Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal. lat. 889

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89027

Aspects codicologiques

  • Parch., Xe s., I +103 ff., 272 x 228 mm. Au f. 1, initiale à rinceaux et palmettes. Gloses contemporaines et postérieures (XIVe-XVe s.).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    ungezähltes Bl. vor Bl. 1 r - Nachtrag: Hymnus de oratione dominica
    ungezähltes Bl. vor Bl. 1 r - Nachtrag: De Catilina, Cicerone et Mario excerpta IV ex Iuvenalis Saturis
    ungezähltes Bl. vor Bl. 1 v - Nachtrag: Anonymus, Accessus in Sallustium
    (ungezähltes Bl. vor Bl. 1 v), 1r-35v - Sallustius, De coniuratione Catilinae cum glossis
    (ungezähltes Bl. vor Bl. 1 v), 35v-102v - Sallustius, De bello Iugurthino
    102v-103v - Nachtrag: Anonymus, Translatio sanctorum Benedicti et Scholasticae in Galliam

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. I (add. du XIIe s.): ‹Hymnus› (cum neumis -Chevalier n° 39.895).

    — (add. du XIVe s.): Ivvenalis, Saturae (extraits).

    1) texte: «Et Catelinam

    Quocumque in populo uideas quocumque sub axe

    Sed nec Brutus erit Bruti nec auunculus usquam » (XIV, 41-43) .

    2) titre en marge: «Catelina ».

    inc.: «Quid Catelina tuis ‹natalibus› atque Cetegi... ».

    expl.: «... Nocturna et flammas domibus templisque parastis » (VIII, 231-233).

    3) titre en marge: «Cicero ».

    inc.: «Hic nouus Arpinas ac ignobilis modo Rome...».

    expl.: «...Presidium attonitis et in omne gente laborat» (VIII, 237-239).

    4) titre en marge: «Marius ».

    inc.: «Arpinas alius Volscorum in monte solebat...».

    expl.: «...Excipit et solus trepidantem protegit Vrbem » (VIII, 245-250).

    f. I v° (add. du XIIe s.): Accessus in Sallustium.

    titre (add. du XIVe s.): «Salustius nobilissimus Romanorum hystoricus ».

    inc.: «Intentio Salustii est in hoc opere describere bellum...».

    expl.: «... a persona aduersarii ab persona [mot illisible] ab ipsa re » (6 lignes).

    ~ — (add. du XIVe s.): ‹Definitiones›.

    inc.: «Satura lex precipit ut si quis in dedicionem uellet uenire non reciperetur... ».

    expl.: «... Consulibus due dabantur prouincie pacifice uel bellicose unde sumptum haberent ne r. p. uastarent » (8 lignes).

    f. I v°-102 v°: Sallvstivs, Opera (ms. N des éditions).

    titre f. I v°: «INCIPIT LIBER HISTORIARVM SALLVSTII ».

    f. 1-35 v°: De coniuratione Catilinae.

    (gloses) inc. en marge: «Omnium nominum quȩ tam nominatiuum quam genitiuum similem habent... ».

    f. 35 v°-102 v°: Bellum Iugurthinum (famille des mutili).

    ~ f. 102 v°-103 v° (add. du XIIe s.): ‹Translatio SS. Benedicti et Scholasticae in Galliam › (B.H.L. 1116).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: allemande, écriture caroline régulière de gros module, les f. 102 v°-103 v° sont d’une autre écriture plus petite. D’après B. Bischoff, op. cit. infra, le manuscrit a été copie à Lorsch. Note au f. 102 v°: « Dona patris belli cape lecto (corr. au dessus “uel do”?) fine libelli».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: abbaye Saint-Nazaire de Lorsch, dont l’ex libris a été inscrit trois fois à différentes époques (Xe s., XIe s. et XVe s.) au f. 103 v°: «Codex de monasterio sancti Nazarii quod nominatur Lauresham » ou «Codex est iste de monasterio... »; bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. I cote du transfert: C. 17/509).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • H. Wirz, Der Codex Nazarianus des Sallustius (Hermes, 32, 1897, p. 202-209)
    • E. Steinmeyer et E. Sievers, Die althochdeutschen Glossen, 4, Berlin, 1898, p. 609
    • H. Wirz, Die Codices Palatini des Sallustius und Beiträge zur Geschichte des Textes (Hermes, 33, 1898, p. 111-112)
    • F. Falk, Beiträge zur Rekonstruktion..., p. 67-68
    • A. W. Ahlberg, De duobus codicibus Palatinis Sallustianis (Eranos, 9, 1909, p. 138 et 139-163)
    • A. W. Ahlberg, Prolegomena in Sallustium, Göteborg, 1911, p. 7
    • P. Lehmann, Johannes Sichardus..., p. 139 (simple mention)
    • E. M. Bannister, Monumenti Vaticani di paleografia musicale latina, Leipzig, 1913, p. 67, n° 198
    • A. Ernout, Salluste, Catilina, Jugurtha, Fragments des histoires, Paris, Les Belles Lettres, 1947, p. 38
    • R. Weber, Un nouveau manuscrit du plus ancien récit de la translation de S. Benoit (Rev. bén., 62, 1952, p. 140-142)
    • A. Kurfess, C. Sallusti Crispi Catilina, Iugurtha, Fragmenta ampliora, Leipzig, Teubner, 1957, p. 111
    • Survie des classiques latins..., Vatican, 1973, p. 46 n° 90
    • B. Bischoff, Lorsch..., p. 77 et 114-115.

Vie du livre

Sources des données