Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3713

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q63495

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 4-5. [S. JOHANNES CASSIANUS, Collatio Va, c. II-XII] (P.L., XLIX, 611-629, var.).

    F. 24-29. (éd. G. de Martel, dans Rev. d'hist. de la spiritualité, LIII (1977), 65-79).

    F. 29v. « Septem sunt gradus... » [De Septem gradibus Christi] (P.L., XCIV, 555-556) extrait des Excerptiones Patrum publiées parmi les apocryphes de BEDA ; cf. Clavis Patrum latinorum, n° 1129.

    F. 30-37v. Ajouter attribué habituellement à Odon de Cluny, ici sous le nom de Gui d'Arezzo ; cf. M. Huglo, art. cit.

    F. 50v-51v ; cf. ms. Latin 2906, f. 57v-58v.


    F. 2-2v Vers sur les vices et les vertus. « [M]ultam labem peccatorum||... — ... Nihil valent as[s]equi » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 11375 (2) ; — « De avaris. Horum quidam mundum colunt||... — ... Utrum festum fuer[i]t » (2-2v) ; — « De saserdotibus [sic]. Sunt qui rectum non attendunt||... — ... Servus avaricia » ; cf. Walther, op. cit., n° 18861 (2v).

    F. 3-8v Sentences. « Tribus modis accidit sterilitas mentis... » (3-4) ; — « Octo sunt principalia vitia : Primum castrimargia, id est gulacitas... — ... ecce de octo viciis » ; texte comparable dans le ms. Latin 2904, f. 217 (4-5) ; — « Tria sunt in hoc mundo : bonum, malum, medium... » (5) ; — « Tribus rebus temptatur omnis homo, primum ob probationem ut Job... » (5v) ; — « Omnis perfectio religionis constat in perfectione orationis... » (6-7) ; — « Sex modis exaudit Deus orationem, primum per consensum... » (7v-8) ; — « Multi sunt gradus castimonie quibus conscendimus ad inviolabilem puritatem... — ... hominibus » (8v).

    F. 9-9v [HONORIUS AUGUSTODUNENSIS, Elucidarium, l. III, § 45-53] « ...in suam carnem ; lupum... — ... justi enim geminis alis... » (P.L., CLXXII, 1164-1165 ; Y. Lefèvre, L'Elucidarium, Paris, 1954, 456-458).


    F. 10-13v [De criticis diebus, fragm.] « ... veniens vero levior ut in pluribus... — ... sed aspectus alius est oppositus qui fit per... », incomplet au début et à la fin (édité sous le nom de Roger Bacon par A. G. Little et E. Withington, Opera hactenus inedita, IX, Oxonii, 1928, 202-207) ; cf. Glorieux, Maîtres en théol., II, 69, n° 312 ak.


    F. 14-23 [ALCUINUS, De Virtutibus et viciis, c. VIXXVI] « Sententia de pace. Salvator ad patrem rediens quasi speciale munus... — ... mercedem accipere » (P.L., CI, 617-632) ; cf. M. W. Bloomfield, dans Traditio, XI (1955), 288-289, n° 247.

    F. 23v Suite de vingt-cinq proverbes : « Qui multum promittunt, multum necesse est repetatur ab eis. Non solum invicem non inferamus injurias, sed nec senciamus illatas... — ... Qui enim omnibus in se peccantibus clementer indulserit nullius peccati vestigium in illius anima » (23-23v).

    F. 24-29 [Sermo] « [S]icut sacra refert historia, populum israeliticum Dominus vehementissime dilexit... — ... Christi genitrice juvante » ; cf. J. Leclercq, dans Revue Mabillon, XXXVI (1946), 5, n. 4 (24-27v) ; — « Exortatio ad vulgus. Reminiscamur, fratres, quante sumus nobilitatis ut facile contempnamus... — ... zabulo commendant » ; cf. ibid., 6, n. 1 (27v-29).

    F. 29-29v [Concilium Romanum, a. 1078, c. 5, 6, 11] « De falsis penitentiis. Gregorius. Falsas penitentias dicimus, que non secundum auctoritatem sanctorum patrum... — ... ad penitentiam » (Mansi, XX, 510) (29) ; — « De decimis. Gregorius. Decimas quas in usum pietatis concessas esse... — ... periculum incurrisse » (Mansi, XX, 510) ; — « Gregorius. De consentanea luxuria parrochianorum. Si quis episcopus fornicationem presbiterorum... — ... suspendatur » (Mansi, XX, 510) ; — « Fabianus papa. Si quis sponte communicaverit excommunicato... — ... et sale et aqua». (29v).

    F. 29v Extraits du livre des Proverbes [III, 29-30 ; VI, 32 ; V, 34 ; VII, 27] ; — « Septem sunt gradus in quibus Christus affuit : ostiarius... — ... corpus meum ».


    F. 30-44 Cette partie est décrite par J. Smits van Waesberghe, The Theory of music... I. Descriptive catalogue of manuscripts, München-Duisburg, 1961, 95-96. [Dialogus de Musica. Prologus] « Potestis obnixe, fratres karissimi, quatenus paucas vobis de musica... — ... non negligam. Quid est musica ? Responsio : Veraciter canendi scientia... — ... subditus creatori qui est benedictus in secula seculorum. Explicit liber dialogi in musica editus a domno Guidone... » (P.L., CXXXIII, 757-773) ; cf. M. Huglo, dans Revue de musicologie, LV (1969), 125 (30-37v) ; — « Quo ordine pueri admittantur ad cantum. Cum pueris volumus insinuare legere... — ... reformare valeamus » (P.L., CXXXIII, 773 B-C) ; cf. P. Glorieux, La Faculté des Arts et ses maîtres au XIIIe s., Paris, 1971, 458, n° 2134 (37v-38) ; — « Interrogatio. Emisperium quid est ? R[esponsio]. Emisperia sunt duo capitella... — ... alio nomine vocantur magade » ; cf. ibid., 459, n° 2155 ; — « Nonanoeane. Nona dicitur a greco... — ... aput nos interpretantur eia » ; cf. ibid., 461, n° 2204 (38) ; — « His septenis monacordam designamus litteris... — ... sibi nomen vendicant » (38-38v) ; — « Voces quas in monacorda ostendimus per litteras...» ; « Has voces ita breviter subtiliterque per lineas... — ... verum etiam conjunctiones » (38v) ; — « Diffinitio toni... » ; — « Diffinitio semitonii [sic]... » (38v) ; — [HERMANNUS CONTRACTUS]. De VIII tono. « Ter tria junctorum sunt intervalla sonorum... » (M. Gerbert, Scriptores ecclesiastici de musica, II, 1784, 149) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 19212 (39) ; — De octo modis et differentiis. « Est prima speties ypodorii que habet licanen ypaton... — ... accusentur violenti. Explicit » ; cf. Glorieux, op. cit., 459, n° 2157 (39v-41) ; — « Designatio monocordi Boecii. Quando monocordum componere volueris... — ... et habebis ultimum q.f. Explicit » ; même texte dans ms. NAL 443, f. 34v (41-41v) ; — « De consonanciis armonice discipline. Efficitur quinis simphonia sescupla ptongis||... », sept vers ; cf. Walther, op. cit., n° 5254 (41v) ; — De consonantiis. « Diatessaron et diapente et diatonon hec est conjuncta... — ... modulatione consona reddunt » ; cf. Glorieux, op. cit., 458, n° 2146 (42v) ; — « Augustinus. De perversis pastoribus. Vis tu me corrigere qui meus espiscopus es... — ... simul peniteamus... Gregorius. Nos debebemus [sic] per pastoralem auctoritatem absolvere... — ... temere reprehendat » (43v-44).


    F.45-46v Proverbia. « Beneficiorum collacio dilectionis est probacio... — ... sufficit tristibus stricta narracio. Expliciunt proverbia » ; cf. J. Leclercq, dans Revue du Moyen Age latin, I. (1945), 402, n. 36.

    F. 46v-50v [PSEUDO-HEGESIPPUS, Historiarum excerpta] « Incipiunt cause » [L. I, 33-34] « Ego, inquit, Auguste, fateor me fidelem fuisse Antonio socium... — ... sedulitatem adjungens muneri » (P.L., XV, 2098-2099 ; C.S.E.L., LXVI1, 64-66) (46v-47) ; [L. I, 44, 7-8] « Comperto pluribus indiciis quod Antipater Herodi patri suo venena parasset... — ... istius modi sermone prevenit : Quod nulli justo venerabilis [sic] Antipatri nequicia... — ... finem dicendi fecit » (P.L., XV, 2127-2131 ; C.S.E.L., LXVI1, 114-120) (47-48) ; [L. III, 16-18] « Cum maior judei nominis temptatur ruina... — ... per Nicanorem ad Vespasianum ducitur » (P.L., XV, 2185-2192 ; C.S.E.L., LXVI1, 210-221) (48-50v).

    F. 50v-52 « Sacramentum corporis et sanguinis Domini quibusdam ad mortem... — ... et dignitate ordinis. Explicit » (50v-51v). — Addition : [Etymologies] « Melius est quod hoc nomen patibulum dirivetur a pateo... — ... correpo, — is, correpsi ex cum et rampo » (51v-52).


    F. 53-78 [Glosae super Cantica canticorum] « [Libri] istius conditor trinomius fuit : Salomon, id est pacificus... — ... ut idonea essem ad aperiendum » ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, V, n° 7809, 4 (53-76v). — « Sentencie septem Sapiencium. Bias Pireneus [sic]. Quenam summa boni ? mens semper conscia recti||... — ... Nil nimium satis hoc ne sit et hoc nimium. Hic finiut [sic] versus VII septem sapientum » (Baehrens, Poet. lat. min., III, 159-162) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 15065, 10391, 15247, 12411, 11904 (77v-78).


    F. 80-85v [Magister SIMON, Tractatus de sacramentis, fragm.] « ... baptismo. Quod enim absque Sancte Trinitatis invocatione baptismus non sit... — ... creavit ex nihilo testate Eusebio Miseno... », incomplet du début et de la fin (H. Weisweiler, Louvain, 1937, 17-30).


    F. 86-89v Traité de dialectique. « Qum inter universa super dialecticam facienda probare aliquid vel improbare sit potissimum... — ... unde ergo e contrario » (86-88v) ; — « [Q]uoniam inter officia dialetice [sic] disserencium excellentissimum est... — ... alius est homo » (88v-89v).


    F. 90-95 Commentaires anonymes sur les deux premiers livres des Géorgiques. « Virgilius iste in diversis operibus suis diversos actores imitatus est ut pote in primo opere, scilicet in bucolicis... — ... ad litteram veniamus. Quid faciat letas ? Morem aliorum poetarum insequitur... — ... melior est septima » (90-91v) ; — « Virgilius iste in diversis operibus suis diversos imitatur actores. In bucolicis enim imitatur Theocritum... — ... maxima est cultura. Quid faciat ? More aliorum actorum proponit... — ... in ingenium. Explicit » ; cf. Hist. litt ., XXIX, 570 (92-95) ; — « He sunt partes libre : libra, deuns... » (95) ; — « Litera [ sic ] Pytagore discrimine secta y ??? bicorne||... », 2 vers (Baehrens, Poet. lat. min ., IV, 149) (95).


    F. 96-101 Extraits du livre des Proverbes et de l'Ecclésiaste : « Proverbia Salomonis. Parabole Salomonis. Initium sapiencie timor Domini. Sapienciam atque doctrinam stulti despiciunt... — ... pro omni errato sive bonum, sive malum sit. Explicit » (96-98v) ; — Extraits du livre de la Sagesse : « [D]iligite justiciam qui judicatis terram. Sentite de Domino... — ... invenimus cum labore » (99) ; — Extraits de l'Ecclésiastique I-III : « [O]mnis sapientia a Domino Deo est et cum illo fuit semper... Timenti Dominum bene erit... — ... invenies gloriam » (99). — Formule de divination par catoptromancie écrite en cryptographie : « [Ars quedam]. In virgerii secreto, [sub] uno pomario... — ... [percutere] aliquid [membrum] sui [inimici] » (M.-Th. d'Alverny, dans Recueil de travaux offerts à M. Clovis Brunel, I, Paris, 1955, 14-15) (99v) ; — [SOLINUS, De mirabilibus mundi, extr.] « De genere pariendi. Ut Democritus fisicus ostendit, mulier solum animal menstruale est... — ... caligine nubiletur... » (Th. Mommsen, Berlin, 1895, 13 ; M.-Th. d'Alverny, éd. cit., 15-16) (99v). — Additions : notes lexicographiques avec explication de mots grecs (100). — Formules magiques (M.-Th. d'Alverny, dans Miscellanea mediaevalia, I, Berlin, 1962, 158-159) (101).


    F. 102v-108v Prières et formule de conjuration contre la foudre et la grêle : « Fulgure. +In nomine Domini nostri Jhesu Christi incipit oracio de angelo Rafael. Ego sum Rafael angelus et ipse arcangelus qui sto ante conspectum Dei... — ... per illum nomen Dei te conjuro » ; ce texte est suivi d'initia de péricopes évangéliques (102v-104v) ; — « O Domine Jhesu Christe qui manus in cruce posuisti... — ... propter iniquitates nostras » (104v-105) ; — « Hec est breve de petra. In nomine [P]a[tr]is et [F]i[l]ii... Ella super ella sedebat... — ... Christus imperat. Pater noster III vicibus » (M.-Th. d'Alverny, dans Mélanges Alexandre Koyré. II. L'aventure de l'esprit, Paris, 1964, 6) (105) ; — Péricopes évangéliques : Joh. I, 1-14 ; Mt. I, 18-22 ; IV, 1-11 ; Mc. XVI, 14-20 ; Joh. XV, 26-XVI, 4 ; Mt. V, 1-12 ; Joh. XIX, 16-24 (105-108v) ; — « In Christi nomine. Hec est sacramentorum condicio... — ... roboravit » (108v).

Participants

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Beneficiorum collatio dilectionis