Charleville-Mézières. Bibliothèque municipale, Ms. 184

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q209392

  • Autre forme de la cote :
    • Charleville-Mézières, Bibliothèque municipale, 0184
    • CHARLEVILLE-MEZIERES, Bibliothèque municipale, 0184
    • Charleville-Mézières. Bibliothèque municipale, 184
    • Charleville-Mézières. Bibliothèque municipale, Ms. 184
    • CHARLEVILLE-MÉZIÈRES, Bibl. mun. 184
    • Charleville-Mézières. BM, Ms. 184
  • Conservé à : Charleville-Mézières. Bibliothèque municipale
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : parchemin
  • Composition :
    • 167 ff.

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIe s. (ex.), 167 ff. (+ f. [153] bis et [159] bis ; f. [153] bis [159 v°] bis blancs, foliotation ancienne en chiffres romains de dizaine en dizaine, de 10 à 167 (erronnée d’une dizaine aux f. 50-60), 347 X 240 mm., just. : 253 X 168 mm., 2 col., 34 lignes sauf f. 1 : 293 X 215 mm., 2 col., 60 lignes ; f. 89 v°-152 v° : 240 X 155 mm., 27 long. lignes ; f. 153-167 : 250 X 163 mm., 2 col., 35 lignes. Cahiers : 1-208, 218(-1), signés « a-v » doublés d’une autre signature « I-VIII » du f. 96 au f. 152 (= « m-t ») à la fin de chaque cahier. Lettres ornées rubriquées à palmettes ou à filigranes, titres rubriqués ; aux f. 89 v°-167, [153 v°] bis et [159] bis, nombreux tableaux illustrant le texte. Aux f. 89 v°-152 v°, nombreuses gloses interlinéaires de la même main. Table ancienne au verso du plat supérieur (XVIIIe s.?). Reliure ancienne monastique d’ais de bois recouverts de peau blanche épaisse en veau naturel avec traces de deux fermoirs se rabattant au recto du plat inférieur ; emplacements de 5 bouillons sur le plat supérieur et de 3 sur le plat inférieur.

    inc. : « agitur uel unde... » (f. 2).

    expl. : «... ipsi uero numeri » (f. 166 v°).

    : « inter se nullum... » (f. 167).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • ~ f. 1 : ‹ISIDORVS HISPALENSIS, Sententiae seu De summo bono› (Clavis n° 1199, extraits).

    inc. : « Bene pro bona conscientia exultat qui ualenter in se reprimit qui insolenter expugnat (II, 23 § 8 — P. L., 80, col. 625) Iteratio peccati grauior est... » (§ 11 — P. L., 80, col. 625).

    expl. : «... Difficile est principem regredi ad melius si sit uiciis implicatus » (III, 50 § 4 — P. L., 80, col. 722).

    ~ f. 1-37 v° : RICHARDVS DE SANCTO VICTORE, Sermones.

    titre col. 1 : « Richardus de septem generibus temptationum et de remediis earum ».

    inc. : « SCVTO circumdabit te ueritas. eius non timebis a timore nocturno... » (Adnotationes mysticae in psalmos, 90 — P. L., 196, col. 387).

    expl. col. 2 : «... digitos ad bellum contra incursum errorum » (143 — P. L., 196, col. 384).

    ~ f. 37 v°-79 v° : Collectio sermonum.

    f. 37 v°-54 v° : ‹Acardvs de Sancto Victore›, Sermo in quadragesima.

    titre col. 2 : « Dominica prima quadragesimȩ ».

    inc. : « Ductus est Ihesus in desertum a Spiritu (MT. 4, 1). De serie lectionis euuangelicȩ sufficit usque. In sermone presenti non oportet progredi ultra... » (Sermo XV — éd. J. Chatillon, Sermons inédits, Paris, 1970, p. 199-243 ; cf. J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters, 1, Münster, 1969, p. 40 n° 7 T 19).

    f. 54 v°-57 inc. col. 1 : « Deus uniuersorum opifex inolite bonitatis largitate rationabilem fecit creaturam... ».

    expl. col. 2 : «... Deus erit omnia in omnibus qui trinus et unus uiuit et regnat in secula seculorum. Amen. Vale mei memor ».

    suivi d’un court texte : « Si licet electis pariter omnibus unus idemque... nequid omnino pereat quod in Christo sit seminatuM » (18 lignes).

    f. 57 v°-59 : « De natiuitate Domini ».

    inc. col. 1 : « Christus nascitur. Principium iterum incipit et inaudito aduentu de secretis incognotis... ».

    expl. col. 2 : «... descendisse de celo saluatorem nostrum qui est benedictus in secula. AMEN. ».

    f. 59 v°-63 v° : ‹GAVFRIDVS DE SANCTO THEODORICO›, Sermo in purificatione.

    titre : « In purificatione ».

    inc. col. 1 : « Dies iste uere sollempnis multimoda refulget alacritate tot proferens gaudiorum... ».

    expl. col. 1 : «... suȩ munera largiatur Ihesus Christus filius tuus » (cf. J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters, 2, Munster, 1970, p. 163 n° 56).

    f. 63 v°-70 v° (add. contemporaine) : « Dominica XXa post trinitatem ».

    inc. col. 1 : « Simile est regnum celorum homini re‹gi› qui fecit nuptias filio suo (Mt. 22, 1). Verbum itaque patris dei filius ex ineffabili... ».

    expl. col. 2 : «... in morte carnis lampades miraculorum coruscarent ».

    f. 70 v°-79 v° inc. col. 1 : « Nota est Gedeonis ystoria quam mistice rememorando perstringimus pugnaturus... ».

    expl. col. 1 : «... beati autem habitantes in domo tua Domine in secula seculorum laudabunt tE ».

