Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1471

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q84796

  • Autre forme de la cote :
    • Ottob. lat. 1471
    • Bibliothèque vaticane, Ottob. lat. 1471
    • Vatican. BAV, Ott.lat.1471
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1471
  • Conservé à : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes f. 1-8: var. Briquet 3540: Florence, Palerme, Venise, 1463-1490; f. 9-122: var. Briquet 9075: Rome, 1465), XVe s., 122 ff. (f. 6 v°-7 v°, 104 v°-105 v°, 106 v°-107 v° et 122 v° blancs; ancienne foliotation erronée), 215 x 135 mm. Commentaire à pleine page aux f. 9-11 v° et abondantes gloses marginales d’une main contemporaine et d’une autre main plus tardive sauf aux f. 51-57 et 64-67 v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 2 v° (add. de plusieurs mains): ‹Notae diuersae›.

    1) inc.: «Copia in numero singulari est quedam data (?) et significat etiam habunnantiam [sic] accipitur et in malam partem ut meretrices...» (5 lignes).

    2) inc.: «Prologus dicitur a nobis prefatio siue proloquium nam fabulam in toto opere narrandam...» (7 lignes).

    3) inc.: «Isto lacessitus depressus de primo lesus...» (2 lignes).

    4) inc.: «Hippomanes est generis neutrum et significat uirus quod stillat ab yniene (?) eque...» (3 lignes).

    f. 3: Martialis, Epigrammata (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «PRima salutantes Atque Altera continet hora...».

    expl.: «... Ad matutinum nostra Talia Iouem» (IV, 8).

    ~ — (add. en marge) inc.: «Cignus naturaliter albus est sed si niger reperiretur res esset admiratione digna...».

    — Silivs Italicvs, Punica (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «IN foribus labor Alcide Lernea recisis...».

    expl.: «... Ingentemque animam rapiunt ad sidera flamme» (III, 32-44).

    — Vergilivs, Aeneis (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Hic crudelis amor tauri subpostaque furtoque...».

    expl.: «... hic labor ille domus et inextricabilis error» (VI, 24-27).

    f. 3 v° et 4: Priapea (extrait).

    titre: «Ouidius in carmine Lasciuo. Hic Lalages narrat uates pia uota Priapo. Epigramma».

    inc.: «Obscenas rigido deo tabellas...».

    expl.: «... Si pictas opus edat ad figuras» (IV, 4 v. - éd. F. Vollmer, Poet. lat. minores, II, 2, Teubner, 1923, p. 44).

    suivi d’un commentaire de la même main:

    inc.: «Versus constat ex spondeo et dactilus [sic] et tribus trocheis quod poeta exponit Priapo uotum Lalages...».

    expl.: «... Tiberius instruxisse uariis picturis librisque elephantidos» (9 lignes).

    f. 4: d’une autre main, nouvelle copie du texte et du début du commentaire.

    f. 3 v° Horativs, De arte poetica (extrait).

    titre: «Horatius».

    texte: «Aut prodesse uolunt aut delectare poete» (v. 333).

    ~ f. 4-6: ‹Notae diuersae›.

    ~ f. 5: ‹De fortuna›.

    inc.: «Fortuna dicitur a ferendo...».

    ~ f. 8: ‹Epigramma›.

    pas de titre.

    inc.: «Excitat assiduis modulis Antonius omnes...».

    expl.: «... uestraque sic numeris (ou «muneris» ?) fama perennis erit» (8 v.).

    f. 9-104: Ivvenalis, Saturae (I-XVI).

    f. 9: Argumenta saturarum I-V.

    titre: «Prologus quinque satirarum primi» et en marge du v. 1: «Prima».

    inc.: «PRincipio causas satirarum prodidit auctor...» (8 v., à rapprocher en partie des Argumenta de Guarin de Vérone - éd. d’après ce manuscrit Y.-F. Riou, op. cit. infra).

    f. 9-11 v°: Commentarius.

    (Accessus ?) inc.: «SAtyrus per y potest (?) t. (?) quem quoque faunum appellabat gentilitas. Est homunculus haud grandis aduncis naribus fronte cornibus...».

    f. 10: «... hoc libro de moribus agitur ad ethicam spectat quȩ tractat (?) de moribus» (cet «accessus» diffère de celui des autres manuscrits du même commentaire, selon E. M. Sanford, op. cit. infra).

    (comment.): «Semper ego. More satyrorum ex abrupto incipit ex aliqua delectatione ut Vir‹gilius› Lucanus sed ex abrupto et uidetur...».

    f. 11 v°: «Pellicule... tauros draconem et ablato uellere Medeam secum duxit et pro hoc notat se scire ceteras phabulas» (Sat. I, 11).

    le commentaire continue sous forme de gloses en marge du texte.

