Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.11548

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q100852

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s., II + 84 ff. (ancienne foliotation contemporaine aux f. 1-76, puis d'une main récente aux f. 77-84; f. IIv° et 84 blancs), 210 x 142 mm. Au f. Iv°, table du contenu du XVe s. Le f. I, anciennement folioté «49 », est un fragment d’un autre manuscrit partiellement effacé qui contenait un commentaire aux Décrétales de Boniface VIII. Au f. 84v°, essai de plume: «Omnipotens deus ut ipsius suffragiis adiuuemur cuius solemnis gloriamur. Per dominum ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //maxime diuicie

    f. 1: Vita Senecae.

    titre: «Prologus in libro Senece de libero arbitrio ».

    inc.: «Lucius Anneus Seneca de Grecis fuit locus eius in regione Neronis... ».

    expl.: «... ad omne opus siue bonum siue malum» (éd. crit. C. Questa, Accessus medioevali al «De moribus » dello Pseudo-Seneca, dans Riv. cult. class. med., 2, 1960, p. 186).

    f. 1-3v°: Ps. Seneca, Liber de moribus.

    titre: «Sequitur initium libri ipsius qui dicitur de libero arbitrio ».

    expl.: «... Nunc ingemiscit non socius tue beatitudinis » (§ 143), suivi de deux sentences non identifiées: «Qui ledit non ledentem se quandoque ledetur et ipse. Qui iterat scellus [sic] penitencia oblutantis mesticiam ingerit parentum suorum. Lucii Annei Senece excellentissimi moraliste uiri continentissimi de libero arbitrio liber explicit » (même add. et même titre dans le ms. Ross. 604, f. 284, cf. Manuscrits classiques latins..., II, 2, Paris, 1982, p. 474).

    ~ f. 4-5 v°: «Vide de aqua ardente ».

    inc.: «Isti sunt effectus siue uirtutes aque ardentis que fit de uino per distillationem... » (25 paragr.).

    ~ f. 5: «Nota ad bene urinandum ».

    ~ f. 5v°-6: «Ad tellam galteri faciendam ».

    ~ f. 6-7: Alanvs ‹Avriga›, Inuectiua ad inuidum et detractorem.

    ~ f. 7-8v°: Alanvs ‹Avriga›, Inuectiua ad ingratum amicum.

    ~ f. 8v°-11: «De materia officiorum et dignitatum secularium »

    inc.: «Pro euidentia materia officiorum et legis... ».

    ~ f. 11-11v°: «De iudicis officio ».

    inc.: «Tractatus hic presens de iudicis officio ponitur... ».

    ~ f. 11v°-17: «De materia securitatis ».

    inc.: «Pro intellectu materie securitatis in l‹ibro?› denunciamus ».

    ~ f. 17v°-24v°: «De materia omnimoda que in causa retractus frequenter occurrunt »

    inc.: «Consuetudine retractus presuposita rem immobilem... »

    ~ f. 24v°-48: «Rubricae totius iuris ciuilis ».

    table alphabétique de matières de chaque partie (Institutiones, Digesta, Infortiatum, Codex, Authenticum, etc.).

    ~ f. 48-48v°: «Metra rubricarum Decretalium Gregorii pape IX»

    inc.: «Summum constitue. Rescriptum... ».

    ~ f. 48v°: ‹Gregorivs papa IX›, Decretales (extraits).

    ~ f. 49-62v°: ‹Maphaevs Vegivs, De felicitate et miseria dialogus›.

    ~ f. 62v°-64: «Inuectiua de comparatione Marii cum lupo uel panthera (ad Anthonium Ianuensem) ».

    inc.: «Dedisti ad me litteras uir insignis quibus nescio... » (cf. L. Bertalot, Initia humanistica..., II, 1, n° 4653).

    ~ f. 64v°-66v°: Pivs papa II, Epistula ad Ludouicum XI Francorum regem (1461, 26 oct.).

    ~ f. 66v°-67: Lvdovicvs XI Francorum rex, Responsio ad Pium papam II (1461, 27 nov.).

    ~ f. 68-70: Poggivs Bracciolinvs, Epistulae duae.

    1) f. 68-69v°: ad Cosmam de Medicis (1442, 22 oct.).

    2) f. 69v°-70v°: ad Gerardum Landrianum (1442, déc.).

    ~ f. 70v°-73v°: ‹Grammaticalia›.

    inc.: «Ponite nomen neutri generis solum ut uadam per lata camporum... » (cf. G. L. Bursill-Hall, A census..., n° 288-319, p. 263 qui cite le ms.).

    ~ f. 73v°: Ps. Aeschines (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Senatum.

    ~ f. 73v°-74: Ps. Demas (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Athenienses.

    ~ f. 74-74v°: Ps. Demosthenes, Oratio ad Senatum.

    inc. : «Apud uos ... » .

    ~ f. 74v°-75v°: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Alexandrum

    inc.: «Nil habet... ».

    ~ f. 75v°-76: Pivs papa II, Epistula ad Paulum de Campofrigoso archiepiscopum et ducem Ianuensem (1463, 31 janv.).

    ~ f. 76-83: Iohannes Grassvs, Lectura in Decretum (Turin, 1449).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: française (Paris?), peut-être compilation d'un étudiant en droit (cf. J. Ruysschaert, op. cit. infra, p. 288); plusieurs mains: 1) f. 1-64: écriture bâtarde; 2) f. 64v°-70, l. 22: écriture gothico-humanistique; 3) f. 70v°-fin: écritures préhumanistiques.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: d'après la note inscrite au verso du plat antérieur, Antoine Debéticourt (?), licencié en droit de l'université de Paris, a donné le manuscrit en 1466 à Thierry Loup, également licencié en droit canon de l'université de Paris: «Hunc librum Egregius Iuris canonici alme universitatis Parisiensis licentiatus fr. Anthonius Debeticourt (nom raturé et peu lisible) dedit mihi fratri Theodorico Lupi eiusdem uniuersitatis et facultatis licenciato. 1466 »; le manuscrit passa ensuite à Pasquino Paganelli, dont les ex-libris sont aux f. 83: «Pasquino Paganelli » et 83v°: «Liber Pasquini de Paganellis »; le Collège des Jésuites de Rome; le manuscrit a été donné en 1912 par Pie X à la Bibliothèque Vaticane.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 847 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliographie

    • J. Ruysschaert, Codices Vaticani latini. Codices 11414-11709, Vatican, 1959, p. 283-288
    • G. Dolezalek, Verzeichnis der Handschriften zum römischen Recht bis 1600, 2, Francfort-sur-le-Main, 1972, non paginé, cf. cote du manuscrit
    • P. Bourgain-Hemeryck, Les œuvres latines d’Alain Chartier, Paris, 1977, p. 128-129 et 130, brève description
    • M. Buonocore, Per un «iter»... (Giorn. ital. filol., 52, 2000, p. 93)
    • J. Fohlen, Biographie de Sénèque et commentaires des Epistulae ad Lucilium (Ital. med. e uman., 43, 2002, p. 32 n° 2b.8)
    • Réf.: BMBV (2005) p. 714.

Vie du livre

Source des données