Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1538

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q89459

Codicological aspects

  • Parch., XIVe-XVe s., III +105 ff. (f. 103-105 v° blancs), 2 col., 340x240 mm. Au f. 1, initiale historiée sur fond bleu: Sénèque dans un cuveau, les veines des bras ouvertes, soutenu par un personnage vêtu d’une robe et d’un chaperon rouge, dans le haut du cadre, buste de Néron couronné, l’initiale se prolonge dans la marge supérieure par un oiseau gris et vert à long corps et à tête humaine, dans le bas par des feuilles d’acanthe; nombreuses autres initiales historiées à un ou plusieurs personnages (f. 3 v°, 7 v°, 11, 15, 20, 22 v°, 25 v°, 29 v°, 31 v°, 35, 41 v°, 44, 47, 49, 54, 59, 62, 92 v°, 98 v°); autres initiales à rinceaux gris, bleus, rouges ou roses (f. 17 v°, 59 v°, 66, 68 v°, 74, 84, 85, 90, 92 v°, 96 v°, 99 v°, 101 v°). Commentaire marginal contemporain, notamment aux f. 29, 29 v°, 38, 46, 62 v°, 63 v° et 69. Tables du contenu au f. II de la main de B. Fortini, au f. III v° de la main de Tommaso Tani.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r - Hieronymus presbyter: Vita Senecae
    1r-1v - Ps. Seneca: Epistulae ad Paulum
    1v - Epitaphium Senecae (Anthol. Lat. 667)
    1v-79r - Seneca: Epistulae ad Lucilium (1-87, 89-124)
    79r-80v - Martinus Bracarensis seu Ps. Seneca : Formula uitae honestae
    80v-82v - Publicius Syrus : Sententiae
    82v-84r - Ps. Seneca: Prouerbia
    84r-85r - Ps. Seneca: Liber de moribus
    85r - Ps. Aristoteles: Aenigmata
    85r - Ps. Seneca: Epistula II ad Paulum
    85r-91r - Seneca: De clementia
    91r-103r - Seneca: De beneficiis

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1: Hieronymvs presbyter, Vita Senecae.

    titre: «In nomine domini nostri Ihesu Christi. Amen. Sanctus Ieronimus de Seneca in cathalogo sanctorum» (éd. cf. supra, Pal. lat. 381, II, f. 72).

    f. 1-1 v°: Ps. Seneca, Epistulae ad Paulum.

    titre: «Epistule Senece Neronis imperatoris magistri ad Paulum apostolum et Pauli apostoli ad Senecam» (éd. cf. supra, Pal. lat. 381, II, f. 72-73).

    f. 1 v°: Epitaphium Senecae (Anthol. lat. 667).

    titre: «Incipit epytaphium Senece ».

    f. 1 v°-79: Seneca, Epistulae ad Lucilium (1-87, 89-124).

    division en XXII livres.

    f. 1 v°-3 v° table des capitula :

    titre: «Incipiunt capitula supra singulas epistulas eiusdem ad Lucillium. Prima capitula primi libri ».

    inc.: «De colligenda et sistenda fuga temporis...».

    expl.: «... quod bonum in nullo est nisi in quo ratio est. Expliciunt capitula XXII libri ».

    (texte) titre f. 3 v° col. 1: «Incipiunt epistole », suivi du prologue: «Mentis olonus et cultos morum... uitam moralem continentes» (éd. cf. supra Arch. S. Pietro, C. 121, f. 2).

    f. 79-80 v°: Martinvs Bracarensis seu Ps. Seneca, Formula uitae honestae.

    titre: «Incipit tractatus Senece de IIIIor uirtutibus » (éd. cf. supra, Pal. lat. 226, f. 109-116).

    f. 80 v°-82 v°: Pvblicivs Syrvs, Sententiae.

    titre: «Incipiunt prouerbia Senece ».

    f. 82 v°-84: Ps. Seneca, Prouerbia.

    suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Non quid sed quemadmodum...» (De prouid., 2, 4).

    expl.: «...reddeat rationem quibus hoc diutius propositum est. Expliciunt prouerbia Senece » (De clementia, II, 71 -sur ce florilège, cf. J. Fohlen, Un apocryphe de Sénèque mal connu : le «De uerborum copia », dans Mediaeval Studies, 42, 1980, p. 170).

    f. 84-85: Ps. Seneca, Liber de moribus.

    titre: «Incipit idem de moribus ».

    ~ f. 85: Ps. Aristoteles, Aenigmata.

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Stateram ne transileas id est ne pretergrediaris... ».

    expl.: «... nichil faciat quod fecisse peniteat » (éd. cf. supra, Pal. lat. 957, f. 158 v°-160 v°).

    — Ps. Seneca, Epistula 11 ad Paulum (extrait).

    suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Seneca Paulo. Tulit priscorum...».

    expl.: «...quibus quicquid libuit licuit. Explicit Seneca de moribus» (éd. C. W. Barlow, Epistolae Senecae ad Paulum et Pauli ad Senecam..., Rome, 1938, p. 133).

    f. 85-91: Seneca, De clementia.

    titre: «Incipit liber primus de clementia ad Neronem ».

    f. 91-103: Seneca, De beneficiis (extraits).

    extraits dans l’ordre des livres avec incipit et explicit conformes, sauf l'explicit du liv. III. «...a filio suo se beneficiis uictum » (38, 3) et l'incipit du liv. VII: «Egregie mihi uidetur hoc dicere Demetrius... » (1, 3).

Participants

Former owners

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Benedetto Fortini, de Florence (XVe s.), dont l’ex-libris, lu partiellement aux rayons ultra-violets, se trouve au f. II: «Liber est mei Ser Benedetti Fortini de Florentia, reddatur ei » et qui signe encore au f. 103 «Ser Benedetti Fortini »; Giannozzo Manetti; Ulrich Fugger (au f. III v° cote incomplète: «71 ‹Mane.› »); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II note concernant l’édition Gruter: «Palatinus primus. Sic citat hunc codicem Ianus Gruterus in animadversionibus suis ad Senecam », cote ancienne: 99, et cote du transfert: C. 166/735).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 188 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)
  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0216)

Bibliography

    • C. R. Fickert, Prolegomena in novam operum L. Annaei Senecae philosophi editionem, Leipzig, 1839, p. 54
    • C. R. Fickert, L. Annaei Senecae ad Lucilium epistularum moralium, libri XX, 1, Leipzig, 1849, p. xxiv
    • G. M. Cagni, I codici Vaticani Palatino-latini..., p. 18, n. 1 et 40 n° 154
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 124 et 517
    • M. Eusebi, La più antica traduzione francese delle Lettere morali di Seneca e i suoi derivati (Romania, 91, 1970, p. 17 n. 1), simple mention
    • J. Fohlen, Trois manuscrits parisiens des «Epistulae ad Lucilium » de Sénèque (Rev. hist. textes, 1, 1971, p. 91 n. 5), simple mention
    • J. Fohlen, Manuscrits démembrés des «Epistulae ad Lucilium » de Sénèque (Rev. hist. textes, 3, 1973, p. 244 n. 5 et 251 n. 3), simple mention.

Life cycle of this book

Data sources