Cambrai. Médiathèque d'agglomération, Ms. 802

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q240950

  • Autre forme de la cote :
    • Cambrai, Bibliothèque municipale, 0802 (0710)
    • Bibliothèque municipale, 0802 (0710)
    • CAMBRAI, Bibl. mun. 802 (710)
    • Cambrai, BM, 0802 (0710)
    • Cambrai. Médiathèque d'agglomération, Ms. 802
    • Médiathèque d'agglomération, Ms. 802
  • Conservé à : Cambrai. Médiathèque d'agglomération
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : parchemin
  • Composition :
    • 085 ff. ([84 bis])
  • Dimensions :
    • 260 x 147

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIe s. (2e moitié), 84 + 1 f. (le f. 1 blanc, est un feuillet de garde), 208 X 148 mm., just. : 170 X 115 / 130 mm., 25 long. lignes sauf f. 76 v°-81 v°, 2 col., 32/36 lignes, réglure à la mine de plomb effacée. Cahiers : 1-108, 114(-1) non signés avec réclames horizontales ajoutées d’une écriture cursive d’une main du XIVe s. à la fin de chaque cahier. Au f. 2, initiale peinte de bleu rehaussée de rouge et de vert, autres initiales rubriquées ou rehaussées de rouge, quelques titres rubriqués. Table ancienne au f. 1 v° ajoutée au XIVe s., et reliure ancienne de peau blanche peinte en noir sur ais de bois, fermoirs, dont il ne reste plus qu’un, en lanières de peau fixées sur le plat intérieur par un œillet sur un clou en cuivre.

    inc. : « turorum ut pro hoc... » (f. 3).

    expl. : «... hoc altare est » (f. 83 v°).

    : « quedam imago... » (f. 84).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • ~ f. 2-64 v° : ‹ROBERTVS DE S. REMIGIO›, Historia Hierosolymitana.

    (prol. et préf.) titre (add. du XIIIe s.) : « Historia Iherusalem ».

    (texte) titre f. 3 : « Incipit hystoria Iherosolimitanorum » (P. L., 155, col. 669-758).

    ~ f. 64 v°-65 v° : ‹Innominatus I›.

    titre : « INcipit de siTV IeRVsalem ».

    inc. : « Si quis ab occidentalibus partibus... » (éd. T. Tobler, Theodorici libellus de locis sanctis cui accedunt breuiores aliquot descriptiones terrae Sanctae, St-Gall, Paris, 1865, p. 113-118).

    ~ f. 65 v°-76 : Historia Apollonii regis Tyri (recension B).

    titre : « INCIPIT HISTORIA APOLLONII REGIS AB IPSO CONPOSITA ».

    inc. : « In ciuitate Antiochia rex fuit Antiocus nomine... » (éd. D. Tsitsikli, Historia Apollonii Regis Tyri (Beiträge zur klassischen Philologie, 134), Königstein/Ts., Hain, 1981, p. 3-181).

    f. 76-76 v° : ‹MARTIANVS CAPELLA, De nuptiis Philologiae et Mercurii› (extrait).

    titre : « AVGVSTINVS ».

    inc. : « A sub hiatu oris congruo sono spiritus commemoramus... ».

    expl. : «... z ideo Apius Claudius detestatur pro eo quod dentes mortui dum exprimitur fingit » (III, 261).

    f. 76 v°-79 v° : PVBLILIVS SYRVS, Sententiae.

    titre : « Prouerbia Senechȩ ».

    ~ f. 79 v° : ‹HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Carmen XIII : commendatio uirtutum per comparationem› (extrait).

    suit immédiatement le texte précédent.

    inc. col. 2 : « Virginitas flos est et uirginis aurea dos est... ».

    expl. : «... Ebrietas fax est limphe potatio pax est » (v. 1-3 — P. L., 171, col. 1653-1654; éd. d’après le ms. Berne, Burgerbibl. 704, H. Hagen, Catalogus codicum Bernensium, Berne, 1875, p. 507 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 20475).

    ~ — ‹EVGENIVS TOLETANVS, Carmina 38 et 37).

    suivent immédiatement le texte précédent.

    1) ‹Carmen 38 : Monosticha de decem plagis Aegipti›.

    inc. : « Prima plaga Egipti Limphas in sanguine uertit... ».

