Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 13701

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q60166

  • Titres attestés :
    • Chartes de Saint-Magloire de Paris
    • Hugo Floriacensis, Historia ecclesiastica
  • Autre forme de la cote :
    • PARIS, Bibliothèque nationale de France, Manuscrits, lat. 13701
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 13701
    • Paris. BnF, Latin 13701
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Auteur : Hugues de Fleury (10..-1120?)
  • Date de fabrication :
  • Écriture :
    • Plusieurs mains
  • Décoration :
    • Initiales rubriquées. ( ff. 29v-150v pour chaque empereur), ou à l’encre commune (par exemple au f.65v); petites initiales rehaussées de rouge (ex : f. 127); grands monogrammes à l’encre simple de Philippe Ier (f. 169) et Pascal II (f. 171, avec la roue
  • Support : Parch
  • Composition :
    • 171 ff. précédés et suivis d’un feuillet de garde de parch. moderne
  • Dimensions :
    • 228 x 145 mm (just. 160 x 100 mm)
  • Aspects codicologiques :
    • 22 cahiers : un cahier de 9 feuillets (1-9) ; 10 cahiers de 8 feuillets (10-89) ; un cahier de 10 feuillets (90-99) ; 4 cahiers de 8 feuillets (100-131) ; un cahier de 7 feuillet (132-138) ; un cahier de 8 feuillet (139-146) ; un cahier de 6 feuillets (147-152) ; deux cahiers de 8 feuillets ( 153-168) ; un cahier de 3 feuillets (169-171). Signatures du 3e au 19e.
      Mention de pagination ancienne (ex. f. 101 : p. 201 ; f. 163 : p. 325 ; f. 165 : p. 329, passim) ; ff. blancs : 44v ; 160-160v.
  • Réglure :
    • réglures à la pointe sèche
  • Reliure :
    • Reliure XVIIe de basane, au dos doré, restaurée en 1975

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Table du manuscrit faite à l’époque moderne, avec renvoi aux pages.

    F. 1 : « Gesta Hugonis ».

    F. 1-152v : HUGO FLORIACENSIS, Historia ecclesiastica, 2e éd., en 6 livres. (cf. incomplet dans PL, 163, col. 829-854 ; N. Lettinck, "Pour une édition critique de l’Historia ecclesiastica", dans Revue Bénédictine, 91, 1981, p. 386-397.) F. 1-1v : Dédicace à Yves de Chartres : "[G]lorioso et sapienti Ivoni Carnotensis episcopo frater Hugo, monachus Sancti Benedicti Floriacensis...-... Sed fructus laboris preciosor auro caritatis est.".
    F. 2-22: "Assiriorum igitur rex potentissimus fuit olim Ninus...-... sed quia liber iste nimis extenditur, ratio moderationis exigit ut jam terminetur."
    F. 22-23v : "Incipit prologus libri secundi. Igitur quoniam jocundum est sapienti sacras historias nosse...-...que ante Cesaris ortum contigerunt, tractabo. Explicit prologus libri." F. 23v-27 : "Incipit liber secundus. Scitharum igitur gens antiquissima...-...operi proposito manum applicabo. Explicit liber secundus."
    F. 27-29v: "Incipit prologus tertii libri, in quo continetur Italie situs. Amodo igitur promissam defloraturus historiam...-...et in unum corpus ecclesiasticam historiam curabo redigere. Explicit prologus." F. 29v-54v : "Incipit tertius liber. Secundus Romanorum monarchus...-...qui nundum volunt in Christum credere. Explicit liber tertius."
    F. 54v-57 : "Incipit prologus quarti libri. Maximus error versatur in cordibus Judeorum...-...et hic metam finitus suscipiat. Explicit prologus." F. 57-70 : "Incipit liber quartus. Domitianus igitur frater Tyti junior...-... Repperit quoque dalmatice usum. Explicit liber quartus."
    F. 70-71v: "Incipit prologus libri quinti in quo continetur Gallie situs. Precedenti libro Spiritus Sancti suffragio...-...His ita decursis, ad historicam revertar amenitatem. Explicit prologus libri quinti." F. 71v-116v : "Incipit liber quintus. Constantinus igitur Magnus...-...primus ex Grecorum gente Romano potitus est imperio. Explicit liber quintus."
    F. 116v-118 : "Incipit prologus libri sexti. Ecce dum immensum pelagus historiarum cupio perstringere...-...Qui te milibus sanctorum consociet in secula seculorum. Explicit prologus." F. 118-152v : "Incipit liber sextus. Mauritius igitur genere Cappadocus Romanum imperium assecutus...-...Karolus vero pius Franciam, Burgundiam et Aquitaniam obtinuit solus."
    F. 152v-159v : Historia Francorum Senonensis, incomplet au début. (cf. éd. Waitz, MGH, SS, IX, 363-369 ; PL, 163, col. 855-864) "Qui cum secunda profectione Romam peteret...-... Hujus tertio anno, hoc est anno Domini 1034, urbs Parisii flagravit incendio."

    F. 161-171. Copies du XIIe s. des principales chartes de Saint-Magloire.
    F. 161-163 : Diplôme de Lothaire et Louis V, datable du 8 juin 979 au 2 mars 986, mais sans doute faux (pour L. Halphen, Recueil des actes de Lothaire et de Louis V, Paris, 1908, p. 154-158) "In nomine ... Hlotharius et Hludovicus...Cum petitionibus Hugonis Francie ducis...pre monasterio Sanctorum Bartholomei Apostoli et Maglorii ... contulit...-...eorum quoque qui futuris temporibus daturi sunt premia Deum quiete liceat exorare."
    F. 163-163v : acte d’Eudes de Chartres (968 - 1004) datable entre 987 et 996 (sous Hugues Capet) (le sommaire paginé au f.1 mentionne la forme Guidonius) "[Ego O]do... Carnotensis episcopus...in monasterio Sancti Maglorii... concedo... quatuor altaria...altare de Sancte Leodegario...per deprecationem ...Hugonis...Francorum regis...eiusque filii Roberti... -... Signum Hugonis prepositi, Brandus notarius...Odonis recognovit."
    F. 163v-164: diplôme de Robert le Pieux, daté de 989 (par Pfister, Bibliothèque de l’Ecole des Hautes Etudes, 64, 1885, p 62) "Ego in Dei nomine Robertus... rex, notum volo... congregationem Sanctorum Bartholomei atque Maglorii concedimus quandam villam sitam in loco Petrosivadeli...-...Actum Parisius, regnante Roberto rege adolescentulo in anno secundo...Signum Hugonis Mellitensis."
    F. 164v-165v. Diplôme d’Henri Ier (datable de 1031 à 1060, pour F. Soehnee, Catalogue des actes d’Henri Ier, Paris, 1907, p.28) : "In nomine Sancte ...Henricus... rex. Si sanctorum locis...Noverit...quandam ecclesiam illius villae que Buxoria vocatur concederemus...aut centum libras auri regibus...persolvat aut de vita componat. Ego Balduinus cancellarius relegendo subscripsi."
    F. 166-167. Diplôme de Robert le Pieux, vers 1016 : "In nomine Sancte... Quoniam omnipotens Deus... Deo et Sancto Maglorio concedimus omnia scilicet que usque nunc in villa que nuncupatur Cadorona...-... Actum Parisius palatio nostro, kalendas Januarii, anno XX∞ regni nostri, indictione Va."
    F. 167-167v. Diplôme d’Henri Ier, de 1059: "In nomine...Dum bonorum virorum...Sed sit eorum terra que Villaris dicitur...-...Actum publice Miliduni, anno incarnati Verbi MLVIIII∞, indictione XII∞, regnique nostri XXVIIII∞.Ego Balduinus...subscripsi."
    F. 167v-169. Diplôme de Philippe Ier, daté de 1072, après le 23 mai (selon M. Prou, Recueil des actes de Philippe Ier, Paris, 1908, p.163) : "In nomine... Philippus ...Notum ...quod quidam miles de castro qui Monsfortis vocatur, Symon nomine...postulans quatinus ecclesias Sanctorum Petri...-...Actum publice Parisius in aula regis, anno...MLXXII∞, indictione Xa, regnique Philippi regis XIII∞... Ego Gauzfridus...subscripsi."
    F. 169v-170. Notice d’un acte de Garin de Bailleul, sous Guillaume, Comte de Normandie (1035-1066) : "Temporibus Willelmi Normannie comitis filii Roberti, dedit Warinus de Baiolo Sancto Maglorio abbatique Aufrido...monasterium Sancti Cirici ...-...et Wilelmum episcopum de Ebroicas atque Johannem...".
    F. 170-171. Lettre d’exemption de Pascal II, de 1116 : "Paschalis episcopus...Gineboldo abbati...beati Maglorii Parisiensis ...Francorum rex Lovvicus...nos devocione pulsavit ut ... beati Maglorii monasterium ...sub tutelam ejusdem apostolice sedis exciperemus...-...Datum apud Transtiberium... idas novembris, indictione Xa, ...anno MCXVI∞, pontificatus...Paschalis secundi pape anno XVIII∞."
    F. 171v. Dévotion consacrée aux 12 apôtres, établie par le pape Clément, consistant à les honorer 12 vendredis, répartis précisément dans l’année liturgique, en jeûnant au pain et à l’eau, en échange de la promesse du paradis : "Isti sunt dies veneris XII...-... duodecimo [die veneris]in natale Domini." Addition contemporaine.

Intervenant

Autres intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Ce manuscrit a appartenu à l' Abbaye de Saint-Magloire comme l'attestent les ex-libris aux f. 1 et 171v (du XIIe au XVIIIe siècle, inscrits par différentes mains : « Iste liber est sanctii Maglorii », «Hic est liber Sancti Maglorii Parisiensis», «olim S. Maglorii»). Le manuscrit aurait appartenu par la suite à la famille de Harlay selon la cote sur le feuillet de garde, avant d'entrer dans les collections de la bibliothèque de l'Abbaye de Saint-Germain des Prés (cf. L. Delisle, Cab. mss., II, 100-103, 258 et 407).

Sources des données