Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1927

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q96839

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XIVe s., 95 ff., 290 x 220 mm. Abondantes gloses marginales et annotations de la main du possesseur Giovanni Cavallini de' Cerroni.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1: ... cessit

    f. 2 ://priuate caritatis

    f. 1-93v°: Valerivs Maximvs, Facta et dicta memorabilia.

    titre: «Valerii Maximi in libris factorum et dictorum memorabilium proemium. Incipit liber primus».

    f. 93v°: Notae de Valerio Maximo.

    1) pas de titre.

    texte: «Nota quod Valerius Maximus scripsit temporibus Tiberii Augusti post mortem sui fratris diui Augusti Octauiani uictrici quia sic dicunt quidam de ipso».

    2) pas de titre.

    inc.: «Valerius Maximus scripsit temporibus [«Tiberii» ajouté en marge] Augusti sicut apparet ex ipso eiusdem uolumine quod de factis...».

    expl.: «... nisi fallor ita dici diuus inquit Augustus qui nunc imperat» (5 lignes).

    3) pas de titre.

    inc.: «Videtur iste Valerius scripsisse tempore Tiberii Augusti, scripsit enim supra libro quarto capitulo de abstinentia...».

    expl.: «... cuius tempore non scripsit Valerius sed tempore Tiberii ut patet ex premissis» (10 lignes et demi).

    f. 93v°-94 (add. de Iohannes Caballini): Ivlivs Paris, Epitome de nominibus.

    précédé de l'accessus court:

    inc.: «Decimus huius operis qui et ultimus...» (éd. J. Fohlen, op. cit. infra, p. 213).

    (texte) pas de titre.

    (texte) expl. inachevé: «... que multum ea usa» (5, milieu).

    f. 94-94v° (add.): Commentarius in Valerium Maximum (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Vrbis Rome. Liber iste more librorum philosophantium digne et rationabiliter diuidi in prohemium et tractatus...».

    expl.: «... secundo probat ibi Tantum autem [I, 1, 1]. Prima pars habet duas partes, primo ostendit diligentiam antiquorum».

    f. 94v° (add.): Dionysivs de Bvrgo Sancti Sepvlchri, Commentarius in Valerii Maximi facta et dicta memorabilia (dédicace).

    inc.: «Reuerendo in Christo patri et suo domino speciali Iohanni de Columpna diuina prouidentia Sancti Angeli diacono cardinali frater Dyonisius de Burgo Sancti Sepulcri ordinis fratrum S. Augustini cum omni subiectione et reuerentia filiali se totum. Moralium philosophorum...».

    expl.: «... et consummationis finem accepi possitis gloriae sociari. Amen» (éd. cf. supra, Vat. lat. 1924, f. 1).

    ~ f. 95: ‹Nota de Camillo›.

    texte: «In cronica Petri Viterbiensis que dicitur Pantheon repperitus quod Camillus Gallos iuxta famem oppressit ex quo templum fame ad honorem fortune hedificauit apud Metaurum fluuium» (non identifié).

    ~ — ‹De herba bussalayga›.

    inc.: «Bussalayga herba est que in magna quantitate repperitur iuxta quemdam locum qui uocatur Monsalbus prope Perpinianum...».

    expl.: «... et purgat per uomitum et secessim non communiter sed per se simpliciter datur» (9 lignes -non identifié).

    ~ f. 95-95 v°: ‹Definitiones›.

    inc.: «Virginitas est soror angelorum, uictoria libidinorum, regina uirtutum...».

    expl.: «... Si bona fuit si pugnatis exitus pugne malus esse non potest. Bernardus de noua militia» (non identifié -extraits d'Ambroise, Jérôme, Augustin, Cassiodore, Bernard de Clairvaux, etc.).

    ~ f. 95 v°: ‹De Latomiis›.

    texte: «Lautume [sic] dicuntur carceres ubi homines in catenis custodiuntur secundum Titum de bello macedonico libri II circa finem, aut multo ita ubi tractatur de seruis qui primo Setiam secundo Penestre occupare uoluerunt» (2 lignes - cf. Livivs, Ab Vrbe condita, XXXII, 26, passim).

