Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.4416

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q98955

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes: armoiries, manque dans Briquet; var. Briquet 15717: Rome, 1518; var. 13889: Naples, 1524-1528 et var. Briquet 492: Lucques, 1512), XVIe s. (a. 1510-1515), 1126 ff. + 24 (nouvelle numérotation; ancienne numérotation: I-MCXXVI + II-XXV; f. 1123v°-1125v°; f. 24v° de la 2ème partie blancs), 300 x 210 mm. Gloses marginales contemporaines.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1: ... humanitate

    f. 2: //Impressores eorumque

    ~ f. 1-2: ‹Praefatio uoluminis›.

    inc.: «Principis medicae artis Coi Hippocratis unum et octoginta uolumina... » (manque dans l'éd. F. Calvus, op. cit. infra).

    ~ f. 2v°: ‹Dedicatio manuscripti ad Bibliothecam Vaticanam› (a. 1526, cf. infra : Possesseurs).

    ~ f. 3-10v°: ‹Tabula operum (ed. cit., p. [4] -[10] texte un peu abrégé)›.

    ~ f. 10v°-13: ‹Vita Hippocratis (ed. cit., p. [11] -[13] avec variantes)›.

    ~ f. 13-14: Iusiurandum Hippocratis.

    ~ f. 14-1075v°: Hippocrates, Opera (transl. lat. Fabii Calvi - éd. Hippocratis Coi... octoginta uolumina... nunc tandem per M. Fabium Caluum Rhauennatem... latinitate donata, Rome, 1525, p. I-DCXCVII).

    ~ f. 1075v°-1079: Aphricanus de medelarum ponderibus (transl. lat. Fabii Calvi).

    (praef. F. Calvi) inc.: «Censuimus praeterea necessario heis adtendum esse tractatum de mensureis et ponderibus Aphricanei medicei... ».

    expl.: «... et tabelleis aeneeis leguntur non quadrant» (ed. cit. 1525, p. DCXCVII; éd. F. Hultsch, Metrologicorum scriptorum reliquiae, 2, Leipzig, Teubner, 1866, p. 14).

    (texte) inc.: «Quoniam multeis in loceis de ponderibus et mensureis mentionem fecimus... ».

    expl.: «... cotula per cot. cuathus per cuth ».

    add. de F. Calvus: «Numerorum uero notas non atdidimus quia codices nostrei non habuerant» (ed. cit. 1525, p. DCXCVIII-DCXCIX; éd. F. Hultsch, op. cit., p. 142-146).

    f. 1079-1081: Balbvs, Ad Celsum de asse.

    titre: «Balbus at Celsum de asse et eius minuteis portiunculeis ».

    inc.: «Quitquit unum est et quot ex integrorum diuisione remanet ratiocinatores...».

    expl.: «... as ducentos et octo et octoginta ».

    (add. de F. Calvus): «Nec heis plura. De Balbo atdenda putauimus. Quando quidem sei uita supeditabitur totum opus de agrimensoria et numerorum ratiocinatoria cum Vitruuiei Pliniei Capellaeque commentarieis edemus... et nos fecimus sermo septuagesimus nonus » (ed. cit. 1525, p. DCC, DCCI; éd. F. Hultsch, op. cit., p. 14 (add.) et 72-75).

    ~ f. 1081v°-1110v°: Hippocrates, Artaxerxes, Hystanes etc., Epistulae (transl. lat. F. Calui - ed. cit., 1525, p. DCCI-DCCXXIV).

    ~ f. 1110v°-1111v°: Senatus consultum Atheniensium in Hippocratis honorem (transl. lat. F. Calui - ed. cit., 1525, p. DCCXXIV-DCCXXV).

    ~ f. 1111v°-1112v°: Tumulei Hippocratis inscriptio (transl. lat. F. Calui - ed. cit., 1525, p. DCCXXV-DCCXXVI).

    ~ f. 1112v°-1123: Thessalvs, filius Hippocratis, Oratio in Atheniensium senatu (transl. lat. F. Calui - ed. cit., 1525, p. DCCXXVI-DCCXXXIII avec des variantes).

    ~ f. 1126 -XXIVv° (= f. [I]-XXIVv°): ‹Hippocrates ?›, De capitis uulneribus (transl. lat. F. Calui).

    Inc.: «Quoniam hominum caput nullum inter sese simile... ».

    d'après un signe de renvoi, chapitre à réinsérer au f. 1025v° (ed. cit., 1525, p. DCLXIII-DCLXXVI, avec des coupures).

Intervenant

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écriture humanistique cursive. Le manuscrit a été copié à Rome entre 1510 et 1515, par Fabius Calvus de Ravenne, traducteur d'Hippocrate pour son édition parue à Rome en 1525, cf. f. 3, titre de la table: «Hippocratis octuaginta librorum seu sermonum Index. Quos M. Fabius Caluus c‹iuis› r‹hauennas› milesimi quingentesimi ac quinti decimi Iulii mensis die octauo Romae conuertit. Milesimi quingentesimi decimi mensis aprilis die tertio auspicatus... », et f. 1123, souscription datée: «Et haec una cum cetereis octoginta Hippocratis uoluminibus sermonibusue Fabius Caluus Rhauennas conuertit. Die decimo nono augustei millesimo quingentesimo ac insuper quinto et decimo. Rhomae» (cf. ed. cit., 1525, p. DCCXXXIII).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: offert à la Bibliothèque Vaticane par Fabius Calvus en 1526, d'après la dédicace du f. 2v°: «Quandoquidem M. Fabius Caluus Ciuis Rhauennas Hippocratis octoginta uolumina multis annis magno labori dispendio et uigiliis Latinitate donauit, quae iam per multa exemplaria Rhomae impressa fuerunt diligentia, opere et pecunia probi uiri Francisci Calui Nouocomensis. Propterea si quit in illis desideratur uel perperam impressum esse uideretur M. Fabius Caluus, idem qui uertit Archetypum Bibliothecae Palatinae, et Pontificiae dedicauit donoque dedit... -... et donatio chirographo Fabii ipsius hic scripta fuit Rhomae primo Martii Millesimo quingentesimo et vigesimo sexto » (texte complet dans G. Mercati, op. cit. infra, p. 67-68), le manuscrit est décrit dans l'inventaire de 1550.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 400 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliographie

    • G. Mercati, Notizie varie di antica letteratura medica e di bibliografia. IV. Appunti su Marco Fabio da Ravenna, Rome, 1917 (Studi e testi, 31), p. 67-68
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, Londres-Leyde, 1967, p. 367-368, description sommaire
    • C. H. Clough, Ludovico degli Arrighi’s contact with Raphaël and with Machiavel (La Bibliofilia, 75, 1973, 303)
    • P. N. Pagliara, La Roma antica di Fabio Calvo. Note sulla cultura antiquaria e architettonica (Psicon, 3/8-9, 1976, 66, 68 et 72)
    • Réf.: BMBV (1986) 24466-24467, (1998) p. 510, (2005) p. 664.

Vie du livre

Source des données