Arras. Médiathèque municipale, Ms. 65

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q207704

  • Autre forme de la cote :
    • ARRAS, Bibl. mun. 65 (64)
    • ARRAS, Bibliothèque municipale, 0065 (0064)
    • Arras. Bibliothèque municipale, 65 (64)
    • Arras. BM, Ms. 65
    • Arras. Médiathèque municipale, Ms. 65
  • Conservé à : Arras. Médiathèque municipale
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIIe s. (1re moitié), 143 ff. (le f. 1 blanc est un feuillet de garde), 335 X 230 mm., just. : 260 X 175 mm., 2 col., 45 lignes, réglure à la pointe sèche. Cahiers : 1-28(-2), 38(-1), 48(-6), 58, 68(-1), 7-88, 94, 108(-1), 118, 128(-1), 13-148, 158(-6), 168, 178(-1), 188(-4?), 19-218, 228(-4), signés d’une main moderne avec traces de quelques signatures anciennes certaines rubriquées, à la fin de chaque cahier, sans réclames. Titres rubriqués, titres courants rubriqués, initiales filigranées bleues ornées de rouge ou rouges ornées de bleu ; initiale de chaque vers rubriquée ; nombreuses notae rubriquées ou à l’encre noire. Reliure à cinq nerfs avec encadrement de trois filets et pièce de titre rouge en lettre d’or : « FLORES /PHILOSO ».

    inc. : « Rem populi... » (f. 3).

    expl. : «... non recepit » (f. 142 v°).

    : « fiscales calumpnias... » (f. 143).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • f. 2-143 v° : Florilegium gallicum (ms. a des éditeurs).

    titre (add. du XVIIIe s.) f. 2 marge sup. : « Flores philosophorum ».

    f. 2-3 : PRVDENTIVS, Psychomachia (Clavis n° 1441, extraits).

    (préf. avant le titre) : « Quod dulce cordi quod primum quod unicum

    Deo libenter offerendum credito » (7-8).

    titre : « In oratione ad Christum quomodo uicia uinci possunt ».

    inc. : « Exoritur quotiens turbatis sensibus intus... » (7).

    expl. : «... Distantesque animat duplex substantia uires » (909).

    f. 3-11 : CLAVDIANVS, Opera (extraits).

    f. 3-4 v° : In Rufinum.

    titre : « Claudianus in libro contra Ruphinum ».

    inc. : « Iam non ad culmina rerum » (I, 21).

    expl. mutilé : «... Equora triste gemens et fletu concita plangit // » (II, 472).

    2 feuillets manquent.

    f. 5-6 : In Eutropium.

    titre courant : « clavdiaNVS ».

    inc. mutilé : « // Barbarie pars magna iacet genus nulla reperta est... » (I, 323).

    expl. : «... Fac noua ne meritis offensa prioribus obstet » (II, 595).

    f. 6 : Fescennina de nuptiis Honorii Augusti.

    titre : « In ephitalamio [sic] ad Honorium imperatorem ».

    inc. : « Non quisquam fruitur ueris odoribus... ».

    expl. : «... Crescunt difficili gaudia iurgio » (IV, 7-11).

    f. 6-6 v° : Epithalamium de nuptiis Honorii Augusti.

    titre : « De uirtutibus Stiliconis qui procurabat imperium romanum sub Honorio ».

    inc. : « Quis consilio quis iuris et equi... ».

    expl. : «... Optime ductorum fortunatissima patrum » (313-334).

    f. 6 v° : Panegyricus de tertio consulatu Honorii Augusti.

    titre : « In II° libro de laudibus Honorii imperatoris loquendo ad ipsum de nutritura ipsius ».

    inc. : « Reptasti per scuta puer reg‹umque› recentes... » (22).

    expl. : «... Dona ualent emitur sola uirtute potestes » (188).

    f. 6 v°-7 v° : Panegyricus de quarto consulatu Honorii Augusti.

    titre : « In II° ad Honorium quod pater eius et Theodosius sola uirtute peruenerit ad imperium ».

    inc. : « Non generis dono non ambitiose potita est... » (46).

    expl. : «... promissa futuris dant exempla fidem » (620-621).

    f. 7 v°-8 v° : Panegyricus dictus Manlio Theodoro consuli.

    (préf. avant le titre) : « Famam uero altius actam

    Est seruare labor est minuisse pudor » (3-4).

    titre : « In libro de laudibus Theodori ».

    inc. : « Ipsa quidem uirtus pretium sibi solaque late... » (1).

    expl. : «... stat fauor ornatur propius industria donis » (263).

    f. 8 v° : Panegyricus de quarto consulatu Honorii Augusti.

    titre : « In oratione Theodosii ad Honorium De ira et cupiditate ».

    inc. : « Iram sanguinei regio sub pectore... ».

    expl. : «... Inconcussa dabit pure sacraria menti » (241-256).

    f. 8 v°-10 : De consulatu Stilichonis.

    titre : « In I° libro de laudibus Stiliconis ».

    inc. : « Mortalibus ex quo. Tellus cepta... » (I, 24-25).

    f. 8 v° : «... Sors ulli concessa uiro quem ultus honestat // » (I, 26).

    2 feuillets manquent.

    f. 9 : « // Pandit ut ignarum nunquam lesura clientem... » (II, 48).

    expl. : «... Argenti potuere lacus et flumina fundi » (III, 236).

    f. 10-10 v° : Panegyricus de sexto consulatu Honorii Augusti.

    (préf. avant le titre) : « Omnia que sensu uoluuntur uota diurno... ».

    «... irriguus gelido pocula fonte sopor » (1-10).

    titre : « In IIII° ad Honorium imperatorem de clementia patris eius Theodosii et de indole ipsius Honorii ».

    inc. : « Nil optimus ille. Diuarum toto gessit... » (55-56).

    expl. : «... Non querat precium uitam qui debet amori » (610).

    f. 10 v° : De bello Gothico.

    (préf. avant le titre) : « Ingenio minuit merces properata fauorem Carminibus ueniam premia magna negant » (11-12).

    titre : « In IIII° de laudibus Stiliconis ».

    inc. : « Omnia uates in maius celebrata ferunt... » (14-15).

    expl. mutilé : «... omnibus et docti iussis parere magistri // » (277).

    plusieurs feuillets manquent.

    f. 11 : De raptu Proserpinae.

    titre courant : « Virgilius in bucolicis et georgicis ».

    inc. mutilé : « // Te quoque flebilibus merens Iacincte figuris... » (II, 131).

    expl. : «... leuius communia tangunt » (III, 197).

    f. 11-14 : VERGILIVS, Opera (extraits).

    f. 11 : Eclogae seu Bucolica.

    titre : « Virgilius in Bucolicis egloga secunda ».

    inc. : « Alba ligustra cadunt uaccinia nigra... » (II, 18).

    expl. : «... Et nigre uiole sunt et uaccinia nigra » (X, 39).

    f. 11-11 v° : Georgica.

    titre : « In I° georgicon ».

    inc. : « Hic segetes illic ueniunt felicius uue... » (I, 54).

    expl. : «... In tenui labor at tenuis non gloria » (IV, 6).

    f. 11 v°-14 : Aeneis.

    titre : « In II° Eneidos de domo uentorum ».

    inc. : « Vasto rex Eolus antro luctantes... » (I, 52-53).

    expl. : «... Sufficiunt uires nec uox aut uerba secuntur » (XII, 912 — éd. des extraits d’après le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 7647 (XIIe-XIIIe s.) f. 46 v°-49, B. Munk Olsen, Vergil i middelalderen {Museum Tusculanum, 32-33, 1978, p. 97-107).

    f. 14-14 v° : VALERIVS FLACCVS, Argonautica (extraits).

    titre : « Gaius Valerius Flaccus in I° Argonauticon ».

    inc. : « Hemoniam primis Pelias frenabat ab annis... » (I, 22).

    expl. : «... Nec deicit uultus eger pudor et mora dictis » (VII, 514 — cf. B. L. Ullman, op. cit. infra, 1931, p. 21-23).

    f. 14 v°-18 : STATIVS, Opera (extraits).

    f. 14 v°-17 v° : Thebais.

    titre : « Statius in I° Thebaidos et (« de » corr.) praua conscientia quod effugere eam nemo possit ».

    inc. : « ‹I›llum indulgentem tenebris ime recessu... » (I, 49).

    f. 14 v° : «... egregius mentes qui comminus ausus // » (III, 100).

    1 feuillet manque.

    f. 15 : « // Si geminos soles ruituraque suadeat astra... » (VII, 114).

    expl. : «... Ore momordit Helops humero transmisit Iapix » (XII, 746).

    f. 17 v°-18 : Achilleis.

    titre : « In Achilleide ».

    inc. : « Dant gaudia uires » (I, 122).

    O quantum gaudia formae... » (167).

    suivi du titre : « In eodem de motu grecie rapta Helena ».

    expl. : «... Gentibus atque suos solitus paccare biformes » (II, 165).

    f. 18-21 v° : LVCANVS, De bello ciuili (extraits).

    titre : « Lucanus in I° ».

    inc. : « Inuida fatorum series summisque negatum est... » (I, 70).

    expl. mutilé : «... cui non nulla fuit iusti reuerentia salua // » (IX, 192).

    plusieurs feuillets manquent.

    f. 22-23 : OVIDIVS, Opera (extraits).

    f. 22-22 v° : Fasti.

    titre courant : « Fastorum ».

    inc. mutilé : « // At postquam fortuna loci caput extulit huius... » (I, 209).

    expl. mutilé : «... In multis posse uocere satest // » (IV, 922).

