Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Chig.H.VI.181

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q87860

  • Autre forme de la cote :
    • Chigi H. VI. 181
    • Bibliothèque vaticane, Chigi H. VI. 181
    • Vatican. BAV, Chig.H.VI.181
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Chig.H.VI.181
  • Conservé à : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s., II + 198 ff., 275 x 178 mm. D’après une foliotation ancienne en lettres grecques commençant au f. 3 actuel (ancien 1), les f. 99, 113 et 114 ont été ajoutés et il manque 9 feuillets entre les f. 195 (ancien 190) et 196 (ancien 200). Au f. 1 table des «initia» des discours; f. 2 v°, table des discours avec renvois à la foliotation grecque.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1 v° (add.): Argumentum in Ciceronis orationem pro T. Annio Milone.

    inc.: «P. Clodius senator seditiosus erat et tyrannicis moribus...».

    expl.: «... missus est Milo sententia iudicum in Thomeas Scythiae» (autres manuscrits: Londres, Brit. Libr., Harley 2682 (XIe s.), Berlin, Staatsbibl. Preuss. Kulturbesitz, lat. fol. 252 (XIIe s.), Paris, Bibl. nat., lat. 14749, etc.; éd. Orelli, Baiter et Halm, M. Tullii Ciceronis Opera..., II, 2, Zurich, Londres, Amsterdam, 1856, p. 1152, note).

    f. 2: ‹Antonivs Lvschvs, Argumentum in Ciceronis orationem de imperio Cn. Pompei›.

    inc.: «Cicero creatus pretor Romanus duo persuadere nititur...».

    expl. mutilé: «... sic summum asserant populi Romani detrimentum sue //» (éd. Q. Asconii Pediani Commentarii... in... M. T. Ciceronis orationes... Antonii Luschi... in XI Ciceronis orationes commentarii..., Paris, 1536, p. 136, 3e l. avant la fin).

    f. 3-169 v°: Cicero, Orationes (cum argumentis Antonii Lvschi).

    f. 3-11 v°: De imperio Cn. Pompei.

    titre: «M. T. Ciceronis de laudibus Gnaei Pompei oratio».

    (glose): «Hec oratio in deliberationis et demonstrationis genere constituta est constitutio coniecturalis exordium sub honesto genere causae».

    f. 11 v°-24 v°: Pro T. Annio Milone.

    titre: «M. T. Ciceronis pro Milone oratio».

    (argum . A. Luschi) inc.: «Titus Annius Milo ciuis Romanus sibi inimicissimum habuit...» (op. cit., p. 156-157).

    f. 24 v°-27 v°: Pro M. Marcello.

    titre: «M. T. Ciceronis pro M. Marcello oratio».

    (argum. A. Luschi) inc.: «M. Marcellus ciuis Romanus in disensione ciuili fuit cum Pompeio quemadmodum...» (op. cit., p. 238-239).

    f. 27 v°-41: Pro Cn. Plancio.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro Gnaeo Plancio».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Gn. Plantius ciuis Romanus ex equestri ordine et Laterensis ciuis nobilissimus ex familia...».

    expl.: «... causa sue defensionis assignans eoque maximis Plantii meritis sit astrictas» (extrait remanié; cf. op. cit., p. 195).

    f. 41 v°-52 v°: Pro P. Quinctio.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro P. Quintio».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Gaius Quintus et Sextus Neuius Romani ciues societatem...» (op. cit., p. 290).

    f. 52 v°-56 v°: Pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «M. T. Ciceronis pro Aulo Licinio Archia poeta oratio».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Aulus Licinius Archias poeta Antiochie natus Rome uixit...».

    expl.: «... ad eum siquidem specialiter loco uno in hac oratione Cicero uerba uertit» (extrait remanié; cf. op. cit., p. 232).

    f. 56 v°-68 v°: Pro P. Sulla.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro P. Silla».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Publius Silla et Antonius Romani ciues potentes ambo consulatum...» (op. cit., p. 219).

    f. 68 v°-73: Pro Q. Ligario.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro Q. Ligario».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Quintus Ligarius ciuis Romanus cum G. Cossidio consule profectus est...» (op. cit., p. 244).

    f. 73-78: Pro rege Deiotaro.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro rege Deiotaro».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Deiotarus rex amicissimus populi Romani bello ciuili cum Pompeio...» (op. cit., p. 259).

    f. 78-102 v°: Pro A. Cluentio.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro Aulo Cluentio».

    lacunes des codices mutili mais explicit du texte complet (cf. supra, Arch. S. Pietro H. 24, f. 157-176).

    (argum. A. Luschi) inc.: «Aulus Cluentius Abitus et Statius Albius Opianicus Romani ciues ambo...» (op. cit., p. 271-272).

