Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3520

  • Part of a set : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3518-3522
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Paris, BnF, lat. 3520
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3520
    • Paris. BnF, Latin 3520
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Author : Augustin (saint, 0354-0430) | Raymond de Peñafort (saint, 1175?-1275)
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Support Material : Parchemin.
  • Composition :
    • II et 144 ff. + f. 45bis, à 2 colonnes (1-135v) et à longues lignes.
  • Format :
    • 210 × 145 mm.
  • Codicological details :
    • Grandes initiales peintes, initiales en couleur à filigranes et à antennes. Rubriques. Le texte des sommaires, souvent transcrit dans la marge inférieure, n'a pas toujours été exécuté par le rubricateur en tête des chapitres. Titres courants en couleurs. — 12 cahiers de 12 ff. (1 à 8), 10 ff (9 et 10), 14 ff. (11), et 4 ff. (12), 2 ff. ajoutés au début et 3 à la fin. Quelques réclames. — Les ff. I, II, 136v, 137, 139, 141v, 142v-143v, 144v sont blancs. — Au f. 135v-136, notes en écriture anglaise du XIVe s. Distique : « Quater millenis sex centum quatuor annis // Nexus in inferno fuit Adam crimine primo » et centon : « Visito, cibo, poto... » ; cf. Walther, op. cit., n° 20647. — Au f. IIv traces d'ex-libris du XIVe s. grattés, on lit : « Iste liber est Johanni,... », sur photo faite à la lumière ultra-violette, puis : « Iste est liber domini Johannis de Pondi [ ] de Dorcest [ ] ex dono fratris Johannis Woney (?) fratris Beate Marie de [ ] » ; au f. 140v, mentions effacées : « Hec est... cio fratris Johannis Loir..., fratris Johannis Heyfort, pro IIII... ». — Au f. 136, ex-libris et signature de Charles d'Orléans : « Ce livre est a Charles duc d'Orlians etc., XL Charles 40 » ; cf. Champion, La Librairie de Charles d'Orléans, 94, et mention de la Chambre des Comptes de Blois (fin XVe s.) : « De camera compotorum Blesensis » ; a fait partie de la librairie de Blois ; cf. Omont, Anciens inventaires I, 87, n° 579 ou 580 et 172, nos 298 ou 299.II et 144 ff. + f. 45bis, à 2 colonnes (1-135v) et à longues lignes.210 × 145 mm.
  • Binding :
    • Demi-reliure maroquin rouge au chiffre de Napoléon III, signée : J. Weber. 1853. Titre au dos : « Summa Raymundi de Pennaforti ». Tranches dorées.

IIIF manifest

Codicological aspects

  • Parchemin, 144 f. Raymond de Peñafort, Summa de casibus (1r-119v) et Summa de matrimonio (120r-135v). Les sections astrologiques font partie de notes, notamment de médecine, ajoutées par plusieurs mains du XIVe s. aux f. 1v et 137v-141r

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-119v [Summa de casibus] « Incipit Summa Raimundi de ordine Predicatorum ». [Prologue] (1) ; — Table du l. I : « Incipiunt capitula » (1-1v) ; « Incipit de symonia... — ... Explicit primus liber » (1v-34) ; au tit. VIII, le § 17 est transcrit avant le § 11 (17-17v) ; additions, au tit. IX § 3 : « ... [De officialibus... — ... XXIII q. I : Quid culpatur] Augustinus dicit quod sub rege sacrilego... — ... § Quia vero tucius est. Primum [Item queritur |utrum necessitas]... » (21v), au tit. XIV § 4 : « ... [extra de censibus : Cum apostolus] Hodie nichil conferre debent auxilio viri ecclesiastici principi nisi de concilio [sic] Pontificis Romani, extra de emunitate Ecclesie : Adversus. [Pena violentium emunitatem]... » (28), au tit. XV § 12 : « ... [invenio esse concessum] Ambrosius dicit : Emendet homo quod malefecit » (31) ; — « Incipiunt capitula secundi libri » (34) ; « Incipit secundus liber : De homicidio » (34-59v) ; — Table du l. III en 31 chapitres (60) ; L. III : « Expeditis... — ... Explicit liber 3us Reimundi de penitentia » (60-119v) ; lacune à la fin du tit. XIX § 2 depuis : « ... ut in paterna aliquo tamen medio, extra eod. id est : Ex tua. [Numquid potest habere filius]... » (70) ; variante à la fin du tit. XIX § 3, le fragment : « ... hoc dicunt Jo., T. et multi alii [hodie vero, sublata omni distinctione... — ... extra eod. Dilectus et Nimis] Quid de legittimis filiis... » manque et est remplacé par : « Item nunquam venie[n]s in hoc casu prohibitur episcopis dispensare ergo intollerabiliter eis permissum, arg. extra III de sent. excom. : Nuper » (70) ; additions au tit. XXII § 16 : « ... [arg. illius, c. De Judeis] et ad hoc potest cogi nisi majus malum timeatur propter incontinentiam, extra I. Qui clerici vel monachi : Significant » (75), au tit. XXIV § 2 : « ... [ubi non est consensus] Item alia divisio sacramentorum. Quedam sunt cum quibus... — ... ut sacramentum matrimonii » (76) ; cf. mss. Latin 3249, f. 136v ; 3251, f. 34 ; 3518, f. 86v ; 3521, f. 46 ; 3522, f. 76.

