Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal. lat. 1754

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89593

Aspects codicologiques

  • Parch., Xe-XIe s., I + 62 ff., 283 x 205 mm. Au f. 1, croquis d’une rose des vents.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1v-59v - Anonymus, Ars Laureshamensis (Expositio in Donatum maiorem)
    59v-61v - Anonymus, Commentarius in Prisciani Partitiones XII versuum Aeneidos principalium
    62r - Alphabetum Graecum
    62v - Nachtrag: Epistula "abbatis Praemonstratensis ad fratribus de Madelberg" a. MCCLV

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1: ‹De quatuor uentis›

    Légendes entourant la rose des vents: «Ventus dictus est quia sit uehemens et uiolentus. Ventorum. IIII. principales species sunt quorum primus ab oriente subsolanus... »

    f. 1 v°-59 v°: Commentarius in Donati artem maiorem (II, I et III - ms. A de Löfstedt).

    pas de titre.

    (praef.) inc. f. 1 v°: «NOTANDVM EST QVIA IN CAPITE VNIVSCVIVSQVE libri tria sunt requirenda... ».

    expl. f. 2: «... Historia est enarratio rei gestȩ ».

    (comm. liv. II), inc. f. 2: «Partes orationis sunt octo. Quarendum est quomodo diffiniatur secundum substantiam... ».

    expl. f. 34 v°: «...nulla natura seruatur et ob hoc accentus certi desunt».

    (comm. liv. I), inc. f. 34 v°: «DE VOCE. VOX EST AER ICTVS SENSIBILIS AVDITV QVANTVM in ipso est. Haec diffinitio hoc modo iungitur... ».

    expl. f. 45 v°: «...Totus autem uersus peryodos est ut «inmortale nichil mundi compage tenetur ».

    (comm. liv. III), inc. f. 45 v°: «BARBARISMVS est ... metaplasmus. Adtendendum quod Donatus strenuissime peritissimeque suam edidit artem... ».

    expl. f. 59 v°: «... si ei daretur a Latino Lauina coniux. EXPLICIT » (éd. B. Löfstedt, Ars Laureshamensis..., cit. infra, p. 3-238).

    f. 59 v°-61 v°: Commentarius in Prisciani Partitiones XII uersuum Aeneidos principalium.

    précédé de cette phrase d’introduction: «[I]ste libellus didascalicus est, id est doctrinalis et ei preponit hic magister quȩ a discipulo se uidet interrogari ».

    inc.: «Arma uirumque cano Troiae qui primus ab oris. Versus genere uniformis, id est in suo genere uniformis est... ».

    expl.: «... interruptiones (cf. H. Keil, Gramm. lat., 3, p. 460, 23) distinctiones diuisiones partitiones, quia quodam modo pars interrumpitur et distinguitur a medio sui dum scanditur » (éd. C. Jeudy, op. cit. infra, 1971, p. 137-140).

    ~ f. 62 (add.): ‹Alphabetum graecum›.

    ~ f. 62 v° (add.): ‹Interrogationes›.

    inc.: «Que est ęqua diuisio ? Quando arsis tot tempora habet quot thesis... ».

    expl.: «... quȩ est tripla? quando arsis ».

    ~ — Epistula abbatis Premonstratensis ad fratres de Madelbergensi (a. 1255).

    (adresse): «J. Dei paciencia Premonstratensis abbas uenerabilis et dilectis in Christo fratribus de Madelbergensi... sinceram in Domino caritatem».

    inc.: «Cum sicut intelleximus alias receperitis a generali capitulo... ».

    expl.: «... presencium uiriliter compescendo. Valete.

    Datum Premonstrati anno Domini M.CC.LV natiuitate beati Johannis Baptiste ».

    ~ — ‹Interrogationes›:

    inc.: «XII. kalendas Mar[tii] primus dies seculi fuit. Interrogationes. Quot dies Adam fuit in paradiso ? responsio: XLII. ac dimidius... ».

    expl.: «...ubi est ignis inuentus ? in ualle Eden ante paradisum in hostiis Abel, qui ad deuorandas carnes ouium missus esse diuinitus dicitur ».

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: abbaye Saint-Nazaire de Lorsch. Le copiste a été influencé, surtout vers la fin du manuscrit, par l’écriture des chartes et prolonge les hastes (voir surtout les dix dernières lignes du f. 61 v°).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: abbaye Saint-Nazaire de Lorsch, dont l’ex-libris du XIIIe s. est au f. 1: «Iste liber est monasterii beati Nazarii in Laurissa » et au f. 62: «Iste liber est ecclesie beati Nazarii in Laurissa »; bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote du transfert: C. 71/1568).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • A. Wilmanns, Der Katalog..., p. 396
    • H. Keil, Analecta grammatica, Leipzig, 1849, p. 21
    • T. Gottlieb, Über mittelalterliche Bibliotheken, Leipzig, 1890, p. 337
    • F. Falk, Beiträge zur Rekonstruktion..., p. 72
    • P. Lehmann, Johannes Sichardus..., p. 139, simple mention
    • B. Löfstedt, Der hibernolateinische Grammatiker Malsachanus (Acta Universitatis Upsaliensis. Studia latina Upsaliensia, 3), Upsal, 1965, p. 8, note 2
    • C. Jeudy, La tradition manuscrite des «Partitiones » de Priscien... (Rev. hist. textes, 1, 1971, p. 136-143)
    • L. Holtz, Sur trois commentaires irlandais de l’«Art majeur » de Donat au IXe siècle (Rev. hist. textes, 2, 1972, p. 55)
    • J. E. Gugumus, Zur Erforschung der Bibliotheca Palatina in Rom (Blätter zur Pfälzische Kirchengeschichte und religiöse Volkskunde, 40, 1973, p. 138)
    • B. Bischoff, Lorsch..., p. 77
    • D. Brearley, Commentum Sedulii Scotti in maiorem Donatum grammaticum (Pontifical Institute of mediaeval studies. Studies and Texts, 27), Toronto, 1975, p. 27
    • B. Löfstedt, Ars Laureshamensis. Expositio in Donatum maiorem (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis XL. A. Grammatici Hibernici Carolini Aevi, Pars II), Turnhout, 1977, p. xi
    • C. Jeudy, Donat et commentateurs de Donat à l’abbaye de Ripoll au Xe siècle..., dans C. Deroux, G. Cambier, J. Préaux, Lettres latines du moyen âge et de la Renaissance (Collection Latomus, 158), p. 73 et n. 25.

Vie du livre

Sources des données