Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1478

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89411

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s. (a. 1413), II +176 E. (f. 175-176 v° blancs), 2 col., 340 x 229 mm. Au f. 1, sur quatre côtés et entre les deux colonnes, bordures de feuilles d’acanthe rouges, vertes, bleues et roses et de pastilles d’or, celles du bas plus large contenant l’écu entouré de feuilles d’acanthe sur fond d’or, initiale historiée à la col. 2: personnage vêtu d’une robe verte aux manches bordées d’hermine et d’un manteau rose à col d’hermine et à capuchon bordé d’hermine, tenant dans sa main gauche un livre relié en vert (Sicco Polenton, d’après B. Ullman, op. cit. infra). Autres initiales de couleurs sur fond d’or avec feuilles d’acanthe roses, rouges et vertes, et pastilles d’or. Au f. II v°, index du contenu, avec les incipit, de la main de Sicco Polenton.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-135v - Cicero: Orationes
    1r-7v - De imperio Cn. Pompei
    7v-8r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro T. Annio Milone
    8r-17v - Pro T. Annio Milone
    17v-18r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro Cn. Plancio
    18r-28r - Pro Cn. Plancio
    28r-28v - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Sulla
    28v-36v - Pro P. Sulla
    36v-37r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro A. Licinio Archia poeta
    37r-40r - Pro A. Licinio Archia poeta
    40r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro M. Marcello
    40r-42v - Pro M. Marcello
    42v-43r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro Q. Ligaro
    43r-46r - Pro Q. Ligaro
    46v - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro rege Deiotaro
    46v-50v - Pro rege Deiotaro
    50v - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem cum senatui gratias egit
    50v-54v - Cum populo gratias egit
    54v - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem cum populo gratias egit
    54v-57v - Cum senatui gratias egit
    57v - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem de domo sua
    57v-72r - De domo sua
    72rv - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem pro M. Caelio
    72v-79v - Pro M. Caelio
    80r - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem pro L. Cornelio Balbo
    80r-86v - Pro L. Cornelio Balbo
    86v-87r - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem in P Vatinium testem
    87r-89v - In P. Vatinium testem
    89v - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem de haruspicum responsis
    89v-97r - De haruspicum responsis
    97rv - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem de prouinciis consularibus
    97v-102v - De prouinciis consularibus
    102v - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro A. Cluentio
    102v-118v - Pro A. Cluentio
    119r - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Quinctio
    119r-126v - Pro P. Quinctio
    126v - Antonius Luschus: Argumentum in Ciceronis orationem pro L. Flacco
    126v-135v - Pro L. Flacco
    135v - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem pridie quam in exlilium iret
    135v-138r - Ps.-Cicero: Oratio pridie quam in exlilium iret
    138r - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Sestio
    138r-146r - Cicero: Pro P. Sestio
    146v-147r - Sicco Polentonus: Argumentum in Ciceronis orationem in L. Catilinam (I-IV)
    147v-158v - Cicero: In L. Catilinam (I-IV)
    158v-159r - Sicco Polentonus: Argumentum in PS. Sallustii inuectiua in Ciceronem
    159r-159v - Ps.-Sallustius: Inuectiua in Ciceronem
    159v-161r - Ps.-Cicero: Inuectiua in Sallustium
    161v-165v - Quintus Cicero: Commentariolum petitionis

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-135: Cicero, Orationes.

    les huit premières et les Orationes pro A. Cluentio, pro P. Quinctio et pro L. Flacco sont précédées des Argumenta d’ Antonius Luschus remaniés; les autres sont précédées des Argumenta de Sicco Polenton d’après la note autographe précédant la table du f. II v°: «Orationes Tullii in hoc uolumine colligate sunt cum argumentis suis quorum partem uidelicet XI fecit Antonius Luschus Vincentinus orator egregius, reliquam uidelicet XII facere ausus est Sicco Polentonus ».

    f. 1: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem de imperio Cn. Pompei.

    titre: «Argumentum ».

    inc. : «Cicero creatus pretor Romanus in sequenti oratione que Pompeiana appellatur... ».

