Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.630(pt.1-2)

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q281863

Aspects codicologiques

  • Parch., IXe s. (vers 850), II + 323 ff. (pas de f. 188 par erreur; f. 126v°, 296v°, 309v°, 322v° et 323v° blancs), 2 col., t. 1, f. I-II, 1-182: 430 x 331 mm., t. II, f. 183-323: 435 x 340 mm. Au f. 1v°, grande initiale I peinte avec entrelacs, grandes palmettes, têtes d'oiseaux occupant toute la hauteur de la page, et lettres SI ornées; f. 78, initiale noire et rouge à entrelacs et rosace, autres initiales rubriquées. Le f. 323 est une feuille de garde en parch. très épais, portant une double trace de pliure en travers au milieu comme s’il avait servi de reliure, peut-être ajouté après coup au volume.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //statuerunt

    f. 7: ... imperatorum//

    ~ f. I (add. fin IXe ou Xe s.): ‹Catalogus Pontificum Romanorum (usque ad Nicolaum I, † 867)›.

    ~ f. Iv°-IIv° (add.): ‹De synodis et conciliis (I-XLVII usque ad Synodum Toletanum LXVIII episcoporum)›.

    inc.: «prima synodvs Nicena est acta temporibus diuae memoriae Constantini...».

    f. IIv° (add.): Notitia prouinciarum.

    titre: «sitvs diversi (?) provintiarvm. in italia. xvi».

    inc.: «Campania in qva est capva. tvscia cum Vmbria...».

    expl.: incomplet ou mutilé: «... [Asia]... Frigia salutaris. Lycaonia. Cyclades//» (éd. Th. Mommsen, op. cit. infra, p. 535-540 dern. ligne).

    f. 1 col. 1 (add.): Notitia Galliarum (extrait).

    titre: «Belgica II in qua est metropolis ciuitas Remorum Durocordorum habet ciuitates numero XII».

    inc. (les trois premiers mots sont récrits sur un grattage): «civitas metropolis remorvm. ciuitas Suessionum...».

    expl.: «... ciuitas Bononensium» (éd. Th. Mommsen, op. cit. infra, p. 590-592).

    ~ f. 1 col. 2 (autre add., Xe s.): Livtadvs Vinciensis episcopus, Epistula formata ad Wenilonem Rothomagensem episcopum (a. 868) (éd. P.L. 129, 1392-1393).

    ~ f. 1v°-309: Ps. Isidorvs ‹Mercator, Decretalium Collectio›.

    ~ f. 310-312: Ps. Angilramnvs Metensis, Capitula (éd. P.L. 96, 1055-1068; éd. P. Hinschius, op. cit. infra, p. 757-769).

    ~ f. 312-312v°: ‹Cassiodorvs-Epiphanivs, Historia ecclesiastica tripartita (extrait: V, 17: Disputatio imperatoris Constantii et Liberii romani pontificis)›.

    même texte dans le ms. Reims, Bibl. mun. 672, f. 224, et dans le ms. Vat. lat. 631, f. 338v°, cf. infra.

    ~ f. 312v°-321: Concilium Chalcedonense (nonnullae sanctiones). même texte dans le ms. Reims, Bibl. mun. 672, f. 131v° et sqq.

    ~ f. 321-321 v°: ‹Cassiodorvs-Epiphanivs, Historia ecclesiastica tripartita (extrait: XII, 8-11, var.)›.

