Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q66949
Manifeste IIIF
Numérisation :
Source des données : BnF Archives et manuscrits
F. 1-55v, 65v [RABANUS MAURUS, De laudibus sanctae Crucis libri duo] (P. L., CVII, 137-294; éd. M. Perrin, à paraître dans C. C. C. M.); cf. Louanges de la sainte Croix, trad. M. Perrin, Paris, 1988 : [Praefatio] «Sequentes XXXVI versus sunt quasi tytulus hujus libri, specialiter in hoc quod auctor nomen suum cum suis agnominibus inseruit eis hoc modo. Magnencius Hrabanus Maurus hoc opus fecit; ita enim sonant note colorate quas vides ibidem. Musa cita studio gaudens nunc dicere numen//...-... cunctaque hic rapiat», avec rubrique propre au ms. (éd. cit., 147-148) (1). — [De imagine Caesaris] «Versus quinquaginta et unus circumstantes ymaginem imperatoris sunt isti. Rex regum dominus mundum dicione gubernans//...-... victorem monstrat ubique. Inserta premissis versibus sunt ista in locis diversis ipsius ymaginis. In cruce Criste tua victoria vera salusque//...-...// Et verbum Domini predicet ultro», avec rubrique et texte des vers propre au ms. (éd. cit., 141-144) (1v-2). — [Figura 1] «Lector hic nota quod inter viginti et octo que sequuntur effigies seu figure sive species sancte Crucis ymago Salvatoris prout extensus stetit in cruce est principalis et prima; continet autem ipsa figura de metro sparso... Ast soboles Domini et Dominus dominancium ubique hic//...-... sator eternus Cristus benedictus in evum. Ea que sequuntur inserta et quasi incorporata sunt ymagini Salvatoris et respiciunt duplex metrum, ut patet : Dextra Dei summi cuncta creavit Jesus//...-... A et M et W», avec rubriques propres au ms. (éd. cit., 149-152) (2v-3). — [Figurae 2-27], placées une par page, précédées d'une rubrique initiale donnant le nombre de vers de la figure et suivies d'une rubrique finale donnant le texte des vers inscrits dans la figure (3v-16v). — «Intercessio sancti Albini pro Mauro. Sancte Dei presul meritis in secula vivens// Causam...-... protege sancte tuos» (éd. cit., 137-138) (17). — [Commendatio papae] «Pontificem summum salvator Christe tuere//...-... doctorque fidelis in aula. Istud est metrum elegiacum. Sedis apostolice princeps lux aurea Rome//...-... ovibus papa beate vale» (éd. cit., 139-140) (17v-18). — [Imago Caesaris] (éd. cit., 141-142) (18v) — [Declaratio figurae] «O Christe salvator rex regum...-... castra inimica fugat. Lector hic nota quod versiculos de minio scriptos et consimiles subsequentes per librum ut sint ad legendum et intelligendum faciliores scripsi sine dyptongis licet ipsi versiculi figuris insertis sint sepius dyptongati», avec dernière phrase propre au ms. (éd. cit., 143-146) (19). — «Incipit prologus Rabani in librum de Misterio sancte Crucis. Hortatur nos lex divina ad deferendum...-... in cruce est non consequatur. Explicit prologus. Incipiunt capitula. De ymagine Christi in modum Crucis brachia sua expandentis et de nominibus ejus ad divinam seu ad humanum naturam pertinentibus I...-... XXVIII. Littere colorate in hac figura sunt numero 36 que simul sillabicate sonant sic : Magnentius Rabanus Maurus hoc opus fecit. In hac figura nomen auctoris colligitur ex punctis quadrangulis : Magnentius Rabanus hoc opus fecit», avec liste des chapitres propre au ms. (éd. cit., 145-148) (19v-20). — [Figurae 1-28], chacune immédiatement suivie de sa declaratio ou «expositio», «ratio figurae» (éd. cit., 155-264) (20v-48).
«Incipit prologus sive prefacio RABANI in librum secundum de mysterio sancte Crucis. Mos aput veteres fuit ut gemino stilo propria conderent...-... ubi tibi laus perpetua per cuncta sonabit secula amen» (éd. cit., 265-294) (49-55v).
[Dedicatio ad Otgarum archiepiscopum Maguntinensem] «Accipe sancte pater Otgari summe sacerdos//...-...// Artificem vilem rite tuendo prece», inédite (65v).