    expl.: «...ut tanto bello dignus imperator audientibus iudicetur » (extraits remaniés; cf. éd. Q. Asconii Pediani, Commentarii ... in ... M.T. Ciceronis orationes... Antonii Luschi ... in XI Ciceronis orationes commentarii..., Paris, 1520, p. 159-160).

    f. 1-7 v°: De imperio Cn. Pompei.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Pompeio creando consule contra Mitridatem ad Senatum incipit ».

    f. 7 v°-8: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro T. Annio Milone.

    titre: «Argumentum».

    inc.: «Titus Annius Millo ciuis Romanus sibi infestissimum...».

    expl.: «...error iste deceperet ut crederetur quod incideret esse principale genus» (op. cit. supra, p. 178-180).

    f. 8-17 v°: Pro T. Annio Milone.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Milone accusato de morte P. Clodii ad iudices oratio incipit ».

    f. 17 v°-18: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro Cn. Plancio.

    titre: «Argumentum »

    inc : «CNeus Plancius ciuis Romanus ex equestri ordine et Laterensis Romanus ciuis... ».

    expl.: «... laudatio uero eius hic incidit quia refertur ad defensionem» (op. cit. supra, p. 213-214).

    f. 18-28: Pro Cn. Plancio.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Plancio accusato de ambitu ad iudices incipit ».

    f. 28-28 v°: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Sulla.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Publius Silla et Antonius Romani ciues patentes ambo consulatum...».

    expl.: «...nec pluribus hic partibus orationis exigente cause ratione usus est Cicero» (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 235-237).

    f. 28 v°-36 v°: Pro P. Sulla.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Silla accusato de coniuratione Cateline ad iudices oratio incipit ».

    f. 36 v°-37: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Avlus Licinius Archias poeta Antochie natus Rome uixit in amicicia... ».

    expl.: «... cum sit in demonstratiuo genere etiam locuturus » (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 248-249).

    f. 37-40: Pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Licinio Archia poeta de ciuilitate accusato ad iudices oratio incipit ».

    f. 40: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro M. Marcello.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «MArcelus ciuis Romanus amplissimus atque clarissimus...».

    expl.: «...facitque auditores dociles et attentes» (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 255-257).

    f. 40-42 v°: Pro M. Marcello.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Marcelo fautore Pompei ad Cesarem incipit ».

    f. 42 v°-43: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro Q. Ligario.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «QVintus Ligarius ciuis Romanus cum Gneo Considio consule profectus est... ».

    expl,: «... concessionis scilicet pura deprecatione et in fine concludit » (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 261-264).

    f. 43-46: Pro Q. Ligario.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Quinto Ligario fautore Pompei ad Cesarem incipit ».

    f. 46: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro rege Deiotaro.

    titre : «Argumentum ».

    inc.: «AMicissimus populi Romani Deiotarus rex bello ciuili cum Pompeio... ».

    expl.: «... Vltimo adducens quedam argumenta concludit per commiserationem » (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 277-278).

    f. 46 v°-50: Pro rege Deiotaro.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Deiotaro rege Galatio fautore Pompeii ad Cesarem incipit ».

    f. 50-50 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem cum senatui gratias egit.

    titre: «Argumentum ».

    inc. : «Rhethoricorum princeps Marcus Tulius Cicero Arpino ex opido oriundus... ».

    expl.: «... Vltimo ponit conclusionem per enumerationem» (éd. op. cit. supra. p. 325-326).

    f. 50 v°-54 v°: Cum senatui gratias egit.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio Regratiatiua de eius reuocatione ab exilio Ad Senatum incipit ».

    f. 54 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem cum populo gratias egit.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Cicero sicut in argumento precedentis orationis qua ad senatum refert... ».

    expl.: «... captat beniuolentiam deinde confirmat postremo uero concludit per enumerationem» (éd. op. cit. supra, p. 326-327).

    f. 54 v°-57 v°: Cum populo gratias egit.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio purgatiua criminis exilii sui ad populum incipit ».

    f. 57 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem de domo sua.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Duabus uti ex premissis orationibus ostensum est Ciceroni ex eo...».

    expl.: «... se ex inde pauca dicturum, postremo concludit per enumerationem » (éd. op. cit. supra, p. 327-328).

