Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

• 1 - ~ f. 1-3: Iohannes Bessarion, cardinalis, Epistula ad Franciscum Foscarum ducem Venetiarum (Bologne, 13 juill. 1453).

  ~ f. 3: ‹De Simonide›.

  inc.: «Simonides a Hierone Syracusarum Rege interrogatus Quid aut qualis Deus esset...» (9 lignes, non identifié).

  ~ f. 3 v°-4: «Oratio in introitu noui praetoris».

  inc.: «Vetusti quondam legum scriptores...».

  ~ f. 4 v°-5: Epitaphia Roberti Malatestae (2).

  ~ f. 5-6 v°: Pivs II papa, Epistula ad Paulum archiepiscopum et ducem Genuensem.

  f. 6 v°-35 v°: extraits d’auteurs médiévaux et classiques parmi lesquels:

  f. 6 v°-7: Nonivs Marcellvs, De compendiosa doctrina (extraits).

  titre: «Non. Marcel. in E».

  inc.: «Ebriulare ebrium facere et ebriacus ebrius...» (II - éd. W. Lindsay, Teubner, 1, 1903, p. 254).

  expl.: «... fixa in stipitibus appellantur trophea» (I -Lindsay, op. cit., p. 77).

  f. 7 v°-10: Cicero, Epistulae ad familiares (extraits).

  inc.: «Plancus Consul Designatus S. D. Ciceroni. Facere non possum quin...» (X, 24).

  expl.: «... minimarum quoque rerum quȩ domi gerantur fieri certiores» (VIII, 1, 1).

  f. 10 v°: Pvblilivs Syrvs, Sententiae (extraits).

  pas de titre.

  inc.: «Contumeliam nec fortis potest Nec ingenuus pati...» (Sent. 99) suivie des Sent. 211, Prou. 139, Sent. 173 et 189.

  f. 11: Glossa in Ciceronis epistulam ad familiares (IV, 13, 6).

  titre: «In epistula Ci. ad P. Figulum gl‹ossa ?›».

  inc.: «Insinuabo [IV, 13, 6] id est latenter et cum arte me immittam. Insinuare enim est...» (3 lignes).

  f. 13: Ivvenalis, Saturae (extrait).

  précédé d’une glose, inc.: «Ventidius in Piceno erat cum tribus legionibus eo tempore quo ad Mutinam...» (6 lignes).

  texte: «Ventidius Quid enim Quid Tullius. Anne aliud quam

  Sydus et occulti miranda potentia Fati» (VII, 199-200).

  f. 13-13 v°: Cicero, Epistulae ad familiares (extraits).

  titre: «In epistula Catonis ad Ciceronem Impe.».

  inc.: «Multo clarius est senatum iudicare potius...» (XV, 5, 2).

  expl.: «... nec Achillem sed Vlixem appellauit πτολίπορθον id est expugnatorem urbis» (X, 13, fin avec glose).

  f. 14: Ps. Seneca, Liber de moribus (extrait).

  titre: «Pithagorȩ sententiȩ».

  inc.: «Fuganda sunt omnibus modis...».

  expl.: «... a cunctis rebus intemperantiam» (Sent. 144).

  — Caecilivs Balbvs, De nugis philosophorum (extraits).

  inc.: «Finis irȩ inicium est pęnitentie. Liber non est quem superbus inflammat animus...» (VII, 1-2 - éd. Woelfflin, p. 21).

  expl.: «... Geminat peccatum quem delicti non pudet» (Woelfflin, op. cit., p. 42, n° 81).

  f. 14-14 v°: Qvintilianvs, Institutio oratoria (extraits).

  1) titre: «Quintilianus X de inst. or. de Xenophonte».

  texte: «Quid commemorem Xenophontis illam iocunditatem... gratię finxisse uideatur» (X, 1, 82).

  2) f. 14 v° titre: «De Cicerone Quintilianus».

  texte: «M. Tullius cum se totum ad imitationem Grecorum... iocunditatem Socratis» (X, 1, 108).

