Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1357

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q88348

Aspects codicologiques

  • Parch., sauf f. 23-31 et 40 en papier moderne et blancs, XIIIe s., I +157 ff. (+f. 108 bis; f. 157-157 v° blancs), 2 col., 345 x 256 mm. Aux f. 41, 79 et 80, initiales jaunes, rouges et vert foncé à rinceaux. Croquis astronomiques ou géométriques illustrant le texte aux f. 1 v° et 64-73.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-20r - Honorius Augustodunensis: Imago mundi
    20r-20v - Notitia prouinciarum
    20v-21r - Notitia Galliarum
    21r-22r - "Divisio orbis terrarum"
    22r-22v - "Ciutates transmarinarum regionum"
    32r-39v - Iordanes: Getica
    41r-52r - Ps.-Beda Venerabilis: De mundi coelestis terrestrisque constitutione liber
    53r-79r - Guillelmus de Conchis: De philosophia mundi
    79r-123r - Solinus: Collectanea rerum memorabilium
    123r-125r - Ps.-Aethicus: Cosmosgraphia
    125r-131r - Ps.-Alexander Magnus: Epistula ad Aristotelem de itinere suo et de situ Indiae
    131r-134r - Iulius Valerius: Res gestae Alxandri Magni
    134r-134v - Epistula
    134v-137r - Paulus Orosius: Historia aduersus paganos
    137r-138r - Dimensuratio prouinciarum
    138r-148v - Isidorus Hispalensis: Etymologiae
    148v-151v - Iulius Hornorius: Cosmographia
    151v-152v - Versus de Asia et de universi mundi rota
    152v-154r - De Sweuis
    154r-156v - Ps.-Methodius Patarensis: Reuelationes

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-20: ‹Honorivs Avgvstodvnensis›, Imago mundi (incomplet).

    f. 20-20 v°: Notitia prouinciarum.

    titre: «INCIPIVNT Nomina XI regionum continentium infra se prouincias C.XIII Italia, Gallia, ... Britania».

    inc.: «IN Italia prouintie sunt nunc XVII. Campania in qua...».

    expl.: «...Flauia Maxima Valentina. Item nomina prouintiarum uel ciuitatum in prouinciis que ciuitates sunt » (éd. A. Riese, op. cit. infra, p. 130-132; T. Mommsen, op . cit. infra, p. 535-542).

    f. 20 v°-21: Notitia Galliarum.

    titre: «INcipiunt nomina ciuitatum prouintiarum Gallie ».

    inc.: «Prouincia Lugdunensis .I. habet ciuitates numero IIII. Metropol. ciuit. Lugdunensium... ».

    expl.: «... ciuitas Vinsiciensium id est Ventio » (éd. A. Riese, op. cit. infra, p. 141-144; T. Mommsen, op. cit. infra, p. 584-612 -d’après T. Mommsen, ce manuscrit est une copie du ms. Reg. lat. 1896, f. 2v°-3).

    ~ f. 21-22: «DIVISIO ORBIS TERRARVM ».

    inc.: «Orbis diuiditur tribus nominibus EVROPA ASIA LYBIA VEL AFFRICA... ».

    ~ f. 22-22 v°: «Ciuitates transmarinarum regionum ».

    inc.: «Ciuitates Egypti Alexandria, Alphigratiana Cinensis... ».

    ~ f. 32-39 v°: ‹Iordanes, Getica› (texte remanié? - fragment).

    ~ f. 41-52: ‹Ps. Beda Venerabilis, De mundi coelestis terrestrisque constitutione liber › (incomplet).

    suivi f. 52-53 d’un passage non identifié:

    inc.: «Attendendum est quia rerum alie habent necessitatem absolutam...».

    expl.: «... falsum est, antequam enim parcialitas forma affuit que partes fecit etiam partibus caruit ».

    ~ f. 53-79: ‹Gvillelmvs de Conchis›, De philosophia mundi.

    f. 79-123: Solinvs, Collectanea rerum memorabilium.

    titre: «COMMENTA Iulii Solini siue gramatici polyhistor ab ipso editus et recognitus De situ orbis terrarum et de singulis mirabilibus que in mundo habentur. SOLINVS ADVENTO ».

    texte précédé du prologue: «‹Q›VONIAM QVIDAM [sic] IMPACIENCIVS... » (éd. T. Mommsen, C. Iulii Solini collectanea..., p. 217) et, f. 79-80, d’une table des Capitula.