    ~ f. 321v°-322: Pelagivs II, papa, Epistula (mutilée à la fin).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: française, du scriptorium de Reims ou de Corbie (selon Sch. Williams, op. cit. infra) vers 850, sauf les add. des f. I-IIv° et 1, de la fin du IXe s. et du Xe s.; écriture caroline régulière.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: d’après A. Wilmart, op. cit. infra, le manuscrit a peut-être appartenu au prieuré de Saint-Vivant-sous-Vergy, dont Jean Jouffroy avait été le doyen; un grattage au haut du f. I, col. 2 a fait disparaître un ex-libris illisible aux rayons ultra-violets: «lib. coaue... uabea (?) ...»; le cardinal Jean Jouffroy, évêque d'Arras puis d'Albi († 1473), dont l'ex-libris est au f. I: «Hic liber spectat ad usum Iohanis episcopi Atrebatensis»; le manuscrit, attesté dans l'inventaire de 1475, est omis dans celui de 1481, attesté de nouveau dans les inventaires de 1518 (f. 9, l. 31), 1533 et 1550 (où il portait le n° 1878); au f. 323, note datée de 1520, concernant la foliotation du volume par les custodes: «Numerus foliorum CCCXXII preter indicem foliorum duorum. Die ultima Mai M.D.XX Hieronymus Aleander Bibliot‹ecae› prefectus L. Parmenio Rom. Mamacinus custodes»; au nom du cardinal Bernardino de Carvajal († 1522), cardinal au titre de Santa-Croce, le manuscrit a été emprunté une première fois le 3 octobre 1495 par Diego de Peñaranda et une deuxième fois le 8 janvier 1521 par Pedro de Parreja, qui a noté au f. 323 la restitution du volume: «Ego Petrus de Pareja familiaris Rmi Cardinalis Sancte Crucis retuli in bibliothecam librum sancti Isidori de synodis nomine eiusdem Rmi Cardinalis Laurentio Parmenio custodi eiusdem bibl‹iothe›ce palatine et restituit crathera argentea signat‹a› scuto seu insigniis pr‹edict›ti Rmi Cardinalis. Die VIII Ianuarii M.D.XXI Ita est. P. de Pareja manu propria» (sur cette note, libellée dans les mêmes termes que la quittance de prêt, cf. J. Bignami Odier, op. cit. infra)] la volume a fait partie d’un groupe de manuscrits transférés en 1797 de la Bibliothèque Vaticane à Paris et rendue au Saint-Siège en 1816.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 34 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliographie

    • Camus, Notice de manuscrits contenant des collections de canons et de décrétales (Not. et Extr. des manuscrits de la Bibl. nat., 6, 1800, p. 275-282, 288-292), description détaillée
    • P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig, 1863, p. LXI-LXIV (description détaillée)
    • Th. Mommsen, Chronica minora saec. IV, V, VI, VII (M.G.H., Auct. antiq., 9), Berlin, 1892, p. 563, n° 9 et 574, n° 99 (brève description)
    • P. Fournier et G. Le Bras, Histoire des collections canoniques en Occident, 1, Paris, 1931, p. 175 n. 1 et 210
    • A. Wilmart, Auteurs spirituels et textes dévots du moyen âge latin, Paris, 1932, p. 51, n. 3
    • G. Mercati, Una lettera di Vespasiano da Bisticci a Jean Jouffroy vescovo di Arras e la biblioteca Romana del Jouffroi (Mélanges dédiés à la mémoire de Félix Grat, 1, Paris, 1946, p. 366), brève description, réimpr. dans G. Mercati, Opere minori, 6, Vatican, 1984, p. 189 (Studi e Testi, 296)
    • Cl. W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis opera omnia, New Haven, 1950, p. 94 (brève description)
    • Sch. Williams, Le ms. Saint-Omer 189 des Fausses-Décrétales d’Isidore Mercator (Bullet. trim. de la Soc. acad. des antiquaires de la Morinie, 20, 1964, p. 262-264)
    • Sch. Williams, Pseudo-Isidore from the manuscripts (Catholic histor. review, 53, 1967, p. 60, 62, 64), brèves mentions
    • Sch. Williams, Codices Pseudo-Isidoriani. A palaeographico-historical study, New York, 1971, p. 63-65 (avec bibliographie)
    • J. Bignami Odier (et J. Ruysschaert), La bibliothèque Vaticane de Sixte IV à Pie XI..., Vatican, 1973, p. 287 (Studi e Testi, 272), brève mention
    • A. Lanconelli, La biblioteca romana di Jean Jouffroy (Scrittura, biblioteche e stampa a Roma..., 1980, p. 285), brève mention.

Vie du livre

Source des données