Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1662

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q280430

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes: f. 1-49 v° et f. 63-74 v°: oiseaux, dont le 2ème a le cou plus étroit: var. Briquet 12125, Vicence, 1459; f. 51-62 v°: var. Briquet 11881, Vicence, 1453; f. 75-116: mêmes filigranes entremêlés), XVe s., I + 116 ff. (f. I v°, 50-50 v°, 74 v°, 94 v° et 105-105v° blancs), 210 x 142 mm. Quelques gloses marginales et interlinéaires contemporaines aux f. 1-48 v°, 51-56 et 75-76 v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-49v - Ovidius: Ars amatoria
    51r-74r - Cicero: De amicitia
    75r-88v - Cicero: Paradoxa ad Brutum
    89r-94r - Cicero: De potentiis animae
    95r-103v - Donatus: Ars maior (III, De barbarismo)
    103v-104v - Ps.-Ovidius seu Alcuinus: Conflictus ueris et hiemis
    106r-111r - Seneca: De remediis fortuitorum
    111rv - Ps.-Ovidius: De pulice
    112r-112v - Ovidius: Amores (Auszug)
    113r-114r - Ps.-Ovidius: De philomela (Anthol. lat. 762)
    114v-116v - Ovidius: Medicamina faciei feminae

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-49 v°: Ovidivs, Ars amatoria.

    titre: «Ouidii de arte amandi liber primus incipit ».

    (gloses) inc. f. 1 marge de droite: «Autumedon fuit rector currus Achillis qui in bello Troiano regebat equos suos...».

    expl. f. 49 v° marge de gauche: «... cigni dicuntur trahere currum Veneris ... pauones enim ad diuites pertinent ».

    f. 51-74: Cicero, De amicitia.

    titre ajouté au XVIe s.: «De amicitia».

    inc.: «Qvintus Mutius augur Sceuola multa narrare...».

    (gloses) inc. f. 51 marge de droite: «Comendat huius libri doctrinam in hoc quod dicit se habuisse eam... ».

    expl. f. 56 marge de droite: «...singule res singulis rebus opportune sunt, sed amicitia uero habet singulam opportunitatem ».

    f. 75-88 v°: Cicero, Paradoxa ad Brutum.

    titre ajouté au XVIe s.: «Paradoxa».

    (gloses) inc. f. 75 marge de droite: «Auunculus proprie est pater matris... ».

    expl. f. 76 v° marge de gauche: «Bias Prieneus inter septem sapientes connumeratur ».

    ~ f. 89-94: ‹De potentiis animae›.

    inc.: «‹P›Otentie anime ita possunt distingui. quedam enim sunt naturales, quedam cogitiue et sensitiue... ».

    expl. inachevé: «... fortitudo in irascibili, temperantia in concupiscibili ».

    f. 95-103 v°: Donatvs, Ars maior (III: De barbarismo).

    titre ajouté au XVIe s.: «De figuris».

    inc.: ‹B›Arbarismus est una pars orationis uitiosa... ».

    expl.: «... Helenam Troianas uexit ad urbes. Finis» (éd. H. Keil, Gramm. lat., 4, 1864, p. 392-402).

    f. 103 v°-104 v°: Ps. Ovidivs seu Alcvinvs, Conflictus ueris et hiemis.

    inc.: «‹C›onueniunt subito cunti de montibus altis...».

    expl. (vers ajouté): «...Finitur doculus pastorum dulcis amicus. Finis» (éd. E. Dümmler, dans M.G.H., Poetae latini aevi Carolini, 1, Berlin, 1881, p. 270-272).

    f. 106-111: Seneca, De remediis fortuitorum.

    à la fin: «Liber Senece ad Galionem amicum suum contra omnes fortune impetus compositus sub dialogo ut sit sensus conquerens et ratio exhortans. Explicit ».

    f. 111-111 v°: Ps. Ovidivs, De pulice.

    à la fin: «Explicit liber Ouidii poete de pulice » (éd. cf. supra, Pal. lat. 381, f. 142).

    f. 112-112 v°: Ovidivs, Amores (extrait).

    inc.: «‹N›OX erat et sonpnus lassos sumissit ocellos... ».

    expl.: «... Fugit et ante oculos nox stetit ipsa meos

    Ouidii poete liber de sonpno explicit» (III, 5).

    f. 113-114: Ps. Ovidivs, De philomela (Anthol. lat. 762).

    les v. 64, 66, 67 et 68 manquent.

    suivi d'un distique, extrait de Ieremias de Montagnone:

    «Tu ualeas felix ceu longo tempore fenix

    ... Et foueat tellus fouit ceu pelle uitellus » (éd. cf. supra, Pal. lat. 910, f. 115-116).

    à la fin: «Ouidii poete liber de philomena explicit ».

    f. 114 v°-116 v°: Ovidivs, Medicamina faciei feminae.

    à la fin: «Ouidii poete de medicamine faciei liber explicit ».

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écritures humanistiques cursives. Le premier copiste, f. 1-49 v°, souscrit ainsi au f. 49 v°:

    «Hoc opus haud septem spatio maiore dierum

    Scripsi. Igitur Lector noli mirarier ipsa

    Littera si turpis; nec si corrupta uacatque

    Deest quoque si quicquam debes mirarier ipse ».

    On peut distinguer cinq mains: f. 1-49 v°; 51-62 v°; 63-74; 75-103 v° et 106-111. Une sixième main a ajouté le Conflictus ueris et hiemis aux f. 103 v°-104 v° et les textes des f. 111-116 v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Ulrich Fugger (peut-être 391 seors d’après P. Lehmann, op. cit. infra); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote du transfert: C. 64/1096); le manuscrit a été utilisé au Vatican par Nicolas Heinsius (cf. M. D. Reeve, op. cit. infra).

Notes

Source des données : Biblissima

  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0346)
  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 318 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliographie

    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 529
    • R. Badali, Sui codici dei «Paradoxa » di Cicerone (Riv. cult. class. med., 10, 1968, p. 53), simple mention
    • M. D. Reeve, Heinsius’s manuscripts of Ovid (Rhein. Mus., 117, 1974, p. 144).

Vie du livre

Sources des données