Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 146

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q60683

  • Titre attesté :
    • Isaias cum glossa ordinaria.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 146
    • Paris. BnF, Latin 146
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Augustin (saint, 0354-0430) | Grégoire I (pape, 0540?-0604)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Ce manuscrit est issu du même atelier que les mss. Paris, BnF, Bibl. de l’Arsenal 60 et départ. des Mss. Latin 154
  • Décoration :
    • Initiale peinte coupée au f. 2. Quelques initiales rehaussées de rouge (particulièrement f. 32v). Gloses séparées par traits rouges
  • Support : Parchemin
  • Composition :
    • 95 feuillets
  • Format :
    • 335 × 240 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • 12 cahiers de 8 feuillets, sauf le cahier 12 de 7 feuillets (f. 89-95 : 89=, 90=95, 91=94, 92=|=93). — Signatures en chiffres romains au dern. f. des cahiers, avec un point de part et d’autre (sauf au dern. cahier). — Pas de réclame
  • Réglure :
    • Piqûres ext. — Réglure à la pointe métallique et mine de plomb ; justification : 215 x 90 mm
  • Reliure :
    • Reliure à dos de chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe à titre doré « ISAIAS »
  • Estampille :
    • Estampilles Josserand-Bruno type 5 : f. 1r, 95v

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1v-95v : Biblia, Isaias [gloss.] (éd. Biblia sacra [1975], p. 1097-1165) : « [f. 2b] [V]isio Ysaie filii Amos …-… Et erunt usque ad satietatem visionis omni carni. Expicit Ysaias propheta » ;
    [sans le prologue, manque la glose Nemo putet me ; d’autres sont déplacées]