F. 55v-65 [BERTHOLDUS, O.P., LECTOR NUREMBERGENSIS, Liber de mysteriis et laudibus sanctae Crucis], texte inédit en 31 chapitres précédés chacun d'une figure; les figures 2 (simple schéma préparatoire à l'encre), 11, 13, 22 et 27 manquent ici; cf. H. G. Müller, Hrabanus Maurus-De laudibus sanctae Crucis, Düsseldorf, 1973, 145-155, 182, VIII-XI (Beihefte zum Mittellateinischen Jahrbuch, 11); T. Kaeppeli, Scriptores ordinis praedicatorum medii aevi, I, Rome, 1970, n° 668, 240-241 et IV, Rome, 1994, 55. «Incipit prefacio in librum tercium de misteriis et laudibus sancte Crucis. O vere bona et vere sancta Crux Christi, quis te enarrare potest aut quis condigne laudare...-... in te Christo regi deputatur qui cum Patre et Spiritu sancto...» (56); table : «Incipiunt tytuli. De nomine Adam. Prima figura. Ia. De spiritu et carne, racione et sapiencia. IIa...-... De novem ordinibus angelorum. XXXIa» (56); «Incipit liber de misteriis et laudibus sancte Crucis. [Figura prima]. De prima figura nominis Adam. In principio oportet intelligi quid sibi velit hec figura et hec conscripcio...-... agmina ibique tibi laus perpetua per cuncta sonabit secula amen» (56-65).
F. 17, 17v, 22, 27, 65v Notes du scribe en forme de glose (éd. P. Lehmann, Sitzungsberichte der philo.-philolog. u. d. hist. Kl. der Bayerischen Akademie der Wissenschaften zu München, 1930, 39-43), sur la forêt de «Bochonia» (17), sur Otgar archev. de Mayence (17), sur Grégoire IV et Serge II (17v), cette dernière faisant référence à deux chroniques, la première «que incipit Quedam alia», et la seconde «que incipit Nussarii que incipit Marie virginis indignus ego sacrista et edituus ordinis Fratrum Minorum», éd. M. G. H., S. S., XXIV, 230; sur «anachrostichide» et «thelestichide» : «in quadam glosula super Cathonem dicitur sic : incipit distichium seu distichios Cathonis id est de duobus versibus...» (22); sur des termes de géographie à la fin de la declaratio de la figure 7 : «Liber qui vocatur Summarium sic incipit : Quamvis ut quidam sapiens ait Viro carpere flosculos turpe sit...-... nota quod predictus liber scilicet Summarium habetur in Halsprunnen juxta Nueremberg et est monasterium cysterciencis ordinis» (27), ms. Erlangen, Univ. Bibl., 396; sur la chronologie des papes, empereurs et archevêques de Mayence au temps de Raban, ainsi que sur Notker de Saint-Gall et sur Hermannus Contractus et quelques-unes de ses œuvres (65v).
F. 66-76 [PUBLILIUS OPTATIANUS PORPHYRIUS, Panegyricus Constantino missus] (éd. G. Polara, Publilii Optatiani Porfyrii Carmina, I, Turin, 1973); ce ms. n'apparaît pas parmi les 20 mss. recensés; les poèmes sont dans un ordre différent de celui de l'édition : c. 1, 2, 17, 18, 5, 4, 6, 8, 7, 9, 3, 27, 20, 13, 26, 21, 14, commentaire seul, 16, 12, 23, 11, 15, 25, 10, ep. P., ep. C.; les poèmes 19, 22 et 24 manquent. «Liber Publii Optaciani Porfirii panegyricus locra fomenus ad Constantinum augustum. Que quondam pulchris fueras decorata libello// Carmen...-... scriptis ambiciosa tuis» (éd. cit., 7, c. 1). — [Figura] «Sancte tui vatis Caesar miserere serenus// Auguste...-... superans fatalia nutu// Sancte tui... In hac pagina omnes versus tricenarum quinarum literarum sunt...-... disponas saecula toto» (éd. cit., 8-9, c. 2) (66). — «Sunt septem numero pares ac lege metrorum// ...-... pietas juvat ubere gleba» (éd. cit., 68, c. 17). — [Figura] «Alme tuas laurus aetas sustollet in astra// ...-... in astra» (éd. cit., 69, c. 18) (66v). — [Figura] «Victor sideris pollens virtutibus ibis// ...-... suscipe vota». «In hac pagina prescripta tricene quine littere...-... da voce pia tricennia fari» (éd. cit., 18-19, c. 5). — «Prefacio. Imperii fastus gemina vicennia signa// ...-...// Disserat Augusto Calliopea mea» (éd. cit., 17, c. 4) (67). — «In hac pagina sequente adeque per omnes versus tricene...-... scalena scalenis. [Figura] Martia gesta modis audax imitata sonoris// Musa...-... placarint fata procellas» (éd. cit., 22-24, c. 6) (67v). — [Figura] «Accipe picta nobis elegis lux aurea mundi// ...-... Secula pii scripti te Constantine sereno. Et in hac pagina precedente omnium versuum tricene quine...