Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.11507

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q100843

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes var. Briquet 3113 ou 3114: Florence-Bologne-Vicence-Ferrare-Rome-Venise, 1358-1392 et 3968: Ferrare-Bergame-Pavie, 1393-1398), XIVe s. (fin), I + 114 ff. (+ f. 91a, 97a et 109a; f. Iv°, 15v°-16v°, 17v°, 18v°, 62, 63, 64v°-65, 66-67, 69, 71v°, 77v°, 111v°, 112v°-113v° et 114v° blancs; ancienne foliotation souvent rognée de 1 à 117), 290 x 206 mm. Initiales parfois décorées de fleurs, d’une tête d’homme (f. 35v°), d’un dragon (f. 50) ou de deux oiseaux (f. 60v° et 92v°); dessins à la plume: un poisson (f. 1), un personnage assis dans une chaire, un livre ouvert devant lui (f. 84v°). Quelques notes et corrections marginales. Au f. I, notes bibliographiques sur les textes du manuscrit (XVIIIe s.).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //Dum tu

    ~ f. 1-9: Lavrentivs de Monacis, Carmen seu historia de Carolo II cognomento paruo rege Hungariae (ad Mariam reginam Hungariae) .

    ~ f. 9v°-15: Iohannes Galeas Vicecomes Mediolanensis, Epistulae ad diuersos et diuersorum ad eum.

    ~ f. 17: Franciscvs Petrarca, Epistula ad Lelium (Famil. rer., XX, 13: extraits).

    f. 18: Sallvstivs, De coniuratione Catilinae (extraits)

    titre: «Sallustius ».

    inc.: «Diuitiarum et forme gloria fluxa atque fragilis est...» (1, 4).

    Contient les extraits suivants: 2, 5; 2, 8; 6, 7; 10, 4; 11, 3; 20, 3; 52, 30; 52, 22; 52, 29.

    expl.: «... Itaque quo minus petebat gloriam eo magis illam assequebatur » (54, 6).

    - Sallvstivs, Bellum Iugurthinum (extrait).

    inc. l. 37: «Falso queritur de natura sua humanum genus... ».

    expl.: «... quam uirtute regatur» (1, 1).

    ~ f. 19-38: Iohannes Manzinvs de Motta et alii (Modivs Parmensis, Iacobvs de Verme, Colvccivs Salvtatvs, Antonivs de Tortona, Iohannes de Travesiis), Epistulae et Carmina (cf. détails dans J. Ruysschaert, op. cit. infra, 1959, p. 158-160).

    ~ f. 38v°-46v°: Modvs Parmensis, De morte reginae Beatricis Scaligerae uxoris domini Bernabonis Vicecomitis.

    ~ f. 47-47v°: Melchior de Capellis, Epistulae.

    ~ f. 47v°-58v°: Iohannes Manzinvs de Motta, Epistulae.

    ~ f. 59-60: Antonivs Lvschvs, Carmen ‹in honore Iohannis Galeatii Vicecomitis›.

    ~ f. 60v°-65v°: Petrvs Parmensis, Petrvs de Malavicinis (Iohannes Manzinvs ?) etc., Epistulae et carmina.

    ~ f. 67v°: ‹Quaedam de molestiis litigantium›

    inc.: «O uos qui controuersiis et litigiis... ».

    ~ f. 68-68v°: CoLvccivs Salvtatvs, Declamatio Lucretiae.

    ~ f. 69v°-70: Bernardvs, De cura rei familiaris (éd. P. L., 182, 647-651).

    f. 70v°: Terentivs, Comoediae (extraits)

    titre: «Terentius in Andria ».

    inc.: «Obsequium amicos ueritas odium parit... » (Andria, 68)

    suivi d'extraits d’ Eunuchus, Adelphoe, Hecyra et Phormio.

    expl.: «... Nihil enim est quin male narrando possit deprauarier» (Phormio, v. 696-697).

    - Epitaphium Terentii (Anthol. lat. 487c).

    titre: «Epithaphium Terrentii [sic]».

    f. 71: Stativs, Thebais (extraits).

    titre: «Stacius Thebaidos Libro 2°».

    inc.: «Proh gnara nihil mortalia fati corda sui... » (II, 92-93).

    expl.: «In 4°. Rarus uacuis habitator in armis » (IV, 150).

    ~ f. 72-82v°: Iohannes Manzinvs de Motta, Epistulae, carmina et piae orationes.

    contient une citation de 5 vers des Bucoliques (XI, 98-102): cf. C. M. Monti, op. cit. infra, 1994, p. 244.

    ~ f. 83-96: Franciscvs Petrarca, Opera (extraits).

    ~ f. 83-84: Bucolicum Carmen (extraits).