    (texte) un passage omis, f. 100, l. 16, après les mots «Opianicus medico Stratonem» (63, 176) est signalé en marge par la note «deficit» et un signe de renvoi au f. 99, ajouté, où il est copié:

    f. 99: «// quendam quasi ut idem faceret quod Habitus...».

    f. 99 v°: «... L. Rutilii P. Saturi ceterorum honestissimorum //» (65, 182).

    f. 102 v°-112 v° et 113-114 v°: Pro M. Caelio.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro M. Celio».

    expl. incomplet f. 112 v°: «... quanta res sit commissa uobis. τερμα» (29, 70).

    en marge signe de renvoi aux f. 113-114 v° ajoutés qui contiennent la suite et la fin du texte:

    f. 113: «// De ui queritis que lex ad imperium ad maiestatem...».

    f. 114 v°: «... fructus uberes diuturnosque capietis».

    f. 112 v° et 115-123: Pro L. Cornelio Balbo.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro Lucio Cornelio Balbo».

    f. 123-134 v°: Pro L. Flacco.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro Lucio Flacco».

    (argum. A. Luschi) inc. f. 120 (en marge du texte du Pro Balbo): «Argumentum. Decius Lelius et L. Flaccus ciues Romani ambo nobilissimi inter se dissidebant...».

    expl.: «... et meritis Flacci tum in rem p. tum etiam in Ciceronem» (extrait remanié; cf. op. cit., p. 299).

    f. 134 v°-153 v°: De domo sua.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio pro restitutione domus sue ad pontifices».

    f. 153 v°-162 v°: De haruspicum responsis.

    titre: «M. T. Ciceronis oratio in Clodium pro aruspicum responsis habita ad Senatum».

    f. 163-169 v°: De prouinciis consularibus.

    titre: «M. T. C. oratio de prouinciis consularibus».

    f. 169 v°-173: Ps. Cicero, Oratio pridie quam in exilium iret.

    titre: «M. T. C. oratio quam habuit ad quirites pridie quam in exilium mitteretur».

    f. 173-195 v°: Cicero, Orationes.

    f. 173-178: Cum senatui gratias egit.

    titre: «M. T. C. oratio congratulatoria ad senatum de reditu suo».

    f. 178-181 v°: Cum populo gratias egit.

    titre: «M. T. C. oratio congratulatoria ad quirites de reditu suo ab exilio».

    f. 181 v°-195 v°: In L. Pisonem.

    titre: «M. T. Ciceronis pro uituperatione Pisonis».

    (argum. Asconii Pediani) inc.: «Argumentum huius orationis breue admodum est. Nam cum reuocati essent...».

    expl.: «... Pisoni Cicero respondit hac oratione» (éd. A. C. Clark, Q. Asconii Pediani Orationum Ciceronis quinque enarratio, Oxford, 1907, p. 2, § 2).

    (texte) expl. mutilé: «... sin autem sperare uolueras cogitaras id //» (40, 97).

    f. 196: Ps. Cicero seu Porcivs Latro, Oratio in L. Catilinam (fragment).

    inc. mutilé: «// illum nepharium quo salus...» (éd. H. Kristoferson, Declamatio in L. Sergium Catilinam, Göteborg, 1928, p. 95, l. 2).

    f. 196 v° (add.): Cicero, Epistulae ad Atticum (extrait: IX, 16 = Caesar, Epistula ad Ciceronem).

    inc.: «Caesar Ciceroni salutem. Recte de me auguraris...».

    expl. incomplet: «... quam mei similem esse quam illos. Vale» (2).

    ~ — Androcydes, Epistula ad Alexandrum regem (transl. lat.).

    texte: «Androcides sapientia clarus Alexandro intemperantia uini cohibere uolens sic scripsit ad eum: Androcides Alexandro salutem. Vinum cum potaueris rex Alexander te terre sanguine bibere memor esto quod in modice sumptum uite hominum sed non est atque cicute uenenum» (cf. Plinivs minor, Naturalis historia, XIV, § 58).

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écritures humanistiques cursives. Le copiste, Rinuccio Aretino (vers 1395-1450) signe au f. 2: «Orationes M. T. Ciceronis mei Rynucii Atychi in quibus scribendis corrigendisque non mediocris quidem mihi labor fuit»; d’après Lockwood, op. cit. infra, un premier annotateur contemporain a copié la table des initia du f. 1, l'argumentum du Pro Milone au f. 1 v°, les f. 99-99 v° et 113-114 v°, et tous les Argumenta d’Antonius Luschus, sauf celui du f. 2 copié par Rinucio, et celui du Pro Flacco (f. 120) ajouté par un second annotateur; le rubricateur, Niccolo Sanuto, signe au f. 196: «Ego presbiter Nicolaus Sanuto hoc uolumen quod amicus meus intimus Rinucius manu propria scripsit aliena manu miniari quam mea non sum passus nostre intime iure amicitie».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le copiste Rinuccio Aretino dont le monogramme figure aux f. 2 et 196; Enea Silvio Piccolomini (Pie II) dont les armes, probablement ajoutées, sont peintes au f. 3 dans la marge inférieure; le cardinal Fabio Chigi, dont les armes sont dorées au fer sur la reliure en peau verte (cotes ancienne 356, moyenne 1963).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • E. Stroebel, Die Handschriften zu Ciceros Rede pro Flacco (Philologus, 52, 1894, p. 492 et 493), brèves mentions
    • P. Lockwood, In domo Rinucii (Classical and Medieval Studies in honor of Edward Kennard Rand, New York, 1938, p. 179-185 et pl. I).

Vie du livre

Source des données