Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q84765
Manifeste IIIF
Numérisation :
Parch., XIe-XIIe s. ou XIIe s. (début), 117 ff., 185 X 95 mm. Au f. 55 v° croquis peint en jaune et bleu d’un homme assis vêtu d’une longue robe, tenant sur ses genoux un phylactère portant les lettres et signes: «ST — ↑ 0 8 ≣». Le manuscrit comprend de nombreux traités et extraits de grammaire anonymes difficiles à identifier. Le f. 1 endommagé est presque illisible.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 1 v°-16: Priscianvs, Partitiones duodecim uersuum Aeneidos principalium.
pas de titre (éd. H. Keil, Gramm. lat., 3, Teubner, 1860, p. 459-515).
~ f. 16: ‹Notae de grammatica›.
inc.: «Nam et si naturaliter quedam uerba ad solos pertinent mares...».
~ f. 16 v°: ‹De numeris›
~ f. 17-23 v°: ‹Glossarium latinum› (ordre alphabétique).
inc. mutilé (?): «// Carnis Carnicula ut canis canicula Canalis .F. (?) Call‹is› semita tenuis. Caduceator...».
expl.: «... Yppodromum ubi aequi currunt. Zix (?) interiectio silentis».
~ f. 24-26 v°: ‹Glossarium latinum› (ordre alphabétique).
inc.: «Abstineo hereditate et illius et illo et illum. Abhorreo abstulto...».
expl.: «... Vtor tunicam et tunica».
~ f. 26 v°: ‹Notae grammaticales›.
inc.: «Infinita uerba pro participiis ut uideo sapere...».
~ -Isidorvs Hispalensis, Etymologiae (extraits: XVII, 7, 74; 6, 3; 7, 6; XII, 6, 52; XVII, 10, 3).
f. 27-34 v°: Commentarius in Donati artem minorem (?).
pas de titre.
inc.: «PARTES. Sunt sectiones uel diuisiones alicuius rei et dicuntur a partiendo...» (au-dessus de la ligne add. de la même main): «et dicte sunt a parilitate idest equalitate».
expl.: «... cesum dicitur eo quod incisio fit plenȩ sententiȩ id est et media distinctio et subdistinctio».
f. 34 v°-44: Partes orationis octo iuxta Priscianum (abrégé des Institutiones grammaticae de Priscien ?).
titre: «Incipiunt octo partes orationis iuxta Priscianum aeditȩ grammaticum».
inc.: «PArtes orationis sunt VIII Nomen uerbum Participium Pronomen prepositio aduerbium Interiectio coniunctio. Nomen est pars orationis quȩ unicuique subiectorum corporum seu subiectarum rerum...» (cf. Priscianvs, Inst. gramm., II, 22).
expl.: «... Supponuntur autem hȩ que .ue. ne quȩ sunt encleticȩ quidem quoque autem. Aliae fere omnes communis sunt ordinis» (cf. ibid., XVI, 16).
~ f. 44-44 v°: ‹De generum distinctione›.
inc.: «ANTEquam de generum regulis dissertissimi artigraphique Prisciani uestigia fere in omnia...».
expl.: «... easdem seruant apud nos terminationes quas habuerint apud grecos».
~ f. 44 v°: ‹De nouem Musis›.
inc.: «Musa est dea carminis et dicitur ἈΠΟ ΤΟΝ ΜΟΥΣΟΝ...».
expl.: «... Octauum eligere quod iudicas. Nonum bene proferre quod elegeris» (cf. pour les dernières lignes: Fvlgentivs, Mitologiae, I, 15 fin).
~ -‹Aenigma›.
inc.: «Quatuor una simul dat dictio nomina rebus...» (5 v., énigme sur le mot Saturnus, éd. d’après le ms. Ottob. lat. 35, P.L., 19, col. 29-30).
