Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3411

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63374

  • Titre attesté :
    • Miscellanea.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris, BnF, lat. 3411
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3411
    • Paris. BnF, Latin 3411
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Auteur : Albert le Grand (saint, 1200?-1280) | Albertus de Orlamunde (11..-12..)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Papier et 2 ff. de garde parchemin.
  • Composition :
    • Cinq mss. ou fragments de manuscrits déjà réunis au XVI s. II et 103 ff.
  • Format :
    • 215 × 140 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • F. 100-103v blancs — Papier ; filigranes : flèches ; cf. Briquet, op. cit . n os 6275 ou 6282 ; à longues lignes. Sur les deux premiers feuillets de garde, traces d'un texte latin sur deux colonnes, très effacé (XII e s.) Au V° du 2 e f. de garde : « Liber sententiarum et alia quedam post que tractatus Alberti Theuthonici de passionibus aeris et Eclidis liber primus. N° XV » (XVI e s.), titre et cote de la bibliothèque du cardinal Ridolfi, sans doute de la main de Mathieu Devaris, bibliothécaire de cette bibliothèque ; cf. catalogue de la bibliothèque du cardinal Ridolfi, ms. grec 3074, 80-80v et titre de la main de Mathieu Devaris, ms. Latin 5144, contreplat supérieur ; aux ff. 1 et 92, titres de la même main. Cinq mss. ou fragments de manuscrits déjà réunis au XVI e s. II et 103 ff. 215 × 140 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe. Titre au dos : « Varia variorum ».

Aspects codicologiques

  • Papier, 103 f. Recueil factice de cinq éléments déjà réunis au XVIe s., dont le quatrième (f. 73-91, une seule main) comprend des Versus de diversis oppinionibus anime (73ra-73rb) ; Albert le Grand, De impressionibus aeris (75ra-82vb) et un sermon en l’honneur de saint François d’Assise (89va-90ra, les f. 83r-89r sont blancs)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 75-82v. Serait plutôt d'ALBERTUS DE ORLAMUNDE, de l'école d'Albert le Grand ; cf. Ch. H. Lohr, dans Traditio , XXIII (1967), 345-348.


    F. 1-26 [FRANCISCUS DE MAYRONIS, Super primo Sententiarum opus dictum Conflatus] Prologue : « [C]irca prohemium primi libri Sententiarum queritur utrum primum principium complexum possit... » (éd. Bâle, 1489), q. 1-2 (1-7v) ; q. 4-13 (7v-15v, 18-19) ; q. 3 (19-20) ; q. 14-18 et début q. 19 (20-26) ; cf. B. Roth, Franz von Mayronis, 55-57 et 87-130 ; Stegmüller, Repert. comment. in Sent., 1947, n° 218.


    F. 31-39v Questions disputées : « Queritur utrum illa que distinguuntur formaliter distinguuntur realiter... — ... que non fit per res sed per formalitates ergo etc. et sic est finis istius questionis » (31-35v) ; — « Utrum voluntas sit nobilior intellectu et videtur quod non, ymo e contra quia nobilissima perfectio rationalis creature... — ... debet intelligi quantum ad conatum et sic patent solutiones ad argumenta » (35v-39v).


    F. 45-72v [PAULUS NICOLETTUS DE VENETIIS, dit PAULUS VENETUS] Summa naturalium, prima pars. « [S]ervando igitur ordinem quem nunc servare promisi ... — ... de anima, ergo etc. Explicit prima pars summe naturalium ad laudem operis Dey. Amen » (éd. Venise, 1503, 1-23) ; cf. Thorndike-Kibre, Incipits of med. Scient. Writings in latin, 2e éd., 1439.


    F. 73 « Versus de diversis oppinionibus anime. Ignem Democritus animam facit atque cruorem [sic pro : calorem] // ... » ; cf. Valentinelli, Catal. bibl. s. Marci, V, 6, cod. 4 [Z. L. DXX] et Walther, Initia carminum, n° 8672 ; — centons : « Seneca : Si quis cum uxore sua... — ... Jeronimus super illo prima Thy. 3 : Opportet episcopum irreprehensibilem esse. Nichil est fetidius preceptore furioso... — ... sua sevitia precipitat ».

    F. 73v-74v « Aliqua de phinosomia [sic] Aristotilis. Luna facit homines vigilantes multum intra se cogitantes... — ... Gugtur nodosum significat mentis frequenter inconstantiam et magnam amicitiam et frequenter factorum penitentiam et levem iram », texte ne se retrouvant pas dans la Physiognomia du Pseudo-Aristote ; cf. éd. R. Förster, Scriptores physiognomonici, I, Leipzig, 1893, 1-92.