-... et per litteras mineoseas» (éd. cit., 32-34, c. 8) (68). — «Et in hac pagina sequente tricene quine...-... omni parte numero litterarum unum. [Figura] Augustum specimen mitis clemencia magne// ...-...// per saecula floret» (éd. cit., 27-29, c. 7) (68v). — [Figura] «Castalides domino virtutum tradite palmam// ...-... crescent sollemnia natis. In hac pagina per omnes partes tricene quine...-... Reddat ut in textus musarum carmine versus» (éd. cit., 37-38, c. 9) (69). — «Item hec pagina sequens triginta quinque litteras...-... numero litterarum per singulas litteras crescencia vel decrescencia. [Figura] Fingere musarum fragranti numine vultus// ...-...// vario per musica textu» (éd. cit., 12-13, c. 3) (69v-70). — [Figurae] «Hec fistula est versuum heroicorum...-... per singulas litteras deficiens. Praecelsae quercus frondenti in vertice tendens// ...-...// invitata sub ortu» (éd. cit., 106-107, c. 27). — [Figurae] «In hac pagina organi species viginti septem versibus...-... per metrum de rubrica scriptum est : Augusto victore juvat aurea reddere vota. Et hic versus quasi regulam organi designat...-... iambicum dimetrum catalecticum. Post martios labores// ...-...// Versuque compta sola. O si diviso metiri limite Clio// ...-... quicquid ubique est» (éd. cit., 76-77, c. 20); à noter au bas de ces deux figures le vers rubriqué : «Blanda suis Herato digitis modulamina rivis»; en marge : «nomen» (70v-71). — «In hoc orbe infrascripto versus ionicus scriptus est. A quacumque parte orationis ceperit habeas inicium, etiam in quacumque desinere voluerit. Finem facit sive ad directum legere volueris, sive easdem partes orationis legas retrorsum. Princeps beate placido sub axe jam nunc// Justis...-... dominans beate solus. Jam nunc sub axe placido beate princeps// ...-... ubique vincens», avec un commentaire et sans figure (éd. cit., 55-56, c. 13). — [Figura] «Vides ut ara stem editata Pthio [sic pro stem ditata Pythio]// Fabre polita...-... laetus intersis sacris», sans commentaire (éd. cit., 103, c. 26) (71v). — [Figura] «Pauca quidem cecini fors frivola his quoque adde// ...-... per nomina versu [sic]. In hac pagina precedente prima littera...-... Hic versus vario colore dispar» (éd. cit., 82-84, c. 21) (72). — «In hac pagina sequente tricene quine littere sunt in qua Christi monagrammum rubrica depictum est...-... Reparator orbis», commentaire seul (éd. cit., 58, c. 14) (72v). — [Figura] «Dissona conexis audet componere verbis// ...-... dispone sceptra nepotum», sans commentaire (éd. cit., 63, c. 16) (73). — «In hac pagina sequente tricene quine littere omnes sunt sed achrosticidis...-... Aurea laeticiae terris insignia donas. [Figura] Constantine pater tu mundi gloria consul // ...-... sibi junge volentes» (éd. cit., 50-51, c. 12). — [Figura] «Ingemui graviter graecum miseratus amicum// ...-... ryx conjunx crede canenti. Hii decem versus triginta et octo...-... ut patet omnibus legentibus» (éd. cit., 90-91, c. 23) (73v). — [Figura] «Fortia facta ducis toto dominantia jam nunc // ...-... inclyte jussis. In hac pagina achrosticidis habent...-... Constantinus invictus» (éd. cit., c. 46-47, c. 11). — «In hac pagina versuum sequencium quindecim; primus versus ex partibus orationis...-... heroyci sunt dum redeunt Sotadii. Alme decus mundi summus rector pius orbis// ...-... ardua metri» (éd. cit., 61-62, c. 15) (74). — «Ardua componunt felicis carmina muse // ...-... pangentes pectora verbis», sans les v. 49-56 de l'éd. (éd. cit., 99-102, c. 25) (74v). — [Figura] «Calliope cane plura procax in ore serenus // ...-... pax laeta sub orbe. In hac pagina precedente tricene littere...-... Omnia magnus» (éd. cit., 41-43, c. 10) (75). — «Domino Constantino maximo pio invicto et venerabili semper augusto. Fateor domine Constantine maxime et non minus...-... tue clemencia suscitavit» (éd. cit., epistula Porfyrii, 1-3) (75v). — «Invictus Constantinus. Si tantum pondus et gravitas expectaretur in carmine...-... laudem ingenii exercitacione captare. Explicit» (éd. cit., epistula Constantini, 4-6; à noter : entre «... non repararet» et «Gratum igitur...» lig. 38 de l'éd., le ms. porte en rubrique «Subscripcio Constantini invicti augusti» (75v-76).