— Anthol. lat. 738 a.
f. 45-46 v°: Martinvs Bracarensis seu Ps. Seneca, Formula uitae honestae.
titre: «Libellus de IIII uirtutibus prudentia fortitudine temperantia et iustitia qui intitulatur formula uitȩ honestȩ editus a quodam Martino episcopo ad Mironem regem».
(prologus) inc.: «Gloriosissimo ac tranquillissimo...» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro C. 121, f. 205-208).
f. 46 v°: Vita Senecae.
inc.: «Lucius ethnicus [sic] Seneca de grecis fuit locus eius in regione Neronis...».
expl.: «... ad opus omne siue bonum siue malum» (éd. d’après ce ms., C. Questa, op. cit. infra, p. 184-185).
f. 47-48: Ps. Seneca, Liber de moribus.
expl.: «... Nunc intergemiscit socios tuȩ beatitudinis» (§ 143).
~ f. 48-49 v° ‹Glossarium «Poeta uates...»›.
inc.: «POeta uates uel uersificator Poeticus liber. Poema unius libri opus...».
expl.: «... Erato nomen Musę. Thisbes nomen feminę. Ara putas» (cf. Goetz, Corpus glossariorum latinorum, 1, 1913, p. 102).
~ f. 49 v°-50: ‹Excerpta Patrum›.
inc. (en marge: «HIER‹ONYMVS›»): «Frustra enim quis uocem domini dei sui audire se dicit...».
~ f. 50 v°-53 v°: ‹Grammatica latina›.
inc.: «MVSA QVAE PARS est. Nomen Et caetera. Cuius uocis articulatae et litteratę. Articulata uox...».
expl.: «... hic et hec et hoc specus hic et hoc sal. FORMATIONES OBLIQVORVM CASVVM REQVIRANTVR RETRO».
~ f. 53 v°: ‹Godescalcvs Orbacensis, De «In» praepositione explanatio›.
~ f. 54: ‹Carmen› .
inc.: «Non mihi sit ductrix inflata superbia quaeso...».
expl.: «... Nam diuturna quies bonitati damna ministrat» (28 v. - éd. d’après le ms. Mont-Cassin, Bibl. Abbaz. 218 T (Xe s.), f. 63 v°-64, Bibliotheca Casinensis, 4, 1880, p. 201-202).
v -‹Aenigma ?›.
inc.: «Circum ter denis summus componitur ordo...» (12 v.).
~ — ‹Definitiones ?›.
inc.: «Tonus est sonus uocis armoniacȩ id est uox a modulatu...» (8 lignes).
~ f. 54 v°-55 v°: ‹De arte computandi›.
inc.: «Quisquis computandi quantum humana permittit infirmitas plenam cupit habere notitiam ...».
f. 56-57 v°: Servivs, De finalibus.
titre: «INCIPIT LIBER SERVII H. DE SILLABARVM NATVRIS».
~ f. 57 v°: ‹Remigivs Avtissiodorensis, Commentum in Bedae de metrica arte (prologus)›.
~ f. 57 v°-65 v°: Beda Venerabilis, De metrica arte.
f. 58, deux Carmina suivent les capitula.
1) ‹Versus de Beda›.
inc.: «Beda Dei famulus facundo famine fretus...» (10 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, 1959, n° 2108).
2) titre: «DE QVINQVE CLAVIBVS SAP‹IENTIAE›».
inc.: «Quinque sacrae claues dicunt perstare [sic] sophiae...» (7 v. - cf. H. Walther, Initia Carminum, 1959, n° 16036).
~ f. 65 v°-66: «DE NOMINIBVS ET FIGVRIS VERSVS HEROICI».
inc.: «Versus heroicus senarius diuersis modis appellatur. Dicitur enim examet‹rum›...».