  3) titre: «Idem».

  texte: «Ille se profecisse sciat: cui Cicero ualde placebit» (X, 1, 112).

  f. 14 v°: Caecilivs Balbvs, De nugis philosophorum (extrait).

  texte: «Xenophontis responsum maledicenti. Tu studium tuum ad maledicendum dedisti. Ego uero conscientia teste didici maledicta contemnere» (éd. Woelfflin, op. cit ., n° 16, p. 16 et n° XXXV, 6, p. 31).

  — Cicero, Orationes (extraits).

  inc.: «Neque turpis mors forti uiro potest accidere neque immatura consulari...» (In L. Catilinam, IV, 2, 3).

  expl.: «... Nullius nisi insipientis perseuerare in errore» (In M. Antonium Philippicae, XII, 2, 5).

  f. 15: «Quintilianus hispanus fuit Temporibus Galbe publice Rome profitebatur».

  inc.: «Carendum est non solum crimine turpitudinis («sed suspitione» exponctué) uerum etiam suspictione...».

  expl.: «... Oculi sunt per quos paupertatem ferre non possumus. Oculi tota nostra luxuria sunt» (non identifié).

  f. 15 v°: Cicero, Orator (extrait).

  titre: «De Zenone Cicero in de oratore ad Brutum».

  inc.: «Zeno nanque manu demonstrare solebat: quid inter Dialeticam et Rhetoricam facultatem...».

  expl.: «... palme illius similem esse eloquentiam dicebat» (32, 113, avec variantes).

  ~ -«Sententia stoica».

  texte: «Semper operari cum uirtute et ratione. Quod si uirtus aut ratio defuerit parua est ut magna culpa» (non identifié).

  — Caecilivs Balbvs, De nugis philosophorum (extrait).

  titre: «Sententie Zenonis».

  texte: «Sepultus sit apud te sermo quem tu solus audieris. Malum hominem blande loquentem agnosce tuum laqueum esse» (XXIV, 1-2 - éd. Woelfflin, op. cit., p. 27).

  — Seneca, De tranquillitate animi (extrait).

  titre: «De Zenone Seneca de tranquillitate animi, cum Zenoni nuntiatum esset omnes diuitias suas in mari deperiisse inquit».

  texte: «Iubet me fortuna expeditius philosophari» (14, 3).

  f. 16 v°: Cicero, Paradoxa ad Brutum (extrait).

  titre: «Cicero in paradoxis contra P. Clodium».

  texte: «Cui uero omnis spes et ratio et cogitatio omnis pendet ex fortuna... sibi permansurum unam Diem» (II, 17).

  — Cicero, De officiis (extrait).

  titre: «Cicero».

  texte: «Melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto» (II, 20, 71).

  — Florvs, Epitoma de Tito Liuio (extrait).

  titre: «L. Florus in Laudem Octauii».

  texte: «Digna res Lauro digna curru senatui uisa est» (II, 33, 53).

  — Vergilivs, Aeneis (extrait).

  titre: «Virgilius».

  inc.: «Non erimus Regno indecores nec uestra feretur...».

  expl.: «... Nec Troiam Ausonios gremio excepisse pigebit» (VII, 231-233).

  f. 17-18 v°: Terentivs, Comoediae (extraits).

  titre: «Terentius in Eunucho».

  inc.: «Dies noctesque me ames me desyderes...» (Eunuchus, 193).

  expl.: «... Hoc unum quidem ut mihi esset fides» (Phormio, 905).

  f. 18 (au milieu des extraits de Térence): Cicero, Epistulae ad familiares (extrait).

  titre: «Cicero L‹ibro› p‹rim›o epistularum».

  inc.: «Nunquam enim pręstantibus in re pu‹blica› gubernanda uiris laudanda...».

  expl.: «... quo uelis tamen peruenire» (I, 9, 21).

  f. 19: Donatvs, Commentum Terentii (extrait).

  titre: «Terentius in Ecyra in gl‹ossa› Donati».

  texte: «Orator ad uos uenio. Oratorem audire oportere ius gentium est. Oratorem non licet iniuriam pati» (Hecyra, prol. II, 1).

  f. 19-20: Lvcanvs, De bello ciuili (extraits).