    ~ f. 84v°-90: Familiarum rerum libri XXIV (extraits avec prologue).

    ~ f. 95v°-96: Rerum senilium libri XVII (extraits).

    ~ f. 96v°: Planctus Oedipi (seu Lamentatio Oedipi).

    titre: «Rithmi editi a serenissimo Iulio Cesare de lamentatione Edipi regis Thebarum super filiis mutuis uulneribus occisis ».

    inc.: «Diri patris infausta pignora... » (cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 4511).

    ~ f. 97-101: Franciscvs Petrarca, Opera (extraits).

    ~ f. 97-97a: Epistula ad Nicolaum Azarolum (Famil. rer., XII, 2).

    ~ f. 97av°-99v°: Griseldis Boccacii historia (transl. lat.).

    ~ f. 100-101: Epistula ad Dionysium de Burgo Sancti Sepulchri (Famil. rerum., IV, 1).

    ~ f. 101v°-102v°: ‹Petrvs de Ceffona, Epistula Luciferi› (attribuée dans le ms. à Pétrarque).

    ~ f. 102v°-110: Franciscvs Petrarca, Opera (extraits).

    ~ f. 102v°-103v°: Epistulae ad Carolum IV imperatorem Romanorum de pacificanda Italia (Famil. rer., X, 1).

    ~ f. 104-105: Epistula ad Ludouicum Marsilium (Rer. senil., XV, 6).

    ~ f. 105v°-106v°: Psalmi poenitentiales.

    ~ f. 107: Epistula ad Delphinum Viennensem (Ep. uar., 63).

    ~ f. 107v°: Epistula ad Cardinalem Bononiensem (Ep. uar., 6).

    ~ f. 107v°-110: Epistula ad Luchinum Vermium (Rer. senil., IV, 1).

    ~ f. 110: Benintendvs de Ravagnanis, Epistula ad Luchinum Vermium.

    ~ f. 110v°-111: Franciscvs Petrarca, Epistula ad Luchinum Vermium (Rer. senil., IV, 2).

    f. 112: Ivvenalis, Saturae (extraits)

    titre: «Iuuenalis».

    inc.: «Probitas laudatur et alget... » (I, 74).

    expl.: «... Vir nollet fieri nam quantula nostra uoluptas » (VI, 254).

    f. 114: Horativs, De arte poetica (extraits)

    titre: «Oratius in poetria ».

    inc.: «Pictoribus atque poetis quidlibet audendi semper fuit equa potestas... » (v. 9-10).

    suivent les v. 9-10, 25-27, 21-22, 30-31, 38-41, 58-59, 70-72, 77-78, 87-88, 92, 101-117, 139, 151-152, 175-178, 180-182, 304-305, 335-339, 343.

    expl.: «... Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci » (v. 343).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: Italie du Nord, écriture gothique cursive. Sauf les f. 14-15, 17, 65v° et, peut-être, 105v°, le manuscrit a été écrit vers 1388-1390 par Giovanni Manzini della Motta (cf. infra, Vat. lat. 14162), jurisconsulte, podestat et capitaine de la république de Pise en 1405 († avant 1422).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le Collège des Jésuites de Rome; le manuscrit a été donné en 1912 par Pie X à la Bibliothèque Vaticane.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 839 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliographie

    • J. Ruysschaert, Codices Vaticani latini 11414-11709, Vatican, 1959, p. 156-166
    • É. Pellegrin, Manuscrits de Pétrarque à la Bibliothèque Vaticane. Supplément au catalogue de Vattasso (Ital. med. e uman., 18, 1975, p. 133-135)
    • N. Mann, The Making of Petrarch's «Bucolicum Carmen »: a contribution to the history of the text (Ital. med. e uman., 20, 1977, p. 182, simple citation)
    • C. Vasoli, Un umanista tra le lettere e le armi: Giovanni Manzini della Motta di Fivizzano (Nuova rivista storica, 66, 1982, p. 492, 496, 502-507)
    • M. Buonocore, Codices horatiani..., Vatican, 1992, p. 268, n° 194, pl. LXIII [= f. 114], description détaillée de chaque oeuvre d’Horace
    • J. Berrigan, The choral ode of Giovanni Manzini Della Motta (Manuscripta, 38, 1994, p. 191)
    • C. M. Monti, Petrarca auctoritas nel commento ai classici: il preambulum a Lucano di Pietro da Parma (Studi petrarcheschi, 11, 1994, p. 244-245)
    • Réf.: BAMAT 8 (1998) 2103
    • BMBV (1986) 27752-27756, (1991) 15142-15145, (1994) 14622, (1998) p. 551 (2), (2005) p. 714 (4).

Vie du livre

Source des données