~ f. 66 v°-70 v° ?: «Liber compendiositatis et introductorium opus puerilitatis».
inc.: «Vox est aeris percussio quȩ per quasdam partes gutturis arterialiter ab animali profertur...».
f. 67-69 v° (tableaux sur plusieurs colonnes, par ordre alphabétique de a à z).
inc.: «At an B b. P. abicio. A.T. an C. b...».
en marge: «A ante bilis P. ut amabilis...»
f. 70-70 v° inc.: «Omnis pars desinens in A.P. p. ita quia et puta...»
(fin mutilée).
f. 71-84 v°: ‹Florilegium poeticum› (seu Exemplaria auctorum).
précédé, f. 71-76 v° d’une table alphabétique de mots avec renvois aux auteurs.
inc.: «Virgilivs. I. Auena. IIII Aruisia XXIII Auis...».
expl.: «... ARATOR VI Zelus. IVV‹ENALIS› 1 d. XXII Zelotipus».
f. 76 v°-78 v°: «INCIPIVNT EXEMPLARIA VIRGILII».
inc.: «Siluestrem tenui Musam meditaris auena...» (Eclog. I, 2).
expl.: «... Si uero seres uicia uilemque faselum» (Georg. I, 227).
f. 78 v°-80: «INCIP. EXEMPL. ORATII».
inc.: «AVT flumen Rhenum aut fluuius describitur arcus...» (De arte poet. 18).
expl.: «... Ibant octonis referentes idibus aera» (Serm. I, 6, 75).
f. 80-81: «EXEMPL. IVVENALIS».
inc.: «Et nos ego manum ferulȩ subduximus et nos...» (Sat. I, 15).
expl.: «... Gloria quantalibet quid enim si gloria tanta est» (VII, 80).
f. 81-81 v°: «EXEMPL. PERSII».
inc.: «CAstiges trutina nec te quęsiueris extra...» (Sat. I, 7).
expl.: «... Iam clamides regum iam lutea gausape uincus» (VI, 46).
f. 81 v°-82 v°: «Exempl. LVCANI».
inc.: «TVTA fuge Tritonos adit illesa...» (cf. De bello ciuili, IX, 346-347).
expl.: «... Praecipitauit Arar fluuius Rodanumque morantem» (VI, 476 et 475).
f. 82 v°-83: «EXEMPL. STATII».
inc.: «LONga retro series trepidum si in natis [sic] operti...» (Thebais, I, 7).
expl.: «... Bruma renidentem ducunt Strimonia cigni» (VII, 287).
f. 84-84 v°: «EXEMPL. OVIDII».
inc.: «BRachiaque oposui tenuique a pectore uaras...» (Metam . IX, 33).
expl.: «... Ciniphiumque Iubam Mitridatisque tumentem» (ibid., XV, 755 -même florilège dans le ms. Bâle, Öffent. Bibl. der Univ., F. IX. 5 (XVe s.), f. 159 v°-190).
~ f. 85: ‹De nominatiuis nominibus›.
inc.: «OMnia nominatiua nomina in A desinentia corripiuntur ut musa mihi...» (23 lignes).
~ f. 85-90: Albericvs Casinensis, De longitudine et breuitate syllabarum.
inc.: «Omnes uocales principales P. an‹te› X.Z. et I consonantem ut axis azima aio...» (texte signalé par O. J. Blum, op. cit. infra).
~ f. 90-90 v°: ‹Carmen›.
inc.: «A Me res agitur quę stantis forma uocatur...» (21 v.).
~ f. 90 v°-95 ?: ‹De mutationibus uerbi›.
inc.: «RATIONES diuersarum mutationum quando uerbum personale in impersonale mutatur...».