  1) titre: «Lucanus Libro VIIII°. Catonis uerba in Pompeii Laudem post eius mortem».

  inc.: «Ciuis obit dixit multum Maioribus impar...».

  expl. f. 19 v°: «... Castrorum bellique piget post funera Magni» (IX, 190-218).

  2) titre f. 20: «Lucanus L‹ibro› sexto».

  inc.: «Primus Thessalicȩ rector telluris Ionos...».

  expl.: «... Diuitias numerare datum est» (VI, 402-407).

  f. 20-21 v°: Cicero, Epistulae ad familiares (extraits).

  titre: «In epistula Ci. ad Aulum Torquatum».

  inc.: «Ferendam esse fortunam quȩ absit a culpa...» (VI, 2, 3).

  expl.: «... apud me plus quam ornamenta uirtutis existimas» (III, 7, 5).

  ~ f. 20 v° (au milieu des lettres de Cicéron): «Versus Hesiodi traducti in gl‹ossa› epistule ad Leptam» (cf. VI, 18).

  inc.: «Virtutem posuere Dei sudore parandam...».

  expl.: «... Fit facilis que dura prius fuit inclyta uirtus» (4 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, n° 20604 et Proverbia, 5, 1967, n° 33715).

  f. 22 v°: Horativs, Epistulae (extrait).

  titre: «Horatius in Epistulis».

  texte: «Quid quęris uiuo et regno simul ista reliqui

  Quȩ uos ad cęlum fertis rumore secundo» (I, 10, 8-9).

  ~ f. 23: Avgvstinvs Hipponensis, De ciuitate Dei (extrait: IV, 31, De Varrone).

  — Ps. Varro, Sententiae (extraits).

  titre: «M. Varro in L‹ibro› ad Atticum auditorem».

  inc.: «In multis contra omnes sapere desipere est...» (Sent. 10).

  suivie des Sent. 12-14, 21, 34, 96 et 113.

  expl.: «... Nulla grauior iactura scienti est quam temporis» (Sent. 113 — éd. P. Germann, Die sogenannten Sententiae Varronis, Paderborn, 1910).

  — Qvintilianvs, Institutio oratoria (extrait).

  titre: «Quintilianus X° De institutione oratoria».

  texte: «Varro uir Romanorum eruditissimus plurimos libros... et omnis antiquitatis et rerum gestarum nostrarum» (X, 1, 95).

  f. 23 v°: Sallvstivs, Opera (extraits).

  titre: «Salustii sententiȩ nonnullȩ».

  inc.: «Mihi rectius esse uidetur ingenii quam uirium opibus gloriam querere...» (De coniuratione Catilinae, 1, 3).

  expl.: «... Dux atque imperator uite mortalium animus est» (Bellum Iugurthinum, 1, 3).

  f. 24: Qvintilianvs, Institutio oratoria (extrait).

  titre: «De Tito Liuio Quintilianus X° de orat. insti.».

  texte: «Titum Liuium cum in narrando mire iocunditatis clarissimique candoris... dicuntur omnia cum rebus tum personis accommodata» (X, 1, 101).

  — ‹Nota de Liuio›.

  texte: «Fuit Octauii temporibus, LXXX an‹nis› uix‹it›. Obiit Quarto Imperii anno Tiberii Caesaris» (non identifié).

  f. 24 v°: Plinivs maior, Naturalis historia (extrait).

  titre: «Plinius».

  texte: «Denique cętera animantia in suo genere probe degunt... At hercle homini plura ex homine sunt mala» (VII, 1, 5).

  — «Seneca de Fato».

  texte: «Fatum est necessitas omnium rerum et actionum quam nulla uis potest irrumpere ex Iouis dispositione diffinitoque consilio Deorum» (non identifié).

  — Seneca, Oedipus (extrait).

  titre: «Idem Seneca».

  texte: «Fatis agimur credite [sic] fatis. Non sollicite possunt... Quicquid facimus uenit ex alto» (v. 980-984).

  f. 25: Ovidivs, Metamorphoses (extrait).

  titre: «Virgilius in Eneide Ioue loquente ad Venerem».

  texte: «Tu sola insuperabile fatum. Nata mouere putas» (XV, 807-808).

  — Vergilivs, Aeneis (extraits).

  1) titre: «L‹ibro› p‹rim›o Virgilius Ioue ad Venerem loquente».

  inc.: «Parce metu Citherea manent immota tuorum...» (I, 257-260).

  2) titre: «L‹ibro› VI° Virgilius».

  texte: «Desine fata Deum flecti sperare precando» (VI, 376).

  f. 26: «Q. Curtius».

  texte: «Quis negat eximiam quoque gloriam sepius fortunȩ quam uirtutis esse beneficium» (non identifié).

  — Florvs, Epitoma de Tito Liuio (extrait).

  titre: «L. Florus».

  texte: «Quanto efficacior est fortuna quam uirtus» (II, 17, 11).

  — «Cesar in Coment. Ciuil.».

  texte: «At fortuna plerunque quos beneficiis plurimis ornauit eos ad duriores casus reseruat» (non identifié).

  — Ivstinvs, Epitoma historiarum Philippicarum Pompei Trogi (extrait).

  titre: «Iustinus L‹ibro› VI° De Epaminunda».

  inc.: «Fuit autem incertum uir melior an dux fuerit...».

  expl.: «... sed dare ipse dignitati uideretur» (VI, 8, 4-8).

  f. 26 v°-29 v°: Livivs, Ab Vrbe condita (extraits).

  titre: «Fabii Max‹imi› dictum detrahentis Minutio».

  inc.: «Non celerius quam timui deprendit Fortuna temeritatem (XXII, 29, 1). Minutii uerba ad milites. Sępe ego audiui milites eum primum...» (XXII, 29, 8-11).

  suivi des passages (entremêlés d’extraits non identifiés): V, 27, 5-8 et 12-14; VII, 1, 9-10; VIII, 7, 13 et 15-17; X, 28, 13; II, 12, 9-10, 13 et 14.

  expl.: «... Liberum te intactum inuiolatumque hinc dimitto» (II, 12, 14).

  f. 29 (au milieu des extraits de Tite-Live): Cicero, De officiis (extrait).

  titre: «Cicero in officiis L° p‹rim›o».

  texte: «Atque in re pu‹blica› maxime conseruanda sunt iura belli» (I, 11, 34).

  f. 30: Cicero, Tusculanae disputationes (extrait).

  titre: «Cicero in primo Tusculanarum de Cn. Pompeio».

  inc.: «Vtrum igitur si tum esset extinctus a bonis rebus...».

  expl.: «... non fortune omnes a uictoribus possiderentur» (I, 35, 86).

  f. 30 v°: Svetonivs, Vitae Caesarum (extraits).

  titre: «De Tito».

  texte: «A Vespesiano [sic] patre cognominabatur Titus amor et delicie Generis humani» (Diuus Titus, 1). «Titi dictum quando aliquem in die beneficio non honorauerat. Heu amici diem perdidi» (cf. ibid. 8, 1). «De Domitiano Iulius [sic] Crispus miles interrogatus quis cum Cesare esset Respondebat Ne musca quidem» (cf. Domitianus, 3, 1).

  f. 31: «Quom Traianus nimis familiariter ac quasi priuatus in urbe uersaretur ab amicis reprehendebatur Quibus respondebat».

  texte: «Talem me imperatorem priuatis uolo quales esse mihi imperatores priuatus optassem» (non identifié).

  — Historia Augusta (extrait).

  titre: «Hadriani scripta dum iaceret morti propinquus».

  texte: «Animula uagula blandula Hospes comesque... Nec ut soles dabis iocos» (I. Spartianvs, Vita Hadriani, 25, 9).

  f. 31-31 v°: Cvrtivs Rvfvs, Historiae Alexandri Magni (extraits).

  titre: «Alexandri uerba ad Parmenionem hortantem ut captiuos pecunia redimi permitteret».

  texte: «Ego pecuniam quam gloriam mallem si Parmenio essem... honestius dono dabimus quam precio remittemus» (IV, 11, 14-15).

  f. 32: Vergilivs, Aeneis (extrait).

  titre: «Virgilius X° Eneid.».

  inc.: «Panditur interea domus omnipotentis Olimpi...» (X, 1-4).

  f. 32 v°: Ovidivs, Metamorphoses (extrait).

  titre: «Ouidius in Metamor.».

  inc.: «Quȩ postquam euoluit cecoque exemit aceruo...» (I, 24-27).

  — Cicero, Somnium Scipionis (extrait).

  titre: «Cicero VI de Repu‹blica› L‹ibr›o».

  texte: «Nihil est enim principi illi Deo qui omnem mundum regit... qui ciuitates appellantur» (3, 1).

  — Panegyrici latini I (Plinivs minor, Panegyricus Traiano imperatori dictus, extrait).

  titre: «Plinius in Panagirico ad Traianum Augustum».

  texte: «Bene ac sapienter maiores nostri instituerunt p.c. ut rerum ... consilio honore auspicarentur» (1, 1).

  f. 32 v°-33: Livivs, Ab Vrbe condita (Decas I: extraits).

  1) titre: «Liuius dum de Carcere Appii Claudii loquitur».

  texte: «Et si seras non tamen leues ex crudelitate uenire penas fremebant tandem Deos esse» (III, 56, 7 avec variantes).

  2) titre f. 33: «Liuius in oratione Herenii ad Samnites».

  texte: «Quod si nihil cum potentiore humani iuris... superbie confugiam et precabor» (IX, 1, 8).

  f. 33: Vergilivs, Aeneis (extrait).

  titre: «Virg. Eneid. primo».

  texte: «O qui res hominumque deumque

  Eternis regis imperiis et fulmine torques alias terres» (I, 229-230).

  — Cicero, Somnium Scipionis (extrait).

  titre: «Cicero in de Somnio Scipionis».

  texte: «Nisi enim cum Deus is cuius est hoc templum... huc tibi aditus patere non potest» (3, 4).

  — Cicero, Tusculanae disputationes (extrait).

  titre: «Idem primo Tusculanarum».

  texte: «Vetat enim nobis dominans ille deus iniussu hinc suo nos demigrare» (I, 30, 74).

  f. 33 v°: Seneca, Epistulae ad Lucilium (extrait).

  titre: «Seneca ad Lucil. epi. IIII».

  texte: «Magne diuitie sunt lege composita paupertas. Nam qui cum paupertate bene conuenit diues est» (4, 10-11).

  — Solinvs, Collectanea rerum memorabilium (extrait).

  titre: «Solinus de mirabilibus».

  texte: «Cornelius Sylla dictus potius quam fuit felix... nunquam egressus paterni cespitis terminos inuenitur» (1, 127).

  f. 34: Cvrtivs Rvfvs, Historiae Alexandri Magni (extrait).

  titre: «Q. Curtius».

  texte: «Ignauiam quoque necessitas acuit et sepe desperatio causa spei est» (V, 4, 31).

  — Vergilivs, Aeneis (extrait).

  titre: «Virg. II. Eneid.».

  texte: «Nulla [sic, au-dessus: «Vna»] salus uictis nullam sperare salutem» (II, 354).

  — Seneca, Epistulae ad Lucilium (extrait).

  titre: «Seneca ad Lucillium Ep. prima».

  inc.: «Quem mihi dabis qui aliquod precium...».

  expl.: «... quicquid ętatis retro est Mors tenet» (1, 2).

  — Cicero, Somnium Scipionis (extrait).

  titre: «Cicero VI de re. pu.».

  inc.: «Fit enim fere ut cogitationes sermonesque nostri pariant...».

  expl.: «... de quo uigilans sepissime solebat cogitare et loqui» (1, 4).

  f. 34 v°: Cicero, Tusculanae disputationes (extrait).

  titre: «Cicero primo Tuscul.».

  texte: «Aristoteles longe omnibus Platonem semper excipio prestans ingenio ac diligentia» (I, 10, 22).

  f. 35: Qvintilianvs, Institutio oratoria (extrait).

  titre: «Quintilianus X° de instit. orat.».

  texte: «Quid de Aristotele quando dubito ac scientiae rerum ac scriptorum copia... ac uarietate operum clariorem putem» (X, 1, 83).