    f. 57 v°-72: De domo sua.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio de restituenda sibi domo contra Publium Clodium ad pontifices incipit ».

    f. 72-72 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro M. Caelio.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «CRiminatur M. Celius clare indolis et discipulus Ciceronis per Atratinium... ».

    expl.: «... demum uenit ad conclusionem sed finis deesse uidetur » (éd. op. cit. supra, p. 329-330).

    f. 72 v°-79 v°: Pro M. Caelio.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Marco Celio accusato de ueneficio ad iudices incipit ».

    expl. incomplet: «...commissa uobis » (29, 70 -la première moitié de la col. 1 du f. 80 est restée blanche).

    f. 80: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro L. Cornelio Balbo.

    titre: «Argumentum».

    inc. : «Lucius Cornelius Hispanus gente Gaditanus patria uir armis et fide probatus... ».

    expl.: «...interpretationem legum demum concludit per commiserationem» (éd. op. cit. supra, p. 330-331).

    f. 80-86 v°: Pro L. Cornelio Balbo.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Lucio Cornelio Gaditano de ciulitate accusato ad iudices oratio incipit ».

    f. 86 v°-87: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem in P. Vatinium testem.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «GEntis Romana origine sed non uite integritate Vatinius colloquium cum Albino Vano et T. Claudio habuit... ».

    expl.: «...ultimo uero preposita amplificatione concludit per enumerationem» (éd. op. cit. supra, p. 334-335).

    f. 87-89 v°: In P. Vatinium testem.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis contra Vatinium falso testificatum oratio incipit ».

    expl. incomplet: «...a me tributum esse uideatur ».

    f. 89 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem de haruspicum responsis.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Hic ille P. Clodius qui tri‹bunus› pl‹ebis› consensu Pisonis et Gabini consulum... ».

    expl.: «...primam partem intentionis sue postea secundam demum concludit per enumerationem» (éd. op. cit. supra, p. 332-333).

    f. 89 v°-97: De haruspicum responsis.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio contra P. Clodium de interpretatione responsi Aruspicum ad Senatum incipit ».

    f. 97: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem de prouinciis consularibus.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «IN decernendis prouintiis cum Romano in senatu diuerse sententie haberentur... ».

    expl.: «...amicicie et odii haberat confutando concludit per amplificationem» (éd. op. cit. supra, p. 335-336).

    f. 97 v°-102: De prouinciis consularibus.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis de sortiendis prouinciis ad Senatum incipit oratio ».

    f. 102-102 v°: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro A. Cluentio.

    titre f. 102: «Argumentum ».

    inc. f. 102 v°: «Romani ciues A. Cluentius Abitus et Stacius Albius Opiniacus... ».

    expl. : «... deinde concludit sed communis finis orationis huius non habetur » (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 288-290).

    f. 102 v°-118 v°: Pro A. Cluentio (famille des mutili).

    titre: «Marci Tulii Ciceronis oratio pro Cluentio Abito accusato quod iudices corrupisset ad iudices incipit ».

    expl. incomplet: «... ne forte ma » (67, 92 - cf. supra, Pal. lat. 1476, f. 40-53).

    f. 119: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Quinctio.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Qvincius et Sextius Neuius Romani ciues societatem inierunt certarum rerum... ».

    expl.: «...tamen non mutatur postremo concludit per enumerationem» (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 306-308).

    f. 119-126 v°: Pro P. Quinctio.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Plubio [sic] Quintio de diuidendis bonis communibus ad iudices oratio incipit ».

    f. 126 v°: Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro L. Flacco.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «LVcius Flaccus ciuis Romanus unus de adiutoribus Ciceronis...».

    expl.: «... Tercio confutat quarto uero concludit per commiserationem» (extraits remaniés; cf. op. cit. supra, p. 306-307).

    f. 126 v°-135: Pro L. Flacco.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Lucio Flacco accusato quod per auariciam prouinciam onerasset ad iudices incipit oratio ».

    lacunes des manuscrits recentiores aux § 47-52 et 75-82.

    f. 135-135 v°: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ps. Ciceronis orationem pridie quam in exilium iret.

