Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.82

Codicological aspects

  • Parch., XVe s., 120 ff. + 1 f., 240 x 165 mm. Au f. 4, miniature assez grossière représentant à gauche un homme barbu (Simo) avec deux esclaves devant une maison crénelée avec une tour et un podium, où apparaît une femme; au-dessous initiale avec le portrait de Térence tenant son livre; autres miniatures laissées en blanc aux f. 26, 46, 66 et 85 v°; mêmes gloses marginales contemporaines que dans le ms. Ottob. lat. 1364.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-3: Commentum Brunsianum: Accessus ad Andriam.

    titre: «Argumentum Andrie comedie prime».

    inc.: «TERENTIVS comicus genere quidem extitit Affricanus ciuis uero Cartaginensis...»

    expl.: «... et alloquebatur populum inquiens: uos ualete uos plaudite sine [sic] fauete et plaudite. Explicit argumentum Andrie comedie» (éd. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 106-112).

    f. 3 v°-120: Terentivs, Comoediae.

    titre: «Incipit liber Terencii Afri Comici».

    f. 3 v°: Epitaphium Terentii (Anthol. lat. 487 c).

    f. 3 v°-23: Andria.

    (gloses) inc. f. 4 en marge: «Hec est Andria prima Terhencii [sic] comedia et diuiditur in quinque actus in quorum primo ponitur simulatio...».

    expl. f. 23 en marge: «... plaudite id est gaudete uel iubilate cum diis et regratiemini».

    f. 23 v°-45: Eunuchus.

    titre avec didascalie: «Incipit Eunuchus. Acta ludis Megalensibus L. Postumio...» immédiatement suivi, f. 23 v°-24 v°, du Commentum Brunsianum: Argumentum ad Eunuchum.

    titre: «Incipit argumentum secunde comedie».

    inc.: «QVO tempore aut in quo loco hec fabula...».

    expl.: «... uti materia multo magis licebit (addition interlinéaire: «uti») iisdem personis» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 83).

    avec seulement l’argument «MEretrix» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro H. 18, f. 18).

    (gloses) inc. f. 26 en marge: «Quid igitur faciam. In ista scena inducitur Phedria conquerens de Taide...».

    expl. f. 44 en marge: «... qui ex hoc utriusque familiaritatem merebitur dicit ergo Phedria: dii uostram fidem».

    f. 45 v°-64 v°: Heautontimorumenos.

    titre avec didascalie: «Incipit Euthontumerumenos. Acta ludis Megalensibus...».

    (gloses) inc. f. 45 v° en marge: «In militiam. Irascitur quidam senex qui uocabatur Menedemus filio suo...».

    expl. f. 64 v° en marge: «... qui intendens filium reconciliare patri secum loquitur dicens: Enimuero etc...».

    f. 65-83 v°: Adelphoe.

    titre avec didascalie: «Incipit Adelphe Comici actoris Terhencii [sic] Acta ludis funebribus Q. Fabio Maximo...» immédiatement suivi, f. 65-65 v°, du Commentum Brunsianum: Argumentum ad Adelphos.

    pas de titre.

    inc.: «Acta est ista fabula Adelphe qui [sic] Terentius...».

    expl.: «... Cetera pleniter legendo uidebuntur» (cf. Y.-F. Riou, op. cit., p. 84).

    (gloses) inc. f. 66 en marge: «Storax etc. Hic incipit primus actus de moralitate senum de nimia mollicia Micionis...».

    expl. f. 83 en marge: «... se mandatum eius impleuisse scilicet diruisse materiam dicens: factum est etc...».

    f. 83 v°-100: Hecyra.

    titre: «Incipit Echira quinta Comedia», suivi immédiatement, f. 83 v°-84 v°, du Commentum Brunsianum: Argumentum ad Hecyram, divisé en deux:

    1) titre: «Prologus Hechire comedie sexte [sic] et ultime».

    inc.: «HEchira dicta a loco non longe distante...».

    expl.: «... quos exercebant in anniuersariis principum».

    2) titre: «Alius prologus».

    inc.: «HEchira est nomen huic fabule dicta est Echira...».

    expl.: «... cum filio paruulo quem peperit Philomena» (cf. Y.-F. Riou, op. cit., p. 85).

    (gloses) inc. f. 86 en marge: «Edepol etc. Primus actus est de narratione et rumore preteritorum...».

    expl. f. 100 en marge: «... ut Mirina Philomena ego et tu».

    f. 100-120: Phormio.

    titre avec didascalie: «Incipit Formio. Acta ludis Romanis L. Postumio...» avec seulement l’argument «Ex duobus fratribus» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro H. 18, f. 86).

    (autre comment.) inc. f. 100 v°: «Incipit Phormio. Fabula ista a nomine parasiti, que plurimas hic habet partes sic dicta est...».

    expl.: «... ita et hanc secundam determinauit per consules» (cf. infra, Ottob. lat. 1364, f. 111 v°).

    (gloses) inc. f. 100 v° en marge: «Postquam premittitur huic comedie prologus in quo auctor captat beniuolentiam...».

    expl. f. 119 en marge: «... que audiens uocem Formionis egrediens ait: Quis etc.».

    à la fin du texte, distique: «Andro [sic] uel Eunuchus Euthon Adelphis Echira

    Formio succedens Fabula sexta datur» (éd. Y.-F. Riou, Notes..., 1971, p. 224).

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture gothico-humanistique cursive et décoration de style bolonais. Au f. 120, invocation du copiste: «Hoc opus expletur Crucifixo gloria datur». Le manuscrit a un contenu presque identique à celui du ms. Ottob. lat. 1364 (cf. infra).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: le cardinal Barberini (n° antico 2162).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • M. Warren, On five new manuscripts of the Commentary of Donatus to Terence (Harv. St. Class. Philol., 17, 1906, p. 37), brève mention
    • Y.-F. Riou, Essai sur la tradition manuscrite du «Commentum Brunsianum» des Comédies de Térence (Rev. hist. textes, 3, 1973, p. 97 et 99 n. 3).

Life cycle of this book

Data source