    2) ‹Carmen 37 : Heptametrum de primordio mundi›.

    inc. : « Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit... » (P. L., 87, col. 366 et 365-366 ; éd. F. Vollmer, Fl. Merobaudis reliquiae, Blossii Aemilii Dracontii carmina, Eugenii Toletani episcopi carmina et epistulae (M. G. H., Auct. antiq., 14), Berlin, 1905, p. 256 ; cf. H. Walther, Initia carminum, nos 14585 et 14669a ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, nos 12500 et 12551).

    ~ — THOMAS SCOTTVS, Problema arithmeticum. Solutio II.

    titre (barré d’un trait rubriqué) : Sors cuiusdam episcopi de XV Christianis totidemque iudeis ».

    inc. : « Bis duo nam niuei presunt et quinque nigelli... » (éd. K. Strecker, Poetae latini aevi carolini (M. G. H., Poet. lat. med. aevi, IV, 3), Berlin, 1896, p. 1120 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 2173 ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 1701).

    f. 79 v°-80 : ‹Ps. BEDA, Carmen de cyclo paschali›.

    titre : « De annis incarnationis Domini ».

    inc. : « Linea Christe tuos prima est quȩ continet annos... » (P. L., 90, col. 860 et 139, col. 578, éd. cf. supra, Avranches, Bibl. mun. 114-II (XIIe s.) f. 134).

    ~ — Carmen « Quomodo sciantur primi et ultimi dies mensium ».

    inc. : « Altitonans dominus diuina gerens bonus extat... » (4 v. — éd. H. Hagen, op. cit. supra, p. 508 ; A. Cordoliani, Contribution à la littérature du comput ecclésiastique au Moyen Age (Studi medievali, 2, 1961, p. 183) ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 869).

    ~ ‹HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Carmen de decem plagis Aegypti›.

    titre : « De decem plagis Egipti alii uersus ».

    inc. : « Prima rubens unda, raneque secunda tabesque... » (P. L., 171, col. 1436 n° 122; éd. A. Brian Scott, Hildeberti Cenomannensis episcopi carmina minora, Leipzig, Teubner, 1969, p. 21 n° 34; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14595).

    ~ f. 80-80 v° : Ps. VICTOR III papa, Admonitio.

    titre : « Ammonicio Victoris Papȩ ».

    inc. : « Ergo doma carnem qui uis euadere mortem... ».

    expl. : «... Quique dat esse tibi sit Deus omne tibi. Amen » (92 v°. — v. 41 du poème : « Hoc metro tactus sic corporis inspice lapsus... », éd. d’après le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 13442 (XIIIe s.), B. Hauréau, Notices et extraits de quelques manuscrits latins de la Bibliothèque nationale, 2, Paris, 1891, p. 180-184 ; cf. C. Fierville, Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque de Saint-Omer n° 115 et 710. I. Manuscrit 115 (Notices et extraits des manuscrits, 31, 1), Paris, 1884, p. 55 ; H. Walther, Initia carminum, n° 5482).

    ~ — THOMAS SCOTTVS, Problema Arithmeticum.

    add. de 2 v. dans certains manuscrits.

    titre : « Item de sorte supradicti episcopi ».

    « Quatuor et pentas, duo, monas, tres, mias, unus

    Hinc dias, ambo trias unus dias et duo monas » (éd. K. Strecker, op. cit. supra, p. 1119 ; H. Hagen, op. cit. supra, p. 508 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 15298 ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 13123).

    ~ f. 80 v°-81 v° : ‹HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Carmina›.

    f. 80 v°-81 : De tribus uitiis : muliebri amore, auaritia, ambitione.

    titre : « Versus cuius supra de luxuria, auaria [sic], ambitione et fortuna ».

    inc. : « Plurima cum soleant mores euertere sacros... » (P. L., 171, col. 1428-1429; éd A. Brian Scott, op. cit. supra, p. 40-43 n° 50 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14193).

    f. 81-81 v° : ‹De casu huius mundi›.

    inc. : « Nuper eram lucuplex multisque beatus amicis... » (P. L., 171, col. 1418-1420; éd. A. Brian Scott, op. cit. supra, p. 11-15 n° 22 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 12488).

    f. 81 v° : Cur Deus homo.

    titre : « Versus cuiusdam cur Deus homo ».

    inc. : « Adȩ peccatum quȩ conueniens aboleret... » (P. L., 171, col. 1406; éd. A. Brian Scott, op. cit. supra, p. 32 n° 40 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 482).