    F. 120-135v Summa de matrimonio. « L. IIII » (titre courant). « Secundus de XVI impedimentis matrimonii » (titre ajouté au XIVe s.). Prologue (120) ; — Table en 21 chapitres, 4 chap. ajoutés d'une autre main (120) ; — texte (120-135v) ; lacunes, au tit. XVI § 6, le fragment : « ... separari possunt. [Cautela tamen magna est... — ... XXVII q. I : Nec aliqua] Si autem vir provocat... » (131v) et début du § 7 jusqu'à : « ... [et R. supra de sponsalibus § ult.]. Ut ergo suus congregat... » manquent (131v) ; cf. mss. Latin 3518, f. 134v ; 3519, f. 235-235v.

    F. Iv De plusieurs mains du XIVe s. : Note sur le Décret de Gratien : « Prima pars decretorum continet XCIIII [sic] distinctiones... — ... Item consecrationes dividuntur in distinctiones ». — Liste des jours égyptiaques : « Le mestres ki les troverent et nubrerent... — ... En decembre sunt III jours, le VI, le VII et le XV ». — « De superbia » (en marge). « Forma, genus, census, species cum robore sensus//... », le bas du feuillet ayant été coupé la fin de la note a disparu.

    F. 137v, 138, 139v, 140v-141 Notes d'une seule main anglaise fin XIIIe s. : « De quatuor partibus anni, versus : Est are quarta can. sex, libra set, capra quinta // Expositio : Est are, id est, sol ingrediens... — ... et sic incipit yemps secundum veritatem astrologorum » ; — « De ira triplici. Omnis qui irascitur fratri suo... Math. 5. Et nota quod 3 sunt ire species... — ... eum infamie fetor corrumpit » ; — « Queritur utrum illi qui predicant vel orant pro pecunia sint symoniaci vel non... — ... id est spirituale sub precio » ; — « Notandum quod 7 sunt sacramenta Novi Testamenti quorum 5 sunt necessaria... — ... conjugium, ad activam » ; — « De assumptione b. Virginis. Augustinus in sermone de b. Virgine... — ... potuit eam relinquere virginem » ; — « Super illud Luc. 16. Homo quidam erat dives. Purpura cum bisso... — ... pena perhennis est » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 14941 (137v) ; — « Assumpta est Maria in celum. Locus b. Virginis proprius est locus Deo propinquissimus... — ... eam relinquere virginem » (138) ; — « Nota in historiis in quarta visione Danielis. Et ecce cornu parvum... [Daniel, VII, 8] Et hic est Antichristus, de tribu Dan... — ... ab Antichristo tribus annis et sex mensibus erit » ; — « Nota quod nocturna pollutio contingit multipliciter... — ... vacuo ventre se resoluit » (139v) ; — « Nota quod qui ad subdyaconatus ordinem fuerint promoti... — ... eo ipso ingenuus fit... » (140v) ; — Note sur les trois Maries, le début a été arraché : « ... De illis habuit 3 filias dictas Marias... — ... secundi viri ipsius Anne. Require in fine Mathei euvangeliste » ; — « Dixit Dominus Petro : Tibi dabo claves regni celorum. Math. 16. Quodcumque ligaveris super terram erit, id est quodcumque indignum remissione judicaveris... — ... qui mundi vel inmundi sint... » (141).