    1 feuillet manque.

    f. 23 : Heroides.

    titre courant : « In libro Heroidum ».

    inc. mutilé : « // Fugerat ore color macies adduxerat artus... » (XI, 27).

    expl. : «... Fert aliis tristem succus amarus opem » (XX(XIX) 184).

    f. 23-24 v° : TIBVLLVS, Elegiae (extraits).

    titre : « Tibullus libro I°. De felicitate pauperis uite ».

    inc. : « Diuitias alius fuluo sibi congerat auro... » (I, 1).

    expl. : «... Miles sitque duplex gemini uictoria casus » (III, 7 (IV, 1) 105 — éd. B. L. Ullman, op. cit. infra, 1928, p. 135-146).

    f. 24 v°-38 : OVIDIVS, Opera (extraits).

    f. 24 v°-25 v° : Amores.

    titre : « Ouidius in primo ».

    inc. : « Leue fit quod bene fertur honus... » (I, 2, 10).

    expl. : «... Nam pudor obscenum difiteatur opus » (III, 14, 28).

    f. 25 v°-27 v° : Ars amatoria.

    titre : « Ouidius in primo ».

    inc. : « Arte cite ueloque rates remoque reguntur... » (I, 3).

    expl. : «... Nec que sunt iuxta singula bina uide » (III, 764).

    f. 27 v°-30 : Metamorphoses.

    titre : « Causa inter Aiacem et Ulixem ».

    inc. : « Iam timor ille Frigum decus et tutela Pelasgi... » (XII, 612).

    expl. : «... Inferias opes (corr. « in ») crinem lacrimasque reliquit » (XIII, 428).

    f. 30-31 : Remedia amoris.

    titre : « Ouidius in I° de remediis ».

    inc. : « Terra salutares herbas eademque nocentes... » (45).

    expl. : «... lenis alit flammas grandior aura necat » (808).

    f. 31 : Ibis.

    titre : « Ouidius in libro qui dicitur in Ibin ».

    inc. : « Desinet esse prius contrarius ignibus humor... » (31).

    expl. : «... Qui querar et nulla sede quietus eris » (158).

    f. 31-35 : Tristia.

    titre : « Ouidius in I° Tristium ad miserum ne felix appareat ».

    inc. : « Candida ne nigra cornua fronte geras... » (I, 1, 8).

    expl. : «... Laudat et hortatu comprobat acta sua » (V, 14, 46).

    f. 35-38 : Ex Ponto.

    titre : « Ouidius in primo de Ponto ».

    inc. : « Nichil impedit ortos exule seruatis legibus... » (I, 1, 21-22).

    f. 35 v° : «... hostis adest dextra leuaque a patre timendus // » (I, 3, 57).

    1 feuillet manque.

    f. 36 : « // Iudice te mercede caret per seque petenda est... » (II, 3, 35).

    expl. : «... Quid iuuat extinctos ferrum dimitere in artus » (IV, 16, 51).

    f. 38-51 v° : HORATIVS, Opera (extraits).

    f. 38-41 v° : Carmina seu Odae.

    titre : « Oratius in primo carminum quod unumquemque teneat sua consuetudo ».

    inc. : « Luctantem Icareis fluctibus Affricum... » (I, 1, 15).

    expl. : «... dulce est desipere in loco » (IV, 12, 28).

    f. 41 v° : Epodon liber.

    titre : « Quod fugienda sit auaritia nec minus prodigalitas » (titre courant : « Horatius in Epodon »).

    inc. : « Haud parauero... » (I, 32).

    expl. : «... Fortuna non muta genus » (IV, 6).

    f. 41 v°-43 : De arte poetica.

    titre : « In poetria ».

    inc. : « Pictoribus atque poetis... » (9).

    expl. : «... Non missura cutem nisi plena cruoris hirudo » (476).

    f. 43-47 v° : Epistulae.

    titre : « In primo epistularum ».

    inc. : « Solue senescentem mature sanus... » (I, 1, 8).

    expl. : «... Viuere si recte nescis decede peritis » (II, 2, 213).

    f. 47 v°-51 v° : Sermones seu Saturae.

    titre : « In primo sermonum scribens Mecenati reprehendit inconstantiam hominum cuiuslibet professionis ».

    inc. : « Qui fit Mecenas ut nemo quam sibi sortem... » (I, 1, 1).

    expl. : «... Aduerse nudare solent celare secunde » (II, 8, 74).

    f. 51 v°-56 v° : IVVENALIS, Saturaœ (extraits).

    titre : « Iuuenalis in primo ».

    inc. : « Et nos ergo manum ferule subducimus... » (I, 15).

    expl. : «... Nec res atteritur longo sufflamine litis » (XYI, 50).

    f. 56 v°-57 v° : PERSIVS, Saturae (extraits).

    titre : « Persius in proemio libri sui ».

    (prol.) inc. : « Quis expediuit psitacho suum chere » (8).

    suivi du titre interpolé :

    « Quod fames etiam muta animalia cogit loqui ».

    « Picasque docuit uestra uerba conari... ».

    expl. : «... uenter negatas artifex sequi uoces » (9-11).

    (texte) titre : « In Ia egloga ».

    inc. : « O curas hominum o quantum est in rebus mane... » (I, 1).

    expl. mutilé : «... tingat holus siccum muria uafer in calice empta // » (VI, 20).