    f. 1v-2 : Glossa marginalis :
    f. 1va (l. 1-13) : (BLCGO, t. 3, p. 1a) : « Jeronimus. Non sicut ait Montanus prophete in extasi… fundamentum idest Christum » ;
    f. 1va (l. 14-17) : (BLCGO, t. 3, p. 1a) : « Jer. Sic Ysaiam exponam… mitte me » ;
    f. 1va (l. 18-28) : (BLCGO, t. 3, p. 1b ) : « Jer. Magni laboris est totum Isaiam… loquenti » ;
    f. 1va (l. 29-31) : (BLCGO, t. 3, p. 1b) : « Jer. Puto LXX interpretes tam aperta… occultasse » ;
    f. 1va (l. 32-34) : (BLCGO, t. 3, p. 1b-2a) : « Jer. Sic ubi pretermissis… explanationis extendere » ;
    f. 1va (l. 35-42) : [Is. 1,1] (BLCGO, t. 3, p. 1a) : « Jer. Ysaias vir nobilis… intendit curam » ;
    f. 1va (l. 43-46), 1vb (l. 1-2) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « Jer. Visio Ysaie etc. Pro Juda in quo signantur duo tribus… predixerit » ;
    f. 1vb (l. 3-8) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « Amos pater Ysaie non XII prophetarum… contendunt » ;
    f. 1vb (l. 9-16) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « Jer. Super Judam et Jerusalem Ysaias principaliter de duabus… hec predicta esse » ;
    f. 1vb (l. 17-19) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « In diebus Ozie. Ozias ipse est… verbi domini fuit in Osee » ;
    f. 1vb (l. 20-25) : (BLCGO, t. 3, p. 2ab) : « Quod in titulo… quam gentiles » ;
    f. 1vb (l. 26-35) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « Visio Ysaie. Tria genera sunt visionis… ‘audite celi et auribus percipe terra’ » ;
    f. 1vb (l. 36-50) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « Non solum Ysaias sed et alii qui habent… qqui sic videbant. [l. 43 ; alia glossa :] Scio quosdam Judeam… lumen tuum etc. » ;
    f. 1vb (l. 51-57), 2a (l. 1-2) : (BLCGO, t. 3, p. 2a) : « ‘ « Jer. Ysaias interpretatur salvator domini, Judas confessio… facere feci »
    f. 2a (l. 3-18) : [Is. 1,2] (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Audite celi’ etc. Supra quis propheta… vel Athenas vocamus » ;
    f. 2a (l. 19-34) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Audite celi’ etc. Samaim hebreum… Sabaoth » ;
    f. 2c (l. 1-3) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Audite celi’ etc. que excelsa… historiam » ;f. 2c (l. 4-6) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « Quidam celum et terram… intelligentie » ;
    f. 2c (l. 7-8) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Dominus locutus est’ non vobis scilicet sed michi… meremini » ;
    f. 2c (l. 9-21) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Filios enutrivi’ etc. Quasi ego eos adoptavi… juvant » ;
    f. 2c (l. 22-29) : [Is. 1,3] (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Cognovit bos possessorem’ etc. Non arabis in vitulo… venite ad me qui onerati estis » ;
    f. 2c (l. 30-33) : [AUGUSTINUS HIPPONENSIS, Sermo 204] (CPL 284 ; P.L. 38, 1038 ; éd. A.-M. de la Bonnardière, dans Saint Augustin et la Bible, Paris : Beauchesne, 1986, p. 78, l. 43-46 [Bible de tous les temps]) : « Aug. Ex Judeis animal cornutum… ‘populus quem non cognovi… obedivit michi’ (Ps. 17,45) » ;
    f. 2c (l. 34-36) : (BLCGO, t. 3, p. 2b) : « ‘Israel non cognovit me’. Cujus scilicet diem vidit… vaticinatus est » ;
    f. 2a (l. 35-42) : (BLCGO, t. 3, p. 2b-3a) : « ‘Ve genti’ etc. In titulo personam… attulit ».f. 2 (l. 1-7) : glossa interlinearis : « intelligentia » ; « spiritualis » ; « [h]ec est » ; [sal]vatoris domini » ; « verecunde de se quasi de alto » ; « fortis vel robusti » ; « spiritualiter » ; « [a]lii contra » ; « confes[sionem] » ; « [t]anquam pondus tribulationis » ; « anni perfectionis » ; « [for]titudinis domini » ; « attentos facit » ; « tenentis vel robusti » ; « imperii domini » ; « mistice » ; « celestes » ; « angeli » ; « hystorice »