    F. 140 D'une autre main anglaise du XIVe s. Recettes de médecine : « Reservatio et dieta cujusdam amici specialissimi... In minutione pro loco et tempore... — ... De fructibus post prandium, coctis quibusdam et crudis aliis » ; — « Minucio vera circa lunam XIIII... — ... quandoque prosunt et scarificationes » ; — « Si sudor in hora matutinali superveniat, bonum est... — ... si calidum habeat stomacum, si vero frigidum, e contra ».

    F. 140v De la même main anglaise que la liste des jours égyptiaques transcrite au f. Iv : « De significatione tonitrui per menses. Si tonitrus sonuerit in januario, ventos validos significat... — ... concordiam in populis significat » ; cf. Thorndike-Kibre, Incipits of med. scient. writings in latin, 2e éd. 1466.

    F. 142 Lettre de Thomas, recteur de l'église de Saint Swithun « supra Ryngate » à Jean, recteur de l'église paroissiale de « Cheshulle » dans les faubourgs de Winchester (Hampshire, Angleterre) pour lui annoncer la publication des bans de Richard Atewelle et d'Alice Spryngaunt, Winchester, 24 mai 1309 (L. Delisle, Cab. des mss., I, 109 n. 7).

    F. 144 Fragment d'acte terminant un procès entre Étienne et Pierre « de Vaciaco », drapiers, citoyens de Lyon, demandeurs d'une part, et Guillaume Chambon, défendeur, d'autre part, XIVe s. ; un autre fragment du même acte se trouve dans le ms. Latin 3609B., ff. I et II.

    F. 137v-138 passim. De Assumptione b. Mariae virginis, excerpta (P.L., XL, 1141-1148 passim, en appendice aux oeuvres de s. Augustin).

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 140r «Minutio vera circa Lunam XIIII — quandoque prosunt et scarificationes » (trois lignes sur la saignée en rapport avec les jours de la Lune)

    140v «De significatione tonitrui per menses. Si tonitrus sonuerit in Ianuario, ventos validos significat — (Mense Novembro) concordiam in populis significat » (tonitruale) [Draelants, 325].

Participants

Former owners

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • Winchester ou environs (cf. f. 142r) ; rapporté d’Angleterre par Charles d’Orléans en 1440 ; Louis XII

Notes

Data Source: Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 57 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Bibliography

    • Delisle 1868-1881, I, p. 109 et n. 7, 110 n. 11 et 115
    • CGML, V, p. 552-555
    • Ouy 2007, p. 87.

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Incipit du lemme biblique

    Adsumpta est Maria in caelum...

    Incipit

    Locus beatae Mariae Virginis proprius est locus Deo propinquissimus...

    f. 128

    Ambrosius dicit : Emendet homo quod malefecit...

    f. 31

    Augustinus dicit quod sub rege sacrilego...

    f. 21v

    Augustinus in sermone de beata Virgine : Christus dicitur virtus...

    f. 137v

    [...] Christus dicitur virtus et dicitur sapientia...

    f. 137v

    Consule, castiga, solare, remitte, fer, ora //...

    f. 136

    Incipit du lemme biblique

    Dixit Dominus Petro : Tibi dabo claves regni caelorum... (Mt. XVI, 19)

    Incipit

    Quodcumque ligaveris super terram erit, id est quodcumque indignum...

    f. 141

    [...] Emendet homo quod malefecit...

    f. 31

    [...] Est are, id est sol ingrediens signa arietis...

    f. 137v

    Est are. quarta, can sex, libra set, capra quinta//... Expositio : Est are, id est, sol ingrediens signa arietis...

    f. 137v

    Et ad hoc potest cogi nisi majus malum timeatur...

    f. 75

    Incipit du lemme biblique

    Et ecce cornu parvum... (Dan. VII, 8)

    Incipit

    Et hic est Antichristus, de tribu Dan...

    f. 139v

    [...] Et nota quod tres sunt irae species...

    f. 137v

    Expeditis per Dei gratiam duabus particulis restat...

    f. 60

    Forma, genus, census, species cum robore sensus //...

    f. Iv

    Hodie nihil conferre debent auxilio viri...

    f. 28

    In minutione pro loco et tempore congruenti : Diaeta...

    f. 140

    In prima parte de quibusdam criminibus...

    f. 34

    Item alia divisio sacramentorum. Quaedam sunt...

    f. 76

    Item numquam venies in hoc casu : prohibitur...

    f. 70

    LE MESTRES KI LES TROVERENT ET NUBRERENT...

    f. Iv

    [...] Locus beatae Virginis proprius est locus Deo propinquissimus...

    f. 138

    Minutio vera circa lunam quattuordecim nec ultra...

    f. 140

    Nota quod nocturna pollutio contingit multipliciter...

    f. 139v

    Nota quod qui ad subdiaconatus ordinem fuerint promoti...

    f. 140v

    Notandum quod septem sunt sacramenta Novi Testamenti quorum quinque sunt necessaria...

    f. 137v

    Incipit du lemme biblique

    Omnis qui irascitur fratri suo... (Mt. V, 22).