    — ‹ Epigrammata biblica 67 de transmutacione locorum in missa›.

    titre : « Cur sacerdos in missa reciproce a dextra et leua parte altaris ».

    inc. : « Est ratio quod pars altaris dextera missȩ... » (P. L., 171, col. 1194; éd. A. Brian Scott, D. F. Baker et A. G. Rigg, The Biblical Epigrams of Hildebert of Le Mans : A critical Edition (Medieval Studies, 47, 1985, p. 310 n° 67) ; cf. H. Walther, Initia carminum n° 5831).

    — Floridus aspectus LIII. De tribus partibus corporis Christi.

    titre : « Quid signent partes Domini de corpore facte ».

    inc. : « Signant tres partes de Christi corpore prima... » (P. L., 171, col. 1280 et 1406-1407 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 18193).

    ~ f. 82-84 : ‹IOHANNES LATERANENSIS diaconus, Descriptio Lateranensis ecclesiae› (abrégé).

    inc. : « IN ecclesia Lateranensi que caput est mundi, que patriarchalis est... ».

    expl. : «... in tercio uero cardinales uel sacerdos legitimus » (autres mss. Reims, Bibl. mun. 378 (XIIe s.) f. 181 v°-182 et Valenciennes, Bibl. mun. 40 (XIIe s.) f. 111-112 v° ; cf. C. Vogel, op. cit. infra, p. 464-465).

    f. 84 (add. contemporaine) : Textus.

    inc. : « Cur homo letaris de uita quid meditaris... ».

    expl. : «... uita labor est male uiuere uita » (3 lignes).

    ~ f. 84 v° : (add. contemporaine) : Miraculum Beatae Virginis Mariae (B. H. L. n° 5357, extrait).

    inc. : « Erat uir quidam secularis rurali... ».

    expl. : «... sue sancte matris que cum eo sit benedicta. Amen » (11 lignes ; cf. A. Poncelet, Miraculorum B. V. Mariae quae saec. VI-XV latine conscripta sunt. Index (Analecta Bollandiana, 21, 1902, p. 276 n° 480).

    V

Texte du manuscrit

Source des données : Initiale

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine : nord de la France, peut-être abbaye du Saint-Sépulcre de Cambrai d’après les ex-libris de peu contemporains ; écritures de plusieurs mains.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : abbaye du Saint-Sépulcre de Cambrai d’après les 4 ex-libris de mains différentes, au f. 84 : « Liber sancti Sepulcri Cameracensis. Si quis eum abstulerit Anathema sit. Amen. Amen. Seruanti benedictio, tollenti maledictio. Fiat. Fiat » (XIIe-XIIIe s., cf. infra, pl. XIV), f. 84 v° : Liber sancti Sepulcri Cam‹eracensis› si quis eum abstulerit anathema sit. Amen. Amen. fiat. fiat » (XIIIe s.), « Liber sancti Sepulchri. Si quis eum abstulerit anatema sit » (XIIIe-XIVe s.), « Liber sancti Sepulcri si quis eum abstulerit anathema sit. Amen. Amen. Fiat. Fiat. Seruanti benedictio tollenti maledictio. Amen. Amen » (XIVe s.) ; cote ancienne au f. 1 v° « XIII, 96.1.3 » (XVe s.).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • Cat. gén., 17, Paris, 1891, p. 291-292
    • R. Röhricht, Bibliotheca geographica Palestinae, Berlin, 1890, p. 28 (mention sous la cote 710)
    • A. Boutemy, Le recueil poétique du manuscrit latin 5129 de la Bibliothèque nationale de Paris (Scriptorium, 2, 1948, p. 54
    • J. Raith, Historia Apollonii Regis Tyri. Text der englischen Handschriftengruppe, Munich, 1956, p. 1 (simple mention)
    • C. Vogel, La Descriptio Ecclesiae Lateranensis du Diacre Jean. Histoire du texte manuscrit (Mélanges en l’honneur de Mgr Michel Andrieu), Strasbourg, 1956, p. 464 (brève description)
    • F. Giancotti, Ricerche sulla tradizione manoscritta delle sentenze di Publilio Siro, Messine-Florence, 1963, p. 107 et 174 (brève description)
    • B. Munk Olsen, L’étude des auteurs classiques, 2, 1985, p. 391-392 n° [C. 32].
  • Auguste MOLINIER, Cambrai (CGM 17), Manuscrits 1-1398, 1891 (Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France)
  • Denis MUZERELLE, Geneviève GRAND, Guy LANOE, Monique PEYRAFORT-HUIN, Manuscrits datés des bibliothèques de France, Cambrai, Paris, CNRS, 2000 (Catalogue des manuscrits datés, France, 1)

Vie du livre

Sources des données