    1 feuillet manque.

    f. 58-64 : MARTIALIS, Opera (extraits).

    titre courant : « Martialis ».

    f. 58-63 v° : Epigrammata.

    inc. mutilé : « // Sum comes ipse tuus tumidique ante ambulo regis... » (II, 18, 5).

    expl. : «... namque coquus domini debet habere gulam » (XIV, 220, 2).

    f. 63 v°-64 : Epigrammaton liber.

    titre : « De sue pregnante cui uenator ferro fetum inuentem excussit illesum ut simul et pareret et moreretur ».

    inc. : « Icta graui telo confossaque uulnere mater... » (13, 1).

    expl. : «... Illa grauis palma est quam minor hostis habet » (32 (31) 2).

    f. 64-65 v° : PETRONIVS, Satiricon (extraits).

    titre : « Ex Petronio. De scolarium quorumdam ruditate ».

    inc. : « Ego adolescentulos existimo... » (1, 3).

    expl. : «... Eueniet clausum possidet archa Iouem » (137, 9 — éd. J. Hamacher, op. cit. infra, p. 124-138).

    f. 65 v°-66 v° : Ps. VERGILIVS, Appendix uergiliana (extraits).

    f. 65 v°-66 : Culex.

    titre : « De beatudine pauperis uite Virgilius in culice ».

    inc. : « O bona pastoris si quis non pauperis usum... » (58).

    expl. : «... Muneris officium uite pro munere reddit » (414 — éd. cit., p. 140-142).

    f. 66 : Aetna.

    titre : « In Ethna quod iocundum sit scientie non cupiditati operam dare ».

    inc. : « Immensus labor est sed fertilis idem... » (222).

    expl. : «... Plenaque defecto surgant fenilia campo » (268 — éd. cit., p. 143-144).

    f. 66-67 v° : Laus Pisonis (extraits).

    titre : « De laude Pisonis non tantum genere dari [sic] (corr. « clari ») sed etiam uirtute multiplici ».

    suivi f. 66 v° d’un v. tiré du Ps. VERGILIVS, Ciris.

    « Nichil est quod texitur ordine longum » (339 — éd. cit., p. 145).

    (texte) inc. : « Vnde prius cepti surgat michi carminis ordo... » (1).

    expl. : «... Stridula cum rapido faciunt conuicia soli » (80 — éd. B. L. Ullman, op. cit. infra, 1929, p. 109-132 ; éd. cit., p. 147-156).

    f. 67 v° : CALPVRNIVS SICVLVS, Eclogae (extraits).

    titre : « Calpurnius in bucolicis ».

    inc. : « Satis hoc mercedis habeto... » (II, 23).

    expl. : «... tangeret ut fragiles sed non curuaret aristas » (VI, 56 — éd. cit., p. 158-159).

    — ‹NEMESIANVS, Eclogae› (extraits).

    inc. col. 2 : « Leuant et carmina curas... » (IV, 19).

    expl. : «... uocat estus in umbram » (IV, 38 — éd. cit., p. 159).

    f. 67 v°-69 : TERENTIVS, Comoediae (extraits).

    f. 67 v°-68 : Andria.

    titre : « Terentius in Andria contra maledicos ».

    inc. : « Desinant male dicere male facta ne noscant sua... » (22).

    expl. : «... qui perget que uult dicere ea que non uult audiet » (920 — éd. A. Gagnér, op. cit. infra, p. 128-132 ; éd. cit., p. 162-164).

    f. 68 : Eunuchus.

    titre : « In Eunucho ».

    inc. : « Que res in se neque consilium... » (57).

    expl. : «... principio magna familiaritas conflata est » (874-875 — éd. A. Gagner, op. cit. infra, p. 134-138; éd. cit., p. 164-166).

    — Heautontimorumenos.

    titre : « In Eautontumorumenon contra per cunctatores ».

    inc. : « Tantumne est ab re tua ocii tibi... » (75).

    expl. : «... dumque ignoras, ubi cognoueris facilia » (1059 — éd. A. Gagner, op. cit. infra, p. 138-142 ; éd. cit., p. 167-168).

    f. 68-68 v° : Adelphoe.

    titre : « In Adelphis ».

    inc. : « Profecto hoc uere uulgo dicitur... » (28).

    expl. : «... in experiundo repudies » (858 — éd. A. Gagner, op. cit. infra, p. 144-152 ; éd. cit., p. 169-172).

    f. 68 v° : Hecyra.

    titre : « In Echira de ultione in aduersarios ».

    inc. : « Iniurium non uidetur... » (72).

    expl. : «... equum est te ferre incommoda » (840 — éd. A. Gagner, op. cit. infra, p. 152-158; éd. cit., p. 173-175).

    f. 68 v°-69 : Phormio.

    titre : « In Phormione contra imprudentiam infidelitatem inconstantiam ».

    inc. : « Quam inique comparatum est... » (41).

    expl. : «... Verba fiunt mortuo » (1015 — éd. A. Gagnér, op. cit. infra, p. 158-164; éd. cit., p. 175-178).

    f. 69-71 v° : SALLVSTIVS, Opera (extraits).

    f. 69-70 v° : De coniuratione Catilinae.

    titre : « Salustius in prologo Catilinarii quod ingenium uiribus prestantius ».