    Incipit

    Et nota quod tres sunt irae species...

    f. 137v

    Prima pars Decretorum continet XCIIII [sic] distinctiones...

    f. Iv

    Purpura cum bysso dignum te fecit abysso //...

    f. 137v

    Quaestio utrum illi qui praedicant vel orant pro pecunia sint simoniaci...

    f. 137v

    Quater millenis sex centum quattuor annis //...

    f. 135v

    Quoniam frequenter in foro paenitentiali dubitationes circa matrimonium...

    f. 120

    Quoniam inter crimina ecclesiastica simoniaca haeresis...

    f. 1v

    Quoniam matrimonium sponsalia praecedere consueverunt...

    f. 120

    Quoniam, ut ait Hieronymus, secunda post naufragium tabula est...

    f. 1

    Si sudor in hora matutinali superveniat bonum est...

    f. 140

    Si tonitrus sonuerit in Januario, ventos validos significat...

    f. 140v

    [...] Utrum illi qui praedicant vel orant pro pecunia sint simoniaci...

    f. 137v

    Visito, cibo, poto, redimo, tego, colligo, condo//...

    f. 136

    Actes ou fragments d'actes -- (XIVe s.)
    ALICIA SPRYNGAUNT -- Publication de bans la concernant (Winchester, 1309)
    Année -- Notes sur les divisions de l'année
    ANTECHRIST -- Notes ou extraits sur l'Antéchrist
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- De Adsumptione b. Mariae virginis (excerpta)
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Librairie. Possesseur
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Chambre des Comptes Possesseur
    CHARLES, duc d'ORLEANS -- Ex-libris autographe signé
    CHARLES, duc d'ORLEANS -- Possesseur
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    Écriture -- anglaise (XIVe s.)
    Français -- Notes et extraits
    GRATIANUS -- Notes concernant le Décret
    GUILLELMUS CHAMBONIS -- Fragments d'acte le concernant (XIVe s.)
    JOHANNES, rector Sancti Petri de Cheshulle -- Lettre à lui adressée
    JOHANNES HEYFORT -- Mention (XIVe s.)
    JOHANNES LOIR[...] -- Mention (XIVe s.)
    JOHANNES DE PONDI [...] DE DORCEST[...] -- Possesseur
    JOHANNES WONEY (?) -- Possesseur
    Jours égyptiaques -- Notes et textes divers
    MARIA (b. Virgo) -- Adsumptio De Adsumptione b. Mariae virginis Pseudo-Augustini (excerpta)
    MARIAE (Tres) -- Généalogie Versions en prose
    Médecine -- Recettes Recettes diverses
    Miséricorde -- Oeuvres de miséricorde. Vers
    PETRUS DE VACIACO -- Acte le concernant (XIVe s.)
    Publication de bans (Winchester, 1309)
    RAIMUNDUS DE PENNAFORTI (s.), O.P., archiep. Taraconensis -- Summa de casibus
    RAIMUNDUS DE PENNAFORTI (s.), O.P., archiep. Taraconensis -- Summa de matrimonio
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Napoléon III
    RELIURE -- Éléments annexes Tranches dorées
    RICARDUS ATEWELLE -- Publication de ses bans (1309)
    Sacrements -- Notes et extraits
    Simonie -- Notes, extraits ou questions sur la simonie
    STEPHANUS EVRARDI -- Fragment d'acte le concernant (XIVe s.)
    THOMAS, rector ecclesiae Sancti Swythuni supra Ryngate -- Epistola
    Tonnerre -- Signification du tonnerre selon les mois
    Vers anonymes latins -- Divers
    Vices capitaux -- Colère Extrait
    Vices capitaux -- Orgueil Vers
    WEBER (J.) -- Reliures signées (XIXe s.)

Life cycle of this book

Data sources