    ~ — ‹De bello Vrsinorum contra Columnenses (a. 1335)›.

    inc.: «In nomine domini. Amen. Anno natiuitatis domini CCC.XXXV. mensis septembris die tercia pontificatus domini Benedicti pape XII Vrsini de Ponte et de Oriente (?) famosi principes Romani...».

    expl.: «... incendio concremauit» (7 lignes).

    — ‹De septem montibus Romae›.

    inc.: «Roma habet septem montes quibus dicitur ciuitas septecollis, quorum primus est Ianiculus...».

    expl.: «... Septimus est Celius ubi est sita ecclesia sancti Stephani (add. marg.: «sancte Marie») et plurimorum aliorum sanctorum ecclesie» (5 lignes -non identifié).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écriture gothique «libraria». Le copiste signe au f. 93 v°: «Nomen scriptoris Radulphus plenus amoris».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: au f. 1 un premier ex-libris, de la main du copiste, a été gratté et maquillé par Iohannes de Caballinis: «Liber Valerii Maximi [la suite sur grattage: «Iohannis de Caballinis de Cerronibus de Vrbe, scriptoris domini pape et canonici Sancte Marie Rotunde de dicta Vrbe»]; le même personnage a écrit les f. 93v°-95v° et a confronté le volume avec un autre manuscrit de Valère-Maxime appartenant à Giovanni Orsini, archev. de Palerme († 1333), d'après la note ajoutée au f. 93v°: «Librum istum Valerii correxit Iohannes Caballini de Cerronibus de Vrbe scriptor domini pape cum Valerio reuerendi patris et domini domini Iohannis archiepiscopi Panormitani de genere Vrsinorum de Campoflore et aliquas concordantias apposuit manu sua ex dictis Titi et Tullii et plurium aliorum ystoriographorum» (les deux notes sont éditées par R. Sabbadini, op. cit. infra, p. 47 n. 15 et 19); acquis au début du règne de Sixte IV († 1484), le manuscrit est attesté dans les inventaires de 1475, 1481 (f. 176v°, l. 8), 1518 (f. 68v°, l. 5), 1533 et 1550 (où il portait le n° 978); il a fait partie du groupe de manuscrits cédés à la France au traité de Tolentino (1797) et rendus à la Bibliothèque Vaticane en 1816.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 488-490 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliographie

    • R. Valentini, Un codice abbreviato di Valerio Massimo, Corsiniano 43.D.27 (Stud. it. filol. class., 18, 1910, p. 295)
    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici latini e greci ne’ secoli XIV e XV, 2, Florence, 1914, p. 47-50 (édite en note une partie des annotations et notes personnelles du possesseur)
    • G. Billanovich, Pietro Piccolo da Monteforte tra il Petrarca e il Boccaccio (Medioevo e Rinascimento. Studi in onore di Bruno Nardi, 1, Florence, 1955, p. 23), simple mention
    • D.M. Schullian, A preliminary list of mss. of Valerius Maximus (Studies in honor of B.L. Ullman, The Class. Bull., St Louis Univ., 1960, p. 93), simple mention
    • G. Di Stefano, Dionigi da Borgo S. Sepolcro, amico del Petrarca e maestro del Boccaccio (Atti della Accad. delle Scienze di Torino, 96, 1961-196, p. 300 n. 2)
    • J. Fohlen, Notes..., 1971, p. 212 (simple mention)
    • D.M. Schullian, A revised list of manuscripts of Valerius Maximus (Miscellanea A. Campana, 2, Padoue, 1981, p. 274), simple mention
    • D.M. Schullian, Valerius Maximus dans Catalogus Translationum et Commentariorum, éd. F.E. Cranz et P.O. Kristeller, 4, Washington, 1984, p. 334-336
    • J. Fohlen, Les manuscrits classiques..., 1985, p. 14 et 48 (simples mentions).

Vie du livre

Source des données