~ f. 95-97: «Reg‹ulae› De generibus uerborum».
inc.: «ACTIVA faciunt passiua ex se ut oror oro inchoo inchoor...».
f. 97-100: ‹Remigivs Avtissiodorensis, Commentum in Donati artem minorem› (extraits).
titre: «De aduerbio».
inc.: «ADVERBIVM quod graece B H P H M A [sic] dicitur ideo sibi hoc nomen...».
extraits du texte, suivis d’extraits des chapitres De coniunctione et de praepositione.
expl.: «... quia maxima ex parte inter aduerbia annumerantur» (éd. H. Hagen, Anecdota Helvetica, Teubner, 1870, p. 211-217; W. Fox, Remigii Autissiodorensis in artem Donati minorem commentum, Teubner, 1902, p. 60-90).
f. 100-103 v°: ‹Commentarius in Donati artem minorem›.
(accessus) inc.: «In exponendis auctoribus tria sunt querenda locus tempus persona. De loco et de tempore et de persona Donati Hieronimus dicit Pars est quędam sectio...».
expl.: «... secundum Priscianum uox indicans mentis conceptum idest cogitationem».
(texte) inc.: «Nomen dictum est a notam‹ine› eo quod uocabulo suo res nota efficiat...».
expl.: «... et eua deridentis ut uah et similia».
~ f. 103 v°: ‹Notae grammaticales›.
inc.: «Haec nomina id est uesper uespere uespera uesperum inter se differunt...» (20 lignes).
~ f. 104-107 v°: ‹De declinationibus et generibus nominum›.
inc.: «In a desinentia mas‹culina› uel fem‹inina› uel communia si greca sunt aut lat‹ina› adiecta e faciunt genitiuum...».
~ f. 107 V°: «SCEMATOLOGA [sic] ID EST FIGVRE ORATIONIS».
inc.: «Nomen generis neutri numeri pluralis si solum ponatur loquutio figurata est...».
f. 107 v°-108 v°: Priscianvs, Institutiones grammaticae (extraits).
titre: «PRISC‹IANVS›».
inc.: «Illud quoque non est pretermittendum quod quibusdam septimus casus...» (V, 78 - éd. Hertz, 1, p. 190, l. 2).
f. 108: «... uideo te lumine id est per lumen» (V, fin - op. cit., p. 191). «Sunt igitur formae generales preteriti perfecti octo...».
f. 108 v°: «... uendo uendidi» (IX, 21-22 - op. cit., p. 463, l. 6-464, l. 6).
f. 108 v°: «Quot et in quibus formis nominibus inter grecam latinamque formam communibus latini utuntur...».
expl.: «... ut sit discretio inter uerbum pone imperatiui modi quod uenit a pono, ponis, ponit» (non identifié).
f. 108 v°-110 v°: Charisivs, Ars grammatica (extrait).
titre: «DE ADVERBIO. PLĀT. SĒC. (?)».
inc.: «Aduerbia loci sunt sic. Primum in loco ubi ibi illic...» (II, 13 - éd. H. Keil, Gramm. lat, 1, 1857, p. 188, l. 1; éd. C. Barwick et F. Kühnert, Teubner, 1964, p. 243, l. 12).
extraits avec modifications de la liste alphabétique des adverbes.
expl.: «... modo coniunctio causalis. Vt faciem mutatus et ora cupido» (pas dans Charisius).
~ f. 110 v°-111: «ADVERBIA TEMPORIS FINITA».
inc.: «Hodie perendie uespere et uesperio nocte interdiu olim...».
~ f. 111 v°: ‹De uerbis impersonalibus›.
inc.: «Infinito impersonali. Amari a me uolo deum...».
~ f. 112-117 v°: ‹Ars grammatica› (fragment).
inc. mutilé: «// sed nos rete tamen neutraliter ponimus. Reliquit suppetit...».
expl. mutilé: «... ut Ego illud sedulo negare factum. Deesse coepi. Absque eclipsis //».
Origine: paraît italienne, petite écriture arrondie, serrée et régulière.
Possesseurs: en haut du f. 1 ex-libris presque illisible en écriture cursive du XIVe s. (?): «Iste liber est magistri (?) Zusti... (?)»; le cardinal Sirleto (cote 15); le cardinal P. Ottoboni (cote de Bianchini: V. 1. 43).
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF