Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1756

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89594

  • Titre attesté :
    • Pompeius grammaticus (Fasz. I); Rhetorica ad Herennium (Fasz. II)
  • Autre forme de la cote :
    • Bibliothèque vaticane, Pal. lat. 1756
    • Vatican. BAV, Pal.lat.1756
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1756
    • Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1756
  • Conservé à : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :

Aspects codicologiques

  • Papier (f. 1-167) et parch. (f. 168-191), VII + 191 ff. + 3 ff. blancs (f. I-I v°, II v°, III v°-VII v°, et 158-167 v° blancs).

    Recueil de deux parties: 1) f. 1-167: papier (filigrane var. Briquet 14832: Parsberg, 1468), XVe s. (a. 1464), 304 x 215 mm.; 2) f. 168-191: parch., XIIIe s. (fin), 2 col., 305 x 215 mm. Gloses marginales et interlinéaires de la main du copiste, mais en partie rognées aux f. 168-190. Manuscrit palimpseste.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-167v - Faszikel I
    1r-157v - Pompeius grammaticus, Commentum artis Donati
    168r-191v - Faszikel II
    168ra-190rb - Anonymus, Rhetorica ad Herennium
    168ra-170va - Liber I
    170va-176ra - Liber II
    176ra-180rb - Liber III
    180rb-190rb - Liber IV
    190va-191vb - Exercitationes rhetoricae

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. 1-157 v°: Pompeivs grammaticus, Commentum artis Donati.

    titre: «IN NOMINE DEI SVMMI INCIPIT TRACTATVS POMPEII SVPER PARTES DONATI GRAMATICI VRBIS ROME ».

    inc. (les huit premiers mots du prologue manquent: «VNIVSCVIVSQVE REI SCIENCIA QVERITVR ETHiMologia ipsius artis... ».

    le chapitre De figura (éd. H. Keil, Gramm. lat., 5, p. 169-174) et la fin du De interlectione (ibid., p. 281 l. 20-282) manquent.

    2 - f. 168-190: Ps. Cicero, Rhetorica ad Herennium.

    division en 4 livres.

    titre: «Incipit liber Rethoricorum Tulii M. Cyceronis ad Gayum Herennium ».

    (gloses) inc. f. 168 marge supér. (le début est rogné): «// institutis philosophicis instructus consolatione...».

    expl. f. 190 marge de droite: «...et hec omnia adipiscentur exercitamur nos ita ».

    ~ f. 190 v°-191 v°: ‹Exercitationes rethoricae›.

    1) titre: «Arenga per modum instrumenti rhetorici Tulii. Excerptum M.T. Cyceronis in C. Salustium ».

    inc.: «Quod autem si de mea uita atque artibus huic conuiciatori. . . » (Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium, 1, 1 - éd. A. Kurfess, Teubner, 1914, p. 9, l. 12 etc.).

    expl. f. 190 v° col. 2: «...ut a te cauere possimus audacia uincit studia nostra».

    f. 190 v°, marge infér.: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium (extrait).

    texte: «Sanctius [sic] rebus est me meis florere gestis quam maiorum opinione, niti et ita uiuere, ut sim posteris meis nobilitatis inicium et uirtutis exemplum. Tulius contra Salustium » (2,5 - éd. A. Kurfess, cit. supra, p. 11, l. 18 -p. 12 l. 1).

    2) titre f. 190 v° col. 2: «Exemplificatio omnium colorum rethoricorum. De amore ».

    inc.: «Amor facit promptos homines et loquaces. Amor sequaces suos artificiosos reddit... ».

    expl. f. 191 col. 1: «sed si diligeres fieres doctior et amabilior et gauderes fortius iuuentute ».

    3) titre f. 191 col. 1: «Quidam in belligerando pro patria nature debitum persoluit cui remansit unica proles inopie angustiis circumsepta super quo suadetur in consilio ut isti debeat subuenire. sic. Per instrumentum rethoricum ».

    inc.: «Euidenter clara operum cernit oculis ueritatis et indicat mens discreta...».

    expl. f. 191 col. 2: «...gratia non debet obcumbere cum dilectis».

    4) inc. f. 191 v° col. 1: «Virgule a cespite suo non discrepant et laudabilis uena seruat originem... ».

    expl. f. 191 v° col. 2: «... et se ipsum altero adorbauit ne iubar tante uirtutis in aliquo caligaret ».

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: 1 - allemande, écriture bâtarde livresque. Le manuscrit a été copié en 1464 par Conrad Fabri de Luterburg, alias Pfleger de Scheyd, bedeau de la faculté des arts de l’université de Heidelberg (cf. supra, Pal. lat. 1583), qui signe au f. 157 v°: «... EXPLICIT FELICITER PER ME CONRADVM FABRI DE LVTERBVRG BEDELLVM FACVLTATIS ARCIVM ANNO etc. M°CCCC°LXIIII° ».

    2 - écriture gothique livresque recouvrant la gothique cursive initiale.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1-2 -peut-être la bibliothèque de l’abbaye Saint-Nazaire de Lorsch d’après B. Bischoff, op. cit. infra ; bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II cote du transfert: C. 37/1922).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • A. Wilmanns, Der Katalog..., 23, p. 396
    • F. Falk, Beiträge zur Rekonstruktion..., p. 72
    • P. Lehmann, Johannes Sichardus..., p. 139
    • L. Holtz, Tradition et diffusion de l’oeuvre grammaticale de Pompée (Rev. philol., 45, 1971, p. 57)
    • B. Bischoff, Lorsch..., p. 118-119.

Vie du livre

Sources des données