    inc. : « Pecora natura prona finxit... » (1, 1).

    expl. : «... audatia pro muro habetur » (58, 17 — éd. cit., p. 181-191).

    f. 70 v°-71 v° : De bello Iugurthino.

    titre : « In prologo Iugurtini quid prosit uel noceat animo ».

    inc. : « Dux atque imperator uite... » (1, 3).

    expl. : «... plerumque uehementes sic mobiles » (113, 1 — éd. cit., p. 191-202).

    f. 71 v°-75 : BOETHIVS, Consolatio Philosophiae (Clavis n° 878, extraits).

    titre : « Boetius in primo de consolatione (f. 72) quod scientia non possit auferri ».

    inc. : « Has solas nullus potuit peruincere terror... » (I, m. 1, 5).

    expl. : «... oculos iudicis agimus cuncta cernentis » (V, 6, 48 — éd. cit., p. 205-237).

    f. 75-75 v° : CALCIDIVS, Timaeus Platonis (extraits).

    titre : « Ex Platone. Quod uirtus nulla uincitur difficultate ».

    inc. : « Quid unquam generosam magnanimitatem... » (prol.).

    expl. : «... ut presto forent mutue uoluntatis indicia » (47 C — éd. A. Gagner, op. cit. infra, p. 182-190 ; éd. cit., p. 239-243).

    f. 75 v° : MARTIANVS CAPELLA, De nuptiis Philologiae et Mercurii (extrait).

    titre : « Ex Marciano uersus ».

    inc. : « Anxia cum trepidis nutat sententia rebus... ».

    expl. : «... Cura facit dubios et spes incerta fatigat » (I, 21 — éd. cit., p. 245).

    f. 75 v°-76 : MACROBIVS, Commentarius in Ciceronis Somnium Scipionis (extraits).

    titre : « Ex Macrobio libro I° ».

    inc. : « Sine iusticia non solum res publica... » (I, 1, 4).

    expl. : «... et obliuione posteritatis extinguitur » (Cicero, Somnium Scipionis, 7, 5 — éd. cit., p. 247-251).

    f. 76 : PRISCIANVS, Institutiones grammaticae (extrait).

    titre : « Priscianus in prohemio libri de octo partibus ».

    (texte) : « Nichil perfectum in humanis inuentionibus » (prol., 3 — éd. cit., p. 253).

    f. 76-76 v° : CICERO, De inuentione (extraits).

    titre : « Tullius in prohemio primi libri rethoricorum. Quid prosit eloquentia ».

    inc. : « Hinc ad rem publicam ueniunt plurima commoda... » (I, 4 § 5).

    expl. : «... laus honesta et uituperatio iusta est » (II, 59 § 178 — éd. cit., p. 255-258).

    f. 76 v°-77 : Ps. CICERO, Rhetorica ad Herennium (extraits).

    titre : « In II° secunde rethorice ».

    inc. : « Nichil citius arescit lacrimas... » (II, 31 § 58).

    expl. : «... plus quam communi saluti consulit » (IV, 44 § 57 — éd. cit., p. 258-261).

    f. 77-95 : CICERO, Opera (extraits).

    f. 77-86 v° : De officiis.

    titre : « Tullius libro primo de Officiis. Quis fortis, quis temperans ».

    inc. : « Fortis dolorem summum malum... » (I, 2 § 5).

    f. 78 v° : «... contempnere si non habeas // » (I, 20 § 68).

    1 feuillet manque.

    f. 79 : « // monent ut quanto superiores... » (I, 26 § 90).

    expl. : «... sed quia honestum utile » (III, 30 § 110 — éd. cit., p. 264-354).

    f. 86 v°-90 v° : De amicitia.

    titre : « De auctoritate senilis etatis. IN libro de amicitia ».

    inc. : « Sermo positus in hominum ueterum... » (1 § 4).

    expl. : «... debent esse tolerabilia » (27 § 104 — éd. cit., p. 357-392).

    f. 90 v°-93 : De senectute.

    titre : « In libro de senectute. Que utilitas Philosophie ».

    inc. : « Numquam satis digne poterit laudari... » (1 § 2).

    expl. : «... aliarum rerum sic uiuendi modum » (23 § 85 — éd. cit., p. 395-415).

    f. 93-94 : Paradoxa ad Brutum.

    titre : « In paradoxis. De uie [sic] eloquentie ».

    inc. : « Nichil est tam incredibile... » (prol. 3).

    expl. : «... pauperes atque inopes estimandi sunt » (6 § 52 — éd. cit., p. 418-427).

    f. 94-95 : ‹De oratore›.

    titre : « De studio ».

    inc. : « Nemo in aliqua scientia uehementius... » (I, 3 § 10).

    expl. : «... plena doloris plena ueritatis » (II, 17 § 73 — éd. cit., p. 429-437).

    f. 95-95 v° : QVINTILIANVS, Institutio oratoria (extraits).

    titre : « Quintilianus in I° de oratoriis institucionibus. Quod melior uirtus quam scientia ».

    inc. : « Si studiis scolas prodesse moribus autem nocere constaret... » (I, 2 § 3).

    expl. : «... licet ipsa uicium sit ambicio frequenter tamen est causa uirtutum » (I, 2 § 22).

    suivi du titre mutilé : « Quod facilius imitantur pueri condiscipulos quam magistros // ».

    plusieurs feuillets manquent.

    f. 96-97 : Ps. QVINTILIANVS, Declamationes maiores (extraits).

    titre courant : « Quintilianus in libro causarum ».

    inc. mutilé : « // runt nobis uocem quae flexi posse non credimus... » (II, 13).

    expl. : «... Quedam maiora sunt quam ut illa capiat modus sermonis humani » (XIX, 12).

    f. 97-110 v° : SENECA, Epistulae ad Lucilium (extraits).

    titre : « Seneca ad Lucilium epistula Ia ».

    inc. : « Quedam tempora eripiuntur nobis... » (1 § 1).

    expl. mutilé : «... quod alicui bono futurum est amat. clemen // » (88 § 30).

    f. 111 : CICERO, Orationes (extraits).

    — Pro M. Caelio.

    pas de titre courant.

    inc. mutilé : // « reuocet se aliquando ad curam rei domestice... » (5 § 12).

    expl. : «... etati si florescit ingenii laudibus quam insceranda » (31 § 76).

    — Cum populo gratias egit.

    titre : « Cum gratias egit populo ».

    texte : « Bona ualitudo iocundior est his qui e graui morbo recreati sunt quam qui nunquam egro corpore fuerunt omnia etiam desiderata magis quam assidue percepta delectant » (1, fin du § 4).

    — In P. Vatinium testem.

    titre : « Contra Vaticium [sic] ».

    texte : « Quid quisque nostrum de se sensiat uel loquatur non est sane requirendum boni uiri iudicent idem maximi momenti et ponderis » (4 § 9).

    — De domo sua.

    titre : « Pro domo sua ».

    inc. : « In imperita multitudine uiciosissimum est uarietas et inconstantia... » (2 § 4).

    expl. : «... quam in utendo ratio et in carendo paciencia » (58 § 146).

    — De prouinciis consularibus.

    titre : « De prouinciis consularibus ».

    (texte) : « Non his solum gratus esse debet qui accepit beneficium uestrum etiam is cui potestas accipiendi fuit » (17 § 41).

    — De haruspicum responsis.

    titre : « De responsis aruspicium [sic] ».

    inc. : « Corporis quidem nostri infirmitas multas subit casus... » (18 § 39).

    expl. : «... inter claros potentesque iuras nisi aut uniersorum interitus aut uictoris dominatus et regnum » (25 § 54).

    — Pro L. Cornelio Balbo.

    titre : « Pro Cornelio Balbo ».

    inc. : « Est hec seculi macula quedam atque labes uirtuti uelle inuidere... » (6 § 15).

    expl. : «... uni rei deditus et ingenium et artem sepe uincit » (20 § 45).

    Ps. SALLVSTIVS, Inuectiua in Ciceronem (extrait).

    titre : « Salustius contra Tullium de ipso ».

    texte : « Homo leuissimus supplex inimicis amicis contumeliosus modo harum modo illarum parcium fidus nemini leuissimus senator mercenarius patronus cuius nulle pars corporis a turpitudine uacat lingua uana manus rapacissime gula immensa pedes fugaces quȩ honeste nominari non possunt inhonestissima » (3 § 5).

    Ps. CICERO, Inuectiua in Sallustium (extraits).

    titre : « Tullius contra Salustium ».

    inc. : « Non qui ita uiuit ut tu aliter ac tu loqui potest nec qui tam illato sermone... » (1 § 1).

    expl. : «... eos qui aliena uicia aperte dixerunt quam eos qui commiserunt » (8 § 22).

    f. 111 v°-112 : CICERO, Orationes in M. Antonium Philippicae (extraits).

    titre : « Tullius in Philippica prima ».

    inc. : « Vos nobiles magna quedam spectare docet non pecuniam quidem... » (I, 12 § 29).

    expl. : «... qui maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque contenderet » (XIV, 12, § 32).

    f. 112-112 v° : Querolus (extraits).

    titre : « Plautus in Aulularia ».

    inc. : « Pecunia rerum ac sollicitudinum causa (praef. — éd. R. Peiper, Teubner, 1875, p. 3, lignes 6-7).

    expl. : «... Tres edaces domus una non capit... » (V, 4, ligne 7 — éd. A. Gagnér, op. cit. infra, p. 168-178).

    f. 112 v°-113 v° : MACROBIVS, Saturnalia (extraits).

    titre : « Ex Macrobio Saturnalium ».

    inc. : « Multas uariasque res in hac uita natura nobis conciliant... » (I, début).

    expl. : «... Socrates dicebat multos homines ideo uelle uiuere ut ederent et biberent sed bibere atque esse ut uiueret » (I, 8 § 16).

    f. 113 v° : SENECA rhetor, Controuersiae seu Declamationes (extraits).

    titre : « Seneca in declamationibus ».

    inc. : « Iocundum est redire in antiqua studia melioresque ad annos... » (I, prol. § 1).

    expl. mutilé : «... turpior malarum rerum industria inuasit animos. Can // » (I, prol. § 8).

    plusieurs feuillets manquent.

    f. 114-114 v° : SENECA, Opera (extraits).

    f. 114 : De clementia.

    titre courant : « De beneficiis ».

    inc. mutilé : « // posse. Non minus principi turpia sunt multa supplicia quam... » (I, 24 § 1)..

    expl. : «... in rectum praua flectantur » (II, 7, § 5 fin).

    f. 114-114 v° : De remediis fortuitorum.

    titre : « In libro de remediis fortuitorum in capitulo de morte ».

    inc. : « Stultum est timere quod uitare non possis... » (II § 3 = Ps. SENECA, Liber de moribus, 39).

    expl. : «... felix est non qui aliis uidetur sed qui sibi » (XVI, § 9 fin).

    f. 114 v°-115 : ‹MARTINVS BRACARENSIS seu Ps. SENECA›, Formula uitae honestae (Clavis n° 1080, extraits).

    titre : « In libro de IIIIor uirtutibus capitulo I° de prudencia ».

    inc. : « Qui prudentiam sequi desiderat tunc recte uiuet... » (2 — éd. C. W. Barlow, Martini Bracarensis opera omnia (Papers and Monographs of the American Academy in Rome, 12), New Haven, 1950, p. 238).

    expl. : «... de religione et fide scias agi ubicumque de ueritate tractatur » (5 — éd. cit., p. 247).

    f. 115 : Ps. SENECA, Liber de moribus (extraits).

    titre : « In libro de moribus ».

    inc. : « Educatio et disciplina mores facit... » (2).

    expl. : «... contemptum effugere quam diuiti inuidiam » (133).

    — BOETHIVS, Opera (extraits).

    ‹De syllogismo categorico› (Clavis n° 884).

    (texte) : « Nemo si quid in puerilibus disciplinis acceperit id sacrosanctum iudicet quando quidem res teneris auribus accomodatas senior philosophie tractatus eliminat » (I — P. L., 64, col. 793).

    col. 2 : ‹De syllogismo hypothetico› (Clavis n° 886).

    inc. : « Nullum bonum est quod non pulcrius... » (I — P. L., 64, col. 831 B).

    expl. : «... quam ei quem diligit confitetur » (I — P. L., 64, col. 831 D).

    — ‹De diuisione› (Clavis n° 887).

    (texte) : « Quis hoc non uideat plurimum ad bonorum arcium ualere defectum si apud mentes hominum nunquam sit desperatio displicendi » (P. L., 64, col. 877).

    f. 115-120 v° : SENECA, Naturales Quaestiones (extraits).

    titre : « Seneca in libro de naturalibus questionibus. De contemptu transitorie uite et omnium temporalium ».

    inc. : « Humano animo a bonis artibus robur uenit et a contemplatione nature... » (VI, 32 § 1).

    expl. : «... si falsa sine teste derisus es » (IV a, pref., § 18-19).

    f. 120 v°-122 : GELLIVS, Noctes atticae (extraits).

    titre : « Ex Agellio noctium atticarum in primo ».

    inc. : « Santipe Socratis philosophi uxor morosa ad modum fuisse fertur... » (I, 17 § 1).

    expl. : «... si uinum in se quam si probrum et adulterium admisissent » (X, 23 § 1).

    f. 122-123 v° : CAESAR, Commentam (extraits).

    f. 122-122 v° : De bello Gallico.

    titre : « Ex gestis Cesaris belli gallici libro primo ».

    inc. : « Consueuere dii immortales quo grauius... » (I, 14 § 5).

    expl. : «... plerumque omnia que absunt uehementius homines perturbant » (VII, 84 § 5).

    f. 122 v°-123 : De bello ciuili.

    titre : « In I° ciuilis belli ».

    inc. : « Plerumque hominibus nimia... » (I, 85 § 4).

    expl. : «... plerumque ex amicis inimici existunt » (III, 104 § 1).

    f. 123 : De bello Alexandrino.

    titre : « In IIII° ».

    inc. : « Terror hominibus mentem... » (18 § 2).

    expl. : «... ad duriorem casum reseruat » (25 § 4).

    — De bello Africano.

    titre : « In quinto ».

    texte : « Galli homines aperti sunt minimeque insidiosi qui per uirtutem non per dolum dimicare consueuerunt » (73 § 2).

    f. 123-123 v° : De bello Gallico.

    titre : « In VI° belli gallici ».

    inc. : « In omni gallia eorum hominum qui in aliquo sunt numero... ».

    expl. : «... grauissimumque ibi supplicium horum delictorum constitutum est » (VI, 13 § 1-17 § 5).

    f. 123 v°-130 : APOLLINARIS SIDONIVS, Epistulae (Clavis n° 987, extraits).

    titre : « Sidonius in epistula IIa de forma et uita regis Theoderici ».

    inc. : « Si forma queratur corpore exacto longissimis breuior... » (I, 2 § 2 — éd. C. Lvet-Johann, Gai Sollii Apollinaris Sidonii epistulae et carmina (M. G. H., Auct. antiq., 8), Berlin, 1887, p. 2).