    f. 79 v°-89 : ‹BERNARDVS CLARAEVALLENSIS, Opera›.

    f. 79 v°-82 : ‹Sermones de diuersis› (extraits).

    f. 79 v°-81 inc. col. 2 : « Sapientia uincit maliciam dum Sathanam conterit... » (n° 14 — éd. J. Leclercq et H. Rochais, S. Bernardi Opera, 6, 1. Sermones, 3, Rome, 1970, p. 134-139).

    f. 81-81 v° : « De spirituali minutione ».

    inc. col. 1 : « Minuendi sanguinis duplex est causa... » (n° 108 — éd. cit., p. 381-382).

    f. 81 v° : « De eiciendo Ismaele et Ysaac immolendo ».

    inc. col. 2 : « Paratum cor meum paratum cor meum. Via regia, fratres... » (n° 79 — éd. cit., p. 319).

    f. 82 : « De thesauro abscondito et margarita et sagena ».

    inc. col. 1 : « Triplicem nobis commendat gradum parabola triplex lectionis unius... » (n° 65 — éd. cit., p. 298-299).

    f. 82-82 v° : ‹Sententiae› (extraits).

    f. 82-82 v° : « De diuisione aquarum ».

    inc. col. 2 : « Vsque hodie in ciuibus Babylonis... » (I, 4 — éd. J. Leclercq et H. Rochais, S. Bernardi opera, 6, 2, Sermones, 3, Rome, 1972, p. 8).

    f. 82 v° : « De benedictionibus Iacob et Esau ».

    inc. col. 1 : « Cum in populo Dei carnales alii sint... » (I, 5 — éd. cit., p. 8).

    f. 82 v°-83 v° : « De magorum oblatione ».

    inc. col. 2 : « Sed quia ante conspectum Dei nostri uacuos apparere... ».

    expl. col. 2 : «... dico tamen breuiter quia sermo desiderat fineM » (non identifié).

    f. 83 v°-84 : ‹De maligno›.

    inc. col. 2 : « Malignus ille qui rex est super... ».

    expl. col. 2 : «... et patriȩ nostrȩ beatitudo perfecta » (non identifié).

    f. 84-85 : Sermo in purificatione 2.

    titre : « In purificatione ».

    inc. col. 2 : « GRatias Redemptori nostro qui tam copiose preuenit... ».

    expl. col. 2 : «... iugiter exponamus » (Sermones per annum — éd. cit., 4, 1966, p. 338-340).

    f. 85-89 : ‹Sermones de diuersis› (extraits).

    f. 85-87 : « De uerbis apostoli non est regnum Dei esca et potus ».

    inc. col. 2 : « Solet apostolus Paulus in uerbis esse breuis... » (De diuersis n° 19 — éd. cit., p. 161-165).

    f. 87-88 : « De tribus uinculis ».

    inc. col. 1 : « Non hic stamus tota die ociosi... » (De diuersis n° 4 — éd. cit., p. 94-97).

    f. 88-89 : « De natura dentium ».

    inc. f. 88 v° col. 1 : « Dentes tui sicut grex tonsarum... Spiritus sanctus de cuius secretiori... » (De diuersis n° 93 — éd. cit., p. 349-351).

    f. 89 v° : Vita Iuuenalis.

    inc. : « Iunius Iuuenalis libertini Locupletis incertum filius... » (éd. O. Jahn, De Iunii Iuuenalis Saturarum libri V cum scholiis ueteribus, Berlin, 1851, p. 388).

    f. 89 v°-167 : BOETHIVS, Opera.

    f. 89 v°-154 : Institutio arithmetica (Clavis n° 879).

    titre : « Incipit liber artis arithmeticȩ Anitii Manlii Seuerini Boetii V. C. et illustrissimi ex consulibus ordinis patritii. Domino suo Patricio Symmacho BOeTIVS ».

    ordre des livres : prol. f. 89 v°-91, I f. 91-119, II f. 119-154.

    f. 154 v°-167 : Institutio musica (Clavis n° 880).

    ordre des livres : I f. 154 v°-163, II f. 163-167.

    f. 163 col. 1 : «... explicit de musica id est armonicȩ institutionis liber primus. Incipit secundus ».

    expl. inachevé : «... tercius autem ex primo duobus secundis ac tribus terciis ut est sub recta descriptio » (suivi d’un tableau, II, 15 — éd. G. Friedlein, Anicii Manlii Torquati Seuerini Boetii De institutione arithmetica libri duo, De institutione musica libri quinque, accedit geometria quae fertur Boetii, Leipzig, 1867, p. 247).

Texte du manuscrit

Source des données : Initiale

Enluminures et décors

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine : est de la France, écritures régulières légèrement brisées de deux mains sauf au f. 1, petite écriture droite un peu arrondie.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : abbaye Notre-Dame de Signy-l’Abbaye, d’après l’ex-libris au f. 167 v° : « Hic liber signatur littera ε numero VIII » (XIVe-XVe s.).

Notes

Source des données : Biblissima

Source des données : Initiale

  • Manuscrit provenant d'une abbaye cistercienne. F. 1v-37 : Richardus de Sancto Victore, Sermones ; f. 59v-? : Sermo, In purificatione ; Boethius, Institutio arithmetica.

Bibliographie

    • Cat. gén., in-4°, 5, Paris, 1879, p. 625
    • H. Rochais et E. Manning, Bibliographie générale de l’Ordre Cistercien (La Documentation Cistercienne, 21, 5), Rochefort (Belgique), 1980, n° 3583.
  • J. QUICHERAT, Charleville-Mézières (CGM in-4° 5), Manuscrits 1-284, 1879 (Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements. Tome V (série in-4°))

Vie du livre

Sources des données