    f. 95v : glossa marginalis :
    f. 95vc (l. 7-11) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « Philosophos, scilicet et doctrina… attigerunt » ;
    f. 95va (l. 12-14) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « ‘In mulis’ etc. Super quos et David et Salomon sedisse… deserviunt »
    f. 95va (l. 14-16) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « ‘In carrucis’ LXX tectis… portate » ;
    f. 95va (l. 17-19) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « ‘Quomodo’ etc. Quasi cum tanta leticia adducunt… immaculata » ;
    f. 95vbc (l. 15-16) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « Quod secundum legem ter in anno…meo vacuus » (la glose commence entre les lignes) ;
    f. 95va (l. 23-24) : (BLCGO, t. 3, p. 98a) : « ‘Quasi sicut celi n.’ etc. Hec usque ad finem libri pertinent ad diem judicii » ;
    f. 95vbc (l. 24-27) : (BLCGO, t. 3, p. 97b) : « Quasi sicut hec innovata… regnabit » ;
    f. 95vc (l. 28-33) : GREGORIUS MAGNUS, [Homiliae in Ezechielem prophetam (hom. 6, extr.)] (CPL 1710 ; CCSL 142 (M. Adriaen, 1971), p.79, li. 412) : « Gr. Mensis perfectio dierum, quia qui hic perfecte vivunt… retributione » ;
    f. 95va (l. 32-33) : (BLCGO, t. 3, p. 98a) : « ‘Et erit mensis ex mense’ etc. Ut secundum transcensis diebus in quibus factus mundus in vero sabbato quiescamus » (glose éditée comme interlinéaire) ;
    f. 95vc (l. 34-35) : (BLCGO, t. 3, p. 98a) : « Omnes gentes quascumque… coram te domine (Ps. 85,9) » (glose éditée entre les lignes) ;
    f. 95va (l. 34-43) : (BLCGO, t. 3, p. 98a) : « ‘Mensis ex mense’. Mene grece, luna latine… mensis ex mense etc. » ;
    f. 95va (l. 44-47) : AUGUSTINUS HIPPONENSIS, [De civitate Dei, lib. 20 §22] (CPL 313 ; CCSL 48 (B. Dombart, A. Kalb, 1955), p.741) : « Augustinus. ‘Erit mensis ex mense’ etc. Tanquam luna ex luna, requies… ac sempiterna transibunt » ;
    f. 95vbc (l. 38-42) : (BLCGO, t. 3, p. 98a) : « Electi quasi ad videndum… accedantur. [altera glossa sequitur :] Non mirum si sancti… meruerunt » ;
    f. 95vbc : (l. 45-47) : (BLCGO, t. 3, p. 98b) : « Materialis vel conscientie, unde sicut tinea… excruciat cor viri » (glose écrite entre les lignes puis dans la marge, éditée en marge) ;
    f. 95vb (l. 39) – c (l. 43-46) : (BLCGO, t. 3, p. 98b) : « [f.95vb] Quia in eternam dampnationem [f. 95vc] cadent secundum quod et demones… homo hoc fecit » ;
    f. 95va (l. 48-54) : (BLCGO, t. 3, p. 98b) : « ‘Ad sacietatem visionis’. Quia scilicet boni videbunt eos… ineffabili pena » ;
    f. 95v : glossa interlinearis : « [Et annunciabunt] fideles judei » ; « missi ad nationes » ; « apostoli », « o judei » ; « prius ad presentem… ad montem sanctum meum Jerusalem (Is. 66,20) » ; « postula a me… tuam (Ps. 2,8) » ; « in equis… ad fidem currunt » (glose éditée en marge) ; « debiles qui… portantur » ; « de quibus… mulus (Ps. 31,9) ; « qui auxilio aliorum… predicationi » ; « quasi leticia… facere consueverat » ; « ecclesiam presentem et futuram » ; « spiritales fuctus anime » ; « corpore immaculato » ; « templum dei sanctum … habitat in vobis » (glose éditée en marge) ; « ecclesiam » ; « judeis » ; « gentibus conversis… judeorum » ; « apostolos… » ; « se et alios sacrificantes » ; « assumptos … ministros deo » ; « qui in abscondito… gentis » ; « aerii » ; « secundum figuram innovati » ; « beati mites… terram » ; « immobilia » ; « liberatum a servitute corruptionis » ; « filii spiritales » ; « o apostoli » ; « christianum cui aliud non succedit, sicut christiani judeis » ; « carnali » ; « filii dei » ; « spiritualis » ; « ecclesia scilicet celestis… presenti » ; « quasi ille quiescet… opere malo » ; « sabbatismus… populo dei » ; « in die judicii » ; « sancti cum corporibus suis » ; « et mali territi… adorabunt » ; « et videbit… salutare dei » ; « omnium reproborum » ; « prevaricantes reputavi omnes peccatores terre (Ps. 118,119) » ; « legem naturalem vel scripta » ; « in eternum » ; « sicut nec materia ejus » ; « materialis vel conscientie » ; « quia semper ei quod consumat… in pejus » ; « letabitur justus … vindictam » ; « sanctis ».

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Ce manuscrit a fait partie des collections de la bibliothèque de l'abbaye de Fontenay, comme en atteste l'ex-libris et la cote XVe siècle au f. 95v : « .L. Sce mae de fonteneto. G. 25 » ; catalogues : B.6 ; C.22.
    Il a ensuite appartenu à Colbert, avant d'entrer dans la bibltiothèque royale en 1732.

Vie du livre

Source des données