    ~ f. 123-125: Ps. Aethicvs, Cosmographia (extraits).

    f. 125-131: Ps. Alexander Magnvs, Epistula ad Aristotelem de itinere suo et de situ Indiae.

    titre: «Incipit epistula Alexandri regis magni // f. 125 v° // Macedonis ad magistrum suum Aristotilem de situ Indie et eiusdem uastitate ».

    inc. f. 125 v°: «Semper memor tui...» (éd. crit. W. W. Boer, Epistula Alexandri ad Aristotelem ad codicum fidem edita, La Haye, 1953, p. 1-60).

    f. 131-134: Ivlivs Valerivs, Res gestae Alexandri Magni (extraits - ms. V de Ross).

    1) f. 131-133 v°, titre: «Item eiusdem Alexandri ad eundem Alexandrem (corr. margin. «Aristotelem ») magistrum suum ».

    inc.: «Opere precium est mi magister... ».

    expl. : «... amicum fuit que re de te uale. Explicit epistola ad Aristotilem magistrum suum » (III, 17, 14-27 - éd. B. Kuebler, Iuli Valeri Alexandri Polemi res gestae Alexandri Macedonis..., Leipzig, p. 123 l. 18 -135 l. 17).

    2) f. 133 v°-134, titre: «Item Alexandri ad Olimpiadem matrem suam epistola ».

    inc.: «Super his quidem que in principiis...».

    expl.: «... fidem censeo pretermittenda. Nunc uale » (III, 27, 49-53 - éd. B. Kuebler, op. cit. supra, p. 157 l. 11 -161 l. 27).

    ~ f. 134-134 v°: ‹Epistula›.

    inc.: «Fama refert quod reges Parthorum nemo potest salutare sine munere. Tibi autem mi domine dicere scilicet... » (même incipit dans les mss. Einsiedeln, Stiftsbibl. 262 (XIe s.), p. 65; Wolfenbuttel, Herzog August Bibl., Gud. lat. 335 (XIe s.), f. 65-66; Bâle, Oeffentl. Bibl. der Univ., B.V. 18 (XIVe s.), f. 110).

    ~ f. 134 v°-137: Pavlvs Orosivs, Historia aduersus paganos (extrait: I, 2).

    ~ f. 137-138: Dimensuratio prouinciarum.

    inc.: «India ulterior finitur ab oriente Oceano Eoo...».

    ~ f. 138-148 v°: Isidorvs Hispalensis, (Etymologiae [extrait: liv. XII]).

    ~ f. 148v°-151v°: Ivlivs Honorivs, Cosmographia (recensio B: extraits).

    ~ f. 151 v°-152 v°: ‹Versus de Asia et de uniuersi mundi rota›.

    inc.: «Asya ab oriente uocata... » (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 1569).

    ~ f. 152 v°-154: ‹De Sweuis›.

    titre: «Qualiter Sweui terram que nunc incolunt primum obtinuissent ».

    inc.: «In plaga septentrionali quedam prouincia adiacet mari...».

    expl.: «...et terras ipsas circumquaque in suum dominium contraxerunt».

    ~ f. 154-156 v°: Ps. Methodivs Patarensis, Reuelationes (transl. lat. -recensio breuis, incomplète?).

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: allemande (Allemagne du Sud, d’après Ross, op. cit. infra), diverses écritures gothiques régulières assez allongées et de gros module.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Achille Gassar; Ulrich Fugger; bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote ancienne: 1362, et cote du transfert: C. 101/1148).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • K. A. Pertz, De cosmographia Ethici libri tres, Berlin, 1853, p. 15 n. 112, 37-39 et 119
    • L. Bethmann, Nachrichten über die ... Sammlungen von Handschriften..., p. 352-354
    • A. Riese, Geographi latini minores, Heilbronn, 1878, p. xxxiv-xxxv
    • T. Mommsen, Chronica minora, 1 (M.G.H., Auct. Antiq., 9, 1), Berlin, 1892, p. 567 n° 42
    • T. Mommsen, C. Iulii Solini collectanea rerum memorabilium, Berlin, 1895, p. xlix
    • K. Strecker, Poetae latini aevi carolini, 4, 2, Berlin, 1923, p. 546 n° 7
    • D. J. Ross, Letters of Alexander. A new partial ms. of the unabbreviated Julius Valerius (Classica et Medievalia, 12, 1952, p. 38-52), liste de variantes
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 1, p. 187 et 2, p. 503-504.

Vie du livre

Sources des données