    F. 75-82v ALBERTUS MAGNUS. « Incipit tractatus Alberti Theotonici de ordine Predicatorum de passionibus aeris sive impressionibus... Passiones aeris que a philosophis... Sciendum ergo vaporem... — ... et lune et aliarum stellarum » (Borgnet, IX, 659-682) ; sur ce traité et sa place dans la 4e partie de la compilation albertinienne Philosophia pauperum, cf. M. Grabmann, dans Beitr. z. Gesch. d. Phil. u. Theol. d. M. A., XX2 (1918), VIII-5 ; A. Birkenmajer, dans Phil. Jahrbuch, XXXVII (1924), 271-272 ; Fr. Pelster, ibid., XLV (1932), 316-324 ; P. Mandonnet, dans Rev. néo-scolast. de philosophie, XXXVI (1934), 230-262 ; Geyer, dans Die Albert dem grossen zugeschriebene Summa naturalium, Münster, 1938, 16-19, 28-30, 42.

    F. 89v-90 Sermons en l'honneur de s. François d'Assise : « Michi autem absit gloriari... In hiis verbis proponitur nobis b. Franciscus... » (89v-90) ; — « Apparebit signum Filiihominis... In his verbis commendatur b. Franciscus a duobus... », premières lignes seulement (90).


    F. 92-99v [EUCLIDES, Elementa], avec le commentaire de Campanus. Définitions et L. I, propositions 1-31, avec figures en marge : « [P]untus [sic] est cujus pars non est... Sciendum est autem quod preter has communes scientias... » (éd. Venise, 1482, 1-10) ; cf. Th. L. Heath, The Thirteen books of Euclid's elements, Cambridge, 1908, I, 94-98 ; Marshall Clagett, dans Isis, XLIV (1953), 29-30.

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 73va-74vb Ps.-Aristote, De physiognomonia libellus (c. 10-26 : «Aliqua de phinosomia (!) Aristotilis. Luna facit homines vigilantes, multum intra se cogitantes — et frequenter factorum penitentiam et levem iram ») [Juste 2013, 159 n. 39].

Intervenants

Autres intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • A fait partie de la bibliothèque de Catherine de Médicis ; cf. catalogue de la bibliothèque de Catherine de Médicis, ms. Latin 17917, p. 51, n° 744.

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • cardinal Niccolò Ridolfi, mort en 1550 ; Catherine de Médicis

Notes

Source des données : Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 56 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Bibliographie

  • CGML, V, p. 363-365.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Apparebit signum Filii hominis ... In his verbis commendatur beatus Franciscus a duobus...

    f. 90

    Circa prooemium primi libri Sententiarum quaeritur utrum primum principium complexum possit...

    f. 1

    Ignem Democritus animam facit atque cruorem //...

    f. 73

    Luna facit homines vigilantes multum intra se cogitantes...

    f. 73v

    Incipit du lemme biblique

    Mihi autem absit gloriari ... (Gal. VI, 14).

    Incipit

    In his verbis proponitur nobis beatus Franciscus...

    f. 89v

    Passiones aeris quae a philosophis impressiones vaporum in alto...

    f. 75

    Punctus est cujus pars non est. Linea est longitudo...

    f. 92

    Sciendum ergo vaporem omnem esse ab aqua vel terra...

    f. 75

    Sciendum est autem quod praeter has communes scientias...

    f. 93

    Seneca : Si quis cum uxore sua...

    f. 73

    Servando igitur ordinem quem nunc servare promisi...

    f. 45

    [...] Si quis cum uxore sua...

    f. 73

    Utrum illa quae distinguuntur formaliter distinguuntur realiter...

    f. 31

    Utrum primum principium complexum possit formari in theologia...

    f. 1

    Utrum voluntas sit nobilior intellectu et videtur quod non...

    f. 35v

    ALBERTUS MAGNUS (s.), O.P. -- De Passionibus aeris sive impressionibus
    ALBERTUS DE ORLAMUNDE -- De Passionibus aeris sive impressionibus
    Âme -- Versus de diversis opinionibus animae
    ARISTOTELES -- Extraits à lui attribués par les mss. Aliqua de physiognomonia
    CAMPANO (Giovanni) -- Commentarius in Elementa Euclidis
    Catherine de Médicis
    DEVARIS (Mathieu) -- titre de sa main
    Écriture -- italienne (XV e s.)
    EUCLIDES -- Elementa, cum commento Campani
    F. DE PIST [...] -- Fragment de lettre et signature
    FRANCISCUS DE MAYRONIS, O.F.M. -- Super primo Sententiarum opus dictum Conflatus cum glossis
    Lettre missive -- Fragment
    DE PASSIONIBUS AERIS SIVE IMPRESSIONIBUS
    PAULUS NICOLETTUS DE VENETIIS, O.S.A. -- Glossae
    PAULUS NICOLETTUS DE VENETIIS, O.S.A. -- Summa naturalium, prima pars
    Physiognomonie -- Texte
    Questions disputées
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    RIDOLFI (Nicolas, card.) -- Possesseur
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Franciscus Assisiensis
    Vers anonymes latins -- Divers
    Volonté -- Questions

Vie du livre

Sources des données