Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1481

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90832

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s. (a. 1418), 218 ff. (f. 2 v° blanc), 2 col., 360 x 275 mm. Au f. 3 bordure de fines tiges noires à feuilles de lierre d’or ornée à chaque coin d’un blason: 1) en haut à gauche aux armes du pape Martin V (Colonna) surmontées d’une tiare pontificale, 2) en haut à droite, armes de Saint-Pierre (2 clefs en sautoir) également surmontées d’une tiare ; 3) en bas à gauche, armes de Jean III Abeczier (cf. infra Possesseurs) ; 4) en bas à droite armes de l’évêché d’Ermeland (agneau pascal). Initiales d’or enluminées de style français.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1 v°-2: Cicero, De officiis (Capitula).

    f. 2: Anthol. lat. 785.

    pas de titre.

    texte: «Excellunt libros cunctorum philosophorum

    Isti quos fecit tres Tullius officiorum.»

    suivi d’une variante (?):

    «Qui superant libros fere cunctos philosophorum

    Sunt hii quos fecit tres Tullius officiorum».

    f. 3-192 v°: Cicero, Opera.

    f. 3-30: De officiis.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis uiri clarissimi Oratorisque eximii libri tres Officiorum incipiunt feliciter. Incipit praefatio Tullii in libros officiorum ad M. filium.»

    f. 30-33 v°: Paradoxa ad Brutum.

    titre: «Et incipiunt paradoxa Stoicorum eiusdem Marci Tullii Ciceronis uiri preclarissimi.»

    f. 33 v°-73: Tusculanae disputationes.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis uiri doctissimi liber Tusculanarum questionum Incipit. Et primo premittitur prologus ad Brutum uirum consularem».

    f. 73-80: De senectute.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis uiri disertissimi de Senectute liber unicus incipit».

    f. 80-87: De amicitia.

    titre: «Et hic incipit liber de Amicicia Marci ut supra feliciter».

    inc.: «Quintus Mucius augur S. multa...».

    expl.: «... nichil amicicia prestabilius putetis».

    f. 87-92 v°: Topica.

    titre: «Et incipit Thopica eiusdem Marci Tullii Ciceronis etiam et feliciter».

    f. 92 v° le texte est suivi d’un tableau des topiques en 2 colonnes:

    inc. col. 1: «Temistii locorum diuisio

    A rei iudicio

    a substantia...

    col. 2: «M.T.C. locorum diuisio

    a rei iudicio

    a toto...».

    f. 93-108: De legibus.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis uiri eloquentissimi de legibus liber primus incipit feliciter etiam (?)».

    f. 108-122: Lucullus seu Academica priora.

    titre: «M.T.C. Academicorum liber unus incipit».

    f. 122-152 v°: De natura deorum.

    titre: «Et incipit liber eiusdem Marci Tullii Ciceronis de Natura deorum feliciter etiam (?)».

    f. 152 v°-192 v°: De finibus.

    titre: «Marci Tullii C. de bonorum et malorum finibus liber primus incipit».

    f. 193-218 v°: Ps. Cicero, Rhetorica ad Herennium.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis uiri doctissimi Liber Rethoricorum incipit».

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: paraît française d’après la décoration, écriture semi-cursive régulière d’aspect encore un peu gothique. Le manuscrit, daté de 1418 dans cette souscription du f. 176: «Ad Christi laudem et beate Virginis Marie Ciceronis liber tertius de bonorum ac malorum finibus hic finitur. 1418», a probablement été écrit durant le concile à Constance pour Jean Abeczier (cf. Possesseurs). Selon P. L. Schmidt, op. cit. infra, le texte du De legibus dérive de la copie faite par Poggio à Constance en 1417 (ms. Vat. lat. 3245).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Jean III Abeczier, évêque de Frauenburg (Ermeland) de 1415 à 1424 qui prit part au concile de Constance d’où il rapporta plusieurs manuscrits contenant surtout des textes classiques, ses armes sont peintes en bas à gauche du f. 3: d’or soutenant un chef d’argent à une rose de gueules, à la fasce bandée d’argent et de gueules de six pièces, en pointe de sable à la roue (ou meule ?) de moulin d’argent ; la Cathédrale de Frauenburg, ex-libris au f. 1: «Liber Bibliothecae Varmiensis» (XVIIe s.), dont la bibliothèque, saisie en 1626 par Gustave-Adolphe de Suède, passa en Suède, puis, en partie, dans la collection de la Reine Christine, en 1648 (correspond au n° 468 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 233 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliographie

    • F. Hipler, Analecta Warmiensia, Studien zur Geschichte der ermländischen Archive und Bibl., Braunsberg, 1872, p. 62 n. 56, et 162
    • T. W. Dougan M. Tullii Ciceronis Tusculanarum Disputationum libri quinque, Cambridge, 1905, p. xxxiii
    • A. S. Pease, M. Tullii Ciceronis De natura deorum liber primus, Cambridge (Mass.), 1956, p. 81 (brève mention)
    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 30, n° 468
    • P. L. Schmidt, Eine Cicero- Handschrift des ermländischen Bischofs Johannes Abeczier (Rhein. Mus., 109, 1966, p. 170-184)
    • R. Badali, Sui codici dei «Paradoxa» di Cicerone (Riv. cult. class. e med., 10, 1968, p. 39 n. 19 et 53), brèves mentions
    • Ch. Callmer, Katalog..., 1971, p. 200 (brève mention).

Vie du livre

Source des données