Source des données : Mandragore
Accipe picta nobis elegis lux aurea mundi// Clementis...
f. 68
Accipe sancte pater Otgari summe sacerdos// Librum quem dudum...
f. 65v
Alme decus mundi summus rector pius orbis// Auguste invicta...
f. 74
Alme tuas laurus aetas sustollet in astra// Luce...
f. 66v
Ardua componunt felicis carmina musae// Dissona connectunt...
f. 74v
Ast soboles Domini et Dominus dominantium ubique hic// Expansis manibus...
f. 2v
Augustum specimen mitis clementia magne// Ausonidum...
f. 68v
Blanda suis Herato digitis modulamina rivis...
f. 70v
Calliope cane plura procax in ore serenus// Fontis Castalii...
f. 75
Castalides domino virtutum tradite palmam// Constantinus...
f. 69
Constantine pater tu mundi gloria consul// Ecce tuo...
f. 73v
Dissona connexis audet componere verbis// Omine mens...
f. 73
Et in hac pagina praecedente omnium versuum tricenae quinae...
Et in hac pagina sequente tricenae quinae...
Fateor domine Constantine maxime et non minus...
f. 75v
Fingere musarum fragranti numine vultus// Alme parens...
f. 69v
Fortia facta ducis toto dominantia jam nunc// Orbe canam...
Hortatur nos lex divina ad deferendum...
f. 19v
Imperii fastus gemina vicennia signa// Pagina flexuosa...
f. 67
In hac pagina acrostichidis habent...
In hac pagina omnes versus tricenarum quinarum literarum sunt...
f. 66
In hac pagina organi species viginti septem versibus...
In hac pagina per omnes partes tricenae quinae...
In hac pagina praecedente prima littera...
f. 72
In hac pagina praecedente tricenae litterae...
In hac pagina praescripta tricenae quinae litterae...
In hac pagina sequente adaeque per omnes versus tricenae...
f. 67v
In hac pagina sequente tricenae quinae litterae omnes sunt sed acrostichidis...
In hac pagina sequente tricenae quinae litterae sunt in qua Christi monagrammum rubrica depictum est...
f. 72v
In hac pagina versuum sequentium quindecim; primus versus ex partibus orationis...
In hoc orbe infrascripto versus ionicus scriptus est. A quacumque parte...
f. 71v
In principio oportet intelligi quid sibi velit haec figura et haec conscriptio...
f. 56
Incipit distichium seu distichios Cathonis id est de duobus versibus...
f. 22
Ingemui graviter graecum miseratus amicum// Cui mea mens...
Invictus Constantinus. Si tantum pondus et gravitas exspectaretur in carmine...
Item haec pagina sequens triginta quinque litteras...
Jam nunc sub axe placido beate princeps// Mundo...
Mariae virginis indignus ego sacrista et aedituus ordinis fratrum minorum...
f. 17v
Martia gesta modis audax imitata sonoris// Musa...
Mos apud veteres fuit ut gemino stilo propria conderent...
f. 49
Musa cita studio gaudens nunc dicere numen// Nostra cupit...
f. 1
O Christe salvator rex regum...
f. 19
O si diviso metiri limite Clio// Una lege sui...
f. 71
O vere bona et vere sancta crux Christi quis te enarrare potest aut quis condigne laudare...
f. 55v
Pauca quidem cecini fors frivola his quoque adde// Ludicra...
Pontificem summum salvator Christe tuere// Et salvum...
Post martios labores// Et Caesarum...
Praecelsae quercus frondenti in vertice tendens// Testor...
Princeps beate placido sub axe jam nunc// Justis...
Quae quondam pulchris fueras decorata libello// Carmen...
Quaedam alia [...]
Quamvis ut quidam sapiens ait viro carpere flosculos turpe sit...
f. 27
Rex regum dominus mundum ditione gubernans// Imperii ac sceptrum...
f. 1v
Sancte Dei praesul meritis in saecula vivens// Causam...
f. 17
Sancte tui vatis Caesar miserere serenus// Auguste...
Sedis apostolicae princeps lux aurea Romae// Et decus...
Si tantum pondus et gravitas exspectaretur in carmine...
Sunt septem numero pares ac lege metrorum// Consimiles...
Victor sideris pollens virtutibus ibis// Persica...
Vides ut ara steme ditata Pthio [sic]// Fabre polita...
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF