Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1492

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96419

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Vat. lat. 1492
    • Bibliothèque vaticane, Vat. lat. 1492
    • Vatican. BAV, Vat.lat.1492
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1492
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Papier (filigranes var. Briquet 7995: Ferrare, 1473, et var. Briquet 12149: Rome, 1484; pas de filigrane aux f. 87-88), XVe s., I + 88 ff., 212 x 140 mm. Rares gloses marginales contemporaines, seulement mots typiques du texte aux f. 1-14. Au f. I table du contenu contemporaine donnant seulement les noms des auteurs en capitales, sauf à la fin le titre d’un traité qui manque: «De origine iuris». Les f. 87-88, formés d'un feuillet double, sont un fragment d'un autre manuscrit.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2://uenit a nos

    f. 1-6v°: Flavivs Caper, De orthographia.

    titre: «Vetustissimi Capri grammatici Liber elegantiarum uel orthographiȩ incipit» et en haut à droite du f. 1: «CAPER».

    inc.: «‹Q›uo ducit hȩc uia...».

    expl.: «... Stellionem dicito a similitudine stellarum» (éd. H. Keil, Gramm. lat., 7, 1880, p. 92-107).

    f. 6v°-14: Agroecivs, De orthographia.

    titre: «Incipit liber Agroetii de emendatione Capri libelli ad Pontificem Eucherium».

    à la fin du texte: «τελωc codicis uetustissimi Capri grammatici elegantiarum et orthographiae» (éd. Keil, op. cit., 7, p. 113-125).

    f. 14v°: Testimonia de Palaemone.

    pas de titre.

    inc.: «Iuuenalis de Palemone inquit doctique Palemonis artes...».

    expl.: «... Dicitur hic ab Hieronymo Herennius Palemon» (12 lignes - éd. d’après ce manuscrit et le ms. Reg. lat. 1818 (cf. supra), Keil, op. cit., 5, p. 526-527).

    f. 14v°-31v°: Ps. Rhemnivs Palaemon, Ars grammatica.

    titre: «PALEMONIS VETVSTISSIMI DE PARTIBVS ORATIONIS LIBER».

    à la fin du texte: «τελωc παλεμωΝΗC». (éd. cf. supra, Vat. lat. 1491, f. 5v°-12).

    f. 31v°-56v°: Servivs, Commentarius in artem Donati (extrait).

    titre: «Incipit Ars Donati grammatici in compendium redacta semel postremoque rursus redacta in compendiolum et primo de oratione».

    (glose, à la suite du titre): «In huius libelli calce notatur per Seruium fuisse redactum compendium hoc».

    (texte) inc. incomplet: «‹Ο›ratio dicitur elocutio quasi oris ratio huius orationis...».

    (glose) inc. en marge: «In quodam libro asscribebatur [sic] hic libellus Sergio et procedit tamquam expositor...» (5 lignes).

    (texte) expl. incomplet: «... cum exclamatione ab irato proferuntur» suivi de cette interpolation encadrée d'un trait de plume par l'annotateur: «Contulit semen» puis «Compendium Seruii grammatici. Ex grammatica Donati finit feliciter».

    (liv. I De interiectione, fin, même extrait et même interpolation à la fin dans le ms. Vat. lat. 1491, f. 15-24v°, cf. supra).

    (glose) expl.: «... Istud compendiolum multi tribuunt Donato multi Sergio expositori in prima arte Donati».

    f. 56v°: Testimonia de Aspro.

    1) inc.: «Asper grammaticus ciuis Romanus tempore Ant‹o›ni‹ni› philosophi fuit...».

    expl.: «... et grammatico in uno codice uetustissimo inueni» (8 lignes - éd. d’après ce manuscrit, Keil, op. cit., 5, p. 527).

    2) (add. en marge) inc.: «Asper Ant‹onin›o Pio imp. Romae floruit quem...».

    expl.: «... multorum seculorum deleuit eques erat Romanus» (éd. ibid.)

    f. 56v°-64: Asper, Ars grammatica (Asper maior).

    à la fin du texte: «τελωc. Finit ars Aspri grammatici maioris de octo partibus orationis more uetustissimo» (éd. cf. supra, Vat. lat. 1491, f. 24v°-27v°).

    f. 64-72: Charisivs et alii, Ars grammatica (extraits).

    titre: «Carisii grammatici Ars Incipit et haec omnia e Diomede collecta uidentur nam quȩque iste dicit Diomedes dicit».

    inc.: «‹C›ONiugationes quas graeci cinzigias appellant sunt apud nostros [sic] prima per a...» (cf. Charisivs, Ars grammatica, II, 11 - éd. C. Barwick, op. cit. infra, p. 225, l. 25). en réalité extraits de divers grammairiens.

    expl.: «... adiciunt quidam c ut lac quanquam lacte melius dicatur ut est apud Ennium in annalibus. τελωc» (non identifié; mêmes extraits dans le ms. Reg. lat. 1818, f. 49-56, cf. supra).

    f. 72-73v°: Isidorvs Hispalensis, Etymologiae (extrait: I, 39, 1-16: De Charisio).

    ~ f. 74-86v°: Lavrentivs Valla, De reciprocatione sui et suus (ad Iohannem Tortellum) (les 4 dernières lignes du texte manquent).

    ~ f. 87: ‹Ars grammatica (extraits)›.

    1) texte mutilé au début: «//scribo personae factum est. Item scribo personȩ factum indicat sed eius a quo patitur» (non identifié).

    2) «Ex Petro Missello (ou «Misello») grammatico».

    inc.: «Verbum ex duobus modis intelligitur uer enim de uerberando deriuatur quod longe plectro...» (10 lignes en 2 extraits).

    3) «ex Flaviano Grammatico» (Charisivs ?).

    texte: «Verbum dictum quia in ore uersatur sonus ille hunc testum Albius affert» (non identifiée, pas dans V Ars grammatica de Charisius).

    ~ — ‹Carmen in laudem Laurentii Vallae›.

    inc.: «Iam silet eloquii reparator Valla latini...» (6 v.).

    f. 87v°-88v°: Diomedes, Ars grammatica (extraits).

    titre: «EX DIOMEDE».

    inc.: «M. PORCIVS CATO dixit litterarum radices amaras esse fructus uero iucundiores» (liv. I - éd. H. Keil, Gramm. lat., 1, 1857, p. 310, l. 2).

    expl.: «... Donicum [sic] quid. Donicum pro donec accipitur aut pro dummodo» (liv. I, De coniunctione - éd. Keil, op. cit., p. 416, l. 22).

Participant

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture humanistique cursive penchée aux f. 1-86v°, autre écriture plus grosse et droite aux f. 87-88v° avec quelques g de forme onciale caractéristiques du cercle de Pomponio Leto, de même dans le titre du f. 1. Le manuscrit contient aux f. 1-86v° en partie les mêmes textes et les mêmes extraits que les mss. Reg. lat. 1818 et Vat. lat. 1491 (cf. supra).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Angelo Colocci († 1549), év. de Nocera: le volume est décrit en détail dans l'inventaire de sa bibliothèque rédigé en 1558 et, plus brièvement, dans une liste complémentaire établie par les Ranaldi.

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 75-77 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliography

    • H. Keil, De Vaticanis grammaticorum latinorum codicibus (Rhein. Mus., n.s. 2, 1847, p. 317-318), description détaillée
    • H. Keil, Grammatici latini, 5, Teubner, 1868, p. 526 note (brève description)
    • C. Barwick, Charisii Artis grammaticae libri V, Leipzig, Teubner, 1925, p. X (brève mention)
    • S. Lattès, Recherches sur la bibliothèque..., 1931, p. 328, 330 et 341
    • L. Holtz, Sur les traces de Charisius, dans J. Collart et alii, Varron, grammaire antique et stylistique latine, Paris, Les Belles Lettres, 1978, p. 232.

Life cycle of this book

Data source