    expl. : «... etsi forte contingat ad bonos mores ab errore migrare » (IX, 6 § 3 — éd. cit., p. 154).

    f. 130-131 : CASSIODORVS, Variae (Clavis n° 896, extraits).

    titre : « Cassiodorus in prologo epistularum quas de negociis curialibus ad diuersas personas scripsit ex parte regis Theodorici ».

    inc. : « Dictio semper agrestis est que aut sensibus electis... » (préf., 3 — éd. T. Mommsen, Cassiodori senatoris Variae (M. G. H., Auct. antiq., 12), Berlin, 1894, p. 3).

    expl. : «... utile uidetur quod aduersa uoluntate conceditur » (I, 38 § 1 — éd. cit., p. 35).

    f. 131-143 v° : SVETONIVS, Vitae Caesarum (extraits).

    titre : « Suetonius in primo libro de XII Cesaribus. Verba Iulii Cesaris laudantis amitam suam pro rostris ».

    inc. : « Amite mee Iulium maternum... » (I, Iul. 6 § 1).

    f. 141 v° : «... in inferiorem germaniam ad regem // » (VII, Vit. 7 § 1).

    1 feuillet manque.

    f. 142 : « // humentis. Quidam natura cupidissimum... » (VIII, Vesp. 16 § 3).

    expl. : «... omnem memoriam decerNERET » (VIII, Dom. 23 § 1).

    à la fin : « Expliciunt flores philosophorum ».

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : Jacques Arondel, chanoine de la cathédrale d’Arras, qui le céda au chapitre de cette même cathédrale d’après la mention en grosse écriture gothique du XIVe s. au f. 1 v° : « Hunc librum de floribus philosophorum erogauit ecclesie Atrebaten‹si› dominus Jacobus Arondelli ipsius ecclesie canonicus supplicans ut omnes in eo legentes Deum deuote exorent pro anima eius et bene factoribus suis » ; ancienne cote au f. 1 v° marge sup. « N° art. 24 ».

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • Cat. gén., in-4°, 4, Paris, 1872, p. 39
    • B. L. Ullman, Tibullus in the mediaeval florilegia (Class. Philol., 23, 1928, p. 128-174)
    • B. L. Ullman, The text tradition and authorship of the « Laus Pisonis » (Class. Philol., 24, 1929, p. 109-132)
    • B. L. Ullman, Petronius in the mediaeval Florilegia (Class. Philol., 25, 1930, p. 11-21)
    • B. L. Ullman, Valerius Flaccus in the mediaeval Florilegia (Class. Philol., 26, 1931, p. 21-30)
    • B. L. Ullman, Classical Authors in mediaeval Florilegia (Class. Philol., 27, 1932, p. 1-42)
    • A. Gagnér, Florilegium Gallicum. Untersuchungen und Texte zur Geschichte der mittellateinischen Florilegien-literatur (Skrifter utgivna av Vetenskaps-Societeten i Lund, 18), Lund, 1936, p. 39
    • G. Ranstrand, Querolusstudien, Stockholm, 1951, p. 63
    • R. Verdiere, T. Calpurnii Siculi de laude Pisonis et Bucolica et M. Annei Lucani de laude Caesaris... (Latomus, 19), Bruxelles, 1954, p. 70, pl. I-III (= f. 66-67 v°)
    • A. La Penna, Publi Ovidi Nasonis Ibis. Prolegomini, testo, app. crit. e com. (Biblioteca di studi superiori, 34. Filologia latina), Florence, 1957, p. cxi
    • H. Dörrie, Untersuchungen zur Überlieferungs geschichte von Ovids Epistulae Heroidum, 2 (Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen I. Philologisch-Historische Klasse, 7, 1960, p. 364)
    • F. W. Lenz, P. Ovidi Nasonis Remedia Amoris Medicamina Faciei (Corpus scriptorum latinorum Paravianum), Turin, 1965, p. xliii
    • J. Cousin, Recherches sur Quintilien, Paris, Les Belles-Lettres, 1975, p. 21, 22
    • J. Hamacher, Florilegium Gallicum. Prolegomena und Edition der Exzerpte von Petron bis Cicero, De oratore (Lateinische Sprache und Literatur des Mittelalters, 5), Francfort-sur-Le-Main, 1975, p. 30
    • A. Fred Sochatoff, Petronius Arbiter, dans Cat. transl. et comment..., 3, éd. F. E. Cranz et P. O. Kristeller, Washington, 1976, p. 316 a
    • W.-W. Ehlers, Gai Valeri Flacci Setini Balbi Argonauticon libros octo, Stuttgart, Teubner, 1980, p. xiv, xv
    • R. Burton, Classical Poets in the « Florilegium Gallicum » (Lateinische Sprache und Literatur des Mittelalters, 14), Francfort-sur-Le-Main-Berne, 1983, p. 89, 124, 129
    • C. Jeudy et Y.-F. Riou, Notes, p. 318.

Vie du livre

Source des données