    titre: «Argumentum ».

    inc. f. 135 v°: «CIceroni tum quia nouus homo et alienigena uirtutum meritis... ».

    expl.: «...demum conclusionem facit per commiserationem» (éd. op. cit. supra, p. 332-333).

    f. 135 v°-138: Ps. Cicero, Oratio pridie quam in exilium iret.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro se ipso a Publio Clodio profugato ad milites incipit oratio ».

    f. 138: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationem pro P. Sestio.

    titre: «Argumentum».

    inc.: «Publius Clodius qui tribunus plebis ut uult Cicero facinorosus...».

    expl.: «...dispositio est ad casum temporis oratoris iudicio accomodata » (éd. op. cit. supra, p. 333-334).

    f. 138-146 v°: Cicero, Oratio pro P. Sestio.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis pro Publio Sestio de seditione accusato ad iudices incipit oratio ».

    f. 146 v°-147: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ciceronis orationes in L. Catilinam.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «Lvcius Catelina teste Salustio Crisipo [sic] qui coniurationem huiusmodi scripsit... ».

    expl.: «... temporis oratoris iudicio accomodata est » (éd. op. cit. supra, p. 336-337),

    f. 147v°-158v°: Cicero, Orationes in L. Catilinam (I-IV).

    titre: «Marci Tulii Ciceronis inuectiue IIIIor contra Catelinam de conspiratione incipiunt ».

    f. 158 v°-159: Sicco Polentonvs, Argumentum in Ps. Sallustii inuectiuam in Ciceronem.

    titre: «Argumentum ».

    inc.: «SAlustius Crisipus [sic] illustri Vrbe prosapia ortus adolescentiam litteris dedit... ».

    expl. incomplet: «... cum alterorum uterque uituperare studuerit » (éd. op. cit. supra, p. 338).

    f. 159-159 v°: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Salusti Crispi inuectiua siue conquestio contra Ciceronem ad Senatum incipit ».

    f. 159 v°-161: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.

    titre: «Ciceronis inuectiua siue conquestio responsalis contra Sallustium incipit ad Senatum ».

    f. 161 v°-165 v°: Qvintvs Cicero, Commentariolum petitionis.

    titre: «Commentarium petitionis cosulatus [sic] M. Tullii Ciceronis ad fratrem incipit ».

    f. 165 v°-174 v° (add. de la main de Sicco Polenton): Cicero, Oratio pro L. Murena.

    pas de titre.

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écriture gothique arrondie. Le manuscrit a été copié en 1413 à Padoue pour Sicco Polenton, d’après la souscription autographe du f. 161: «Xicho (corr. en “Sicco”) Polentini (corr. en “Polentonus”) Patauus hoc opus scribi fecit Padue anno 1413 ad usum eius et posterorum »; les f. 165 v°-174 v° sont de la main de Sicco Polenton.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Sicco Polenton (1375-1447), d’après la souscription du f. 161 (cf. supra, Origine) et les armes peintes au f. 1: de sable à la flèche de gueules en pal, encadrées des initiales «X.I. »; Ulrich Fugger (au f. II cote: 301 Hen., et cote du transfert: p. 59 F. n° 13); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II cote du transfert: C. 73/704).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 128 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)
  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0156)

Bibliographie

    • K. Halm, Ueber die Handschriften des Cicero..., p. 173
    • H. Jordan, Bemerkungen zur Kritik des Sallustius (Hermes, 1, 1866, p. 242), simple mention
    • E. Stroebel, Die Handschriften zu Ciceros Rede pro Flacco (Philologus, 52, 1894, p. 492 et 493)
    • A. C. Clark, The Vetus Cluniacensis of Poggio... (Anecdota Oxoniensa, 10, 1905, p. lxi)
    • B. L. Ullman, Sicconis Polentoni Scriptorum illustrium latinae linguae libri XVIII (Papers and Monographs of the American Academy in Rome, 6), Rome, 1928, p. x n. 1 et xlix-li
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 394 (simple mention)
    • A. Marucchi, Stemmi..., p. 65 n° 74 et pl. XIII, 2.

Vie du livre

Sources des données