    (texte) titre f. 12: «Iunii Iuuenalis Liber primus Satirarum».

    (glose) en marge: «reponam: nonne aliquando scribendo resartiam hoc tempus quod aliis audiendis consumpsi».

    (comment.) expl. f. 104 en marge: «Torquibus: ... imperatoris est milites in exercitu suo ornatos habere» (éd. partielle E. M. Sanford, op. cit. infra, p. 191).

    f. 106 (add.): Clavdianvs, Carmina (extraits).

    titre: «Claudianus».

    1) «Heu heu quam breuibus pereunt ingenita causis

    Inflammata semel nescit mitescere uirtus» (In Rufinum II, 49 et 231).

    2) «Nonne mori satius: uite quam ferre pudorem» (De bello Gildonico I, 451).

    3) «Mobile mutatur semper cum principe uulgus» (Panegyricus de quarto consulatu Honorii Augusti v. 302).

    4) «Natura fortior usus

    Diis proximus ille est

    Quem ratio non ira mouet» (Panegyricus dictus Manlio Theodoro consuli v. 185, 227-228).

    5) «Gaudet enim uirtus testes sibi iungere musas» (De consulatu Stilichonis III, praef., 5).

    f. 108-121: Persivs, Saturae.

    à la fin: «Explicit oscurus per totum Persius orbem».

    f. 121 (add.): ‹Argumenta Saturarum Persii›.

    «Prima leues carpit uates mollemque Neronem

    Altera spes uanas et innania uota precesque

    Tertia cessantem circa placata (?) iuuentam

    Censores quarta insanos et facta Neronis

    Quinta hominum in uanis diuersa negocia rebus

    Duriter impransos sexta insectatur auaros».

    f. 121 v° (add.): Horativs, Opera (extraits).

    titre: «Hora‹tius›».

    1) «Non cuiuis homini contignit [sic] adire Corintum» (Epistulae I, 17, 36).

    2) «Nil intemptatum nostri liquere poete» (De arte poetica v. 285).

    3) inc.: «Cena breuis iuuat et prope riuum somnus in herba

    Nec lussisse pudet sed non incidere ludum» (Epistulae I, 14, 35-36).

    suivi des v. I, 14, 43-44; I, 12, 4; II, 2, 77-78 et 212-213.

    expl.: «... Quid te exempta iuuat spinis de pluribus una

    Viuere si recte nescis decede peritis» (Epist. II, 2, 212-213).

    f. 122 (add. de plusieurs mains): Martialis, Epigrammata (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «O mihi grata quies, o blanda, Telesfore cura...».

    expl.: «... Esse negem melius cum Ganimede Ioui» (XI, 26).

    ~ -‹Carmen de Romanis regibus›.

    pas de titre.

    inc.: «Si cupis o lector romanos noscere reges

    ordine narrabunt carmina nostra tibi

    Romulus est primus...».

    expl.: «... Tarquinius Regnans ultimus ipse fuit» (8 v., non identifié).

    — (marge de droite): Catvllvs, Carmina (extrait).

    titre: «Catullus».

    «Verbosa gaudet Venus loquella» (55, 20).

    ~ -«Versus».

    «Cum quid turpe facis si me presente rubescis

    Cur presente deo non magis ipse rubes» (éd. H. Walther, Proverbia... 1, 1963, n° 4360, variantes).

    ~ -«Aristotelis».

    «Deus et natura nil agunt fustra [sic] nolente nullus deterior surdus» (non identifié).

    — Sallvstivs, De coniuratione Catilinae (extraits).

    titre: «Salustius».

    «Que homines arant nauigant aedificant uirtuti omnia parent» (2, 7).

    «Sed profecto fortuna in omni re dominatur» (8, 1).

    «Auaritia studium pecuniae habet quam nemo sapiens concupiuit» (11, 3).

    — Sallvstivs, Bellum Iugurthinum (extrait).

    titre: «idem».

    «Omne bellum sumi facile est ceterum accerrime desinere» (83, 1).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le cardinal Sirleto (cote 71 au f. 3); Giovanni Angelo duc d’Altemps (ex-libris au f. 1); le cardinal P. Ottoboni (cote de Bianchini: V. 3. 23).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • U. Knoche, D. Iunius Iuvenalis Saturae..., Munich, 1950, p. xxiii (brève description; date le manuscrit du XVIe s.)
    • E. M. Sanford, Iuvenalis... Commentaries (Cat. transl. et comm..., éd. P. O. Kristeller, 1, Washington, 1960, p. 191, col. 2)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 1, 1967, p. 418 (brève mention)
    • Y.-F. Riou, Notes..., 1971, p. 214-215
    • P. Scarcia-Piacentini, Saggio di un censimento dei manoscritti contenenti il testo di Persio..., Rome, 1973, p. 98-99, n° 493.

Vie du livre

Source des données