVM LEGE FELICITER».

    inc.: «IN CVMANO NVPER...».

    expl. incomplet (les deux dernières phrases manquent): «... incredibili quadam fuit facultate et to [sic] PARS ACHADEMICORVM EXPliCiT. NON REPERITVR PLVS. VALEAS QVI LEGIS».

Origine

  • Origine: italienne, écriture humanistique ronde soignée. Selon R.H. et M.A. Rouse, op. cit. infra, le manuscrit a été copié à Florence.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1590.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 335-336 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliographie

    • F. Heerdegen, M. Tullii Ciceronis ad M. Brutum Orator, Leipzig, Teubner, 1884, p. IX et XXI
    • W. Friedrich, Zu Ciceros Büchern De oratore (Jahrb. f. class. Philol., 135, 1887, p. 79), brève mention
    • A. Barriera, M. Tullii Ciceronis Cato Maior De senectute, Turin, Paravia, 1921, p. 43 (brève mention)
    • A. Barriera, Il De oratore nel Codice Todino n. 21 e nei Vaticani 1720, 3238 (Athenaeum, 10, 1922, p. 89 et 109)
    • O. Plasberg, M. Tullii Ciceronis scripta..., fasc. 42: Academicorum reliquiae cum Lucullo, Leipzig, Teubner, 1922, p. XIX
    • R.H. et M.A. Rouse, The medieval circulation of Cicero’s «Posterior Academica» and the «De finibus bonorum et malorum» (Medieval scribes, manuscrits and libraries. Essays presented to N.R. Ker, Londres, 1978, p. 365), brève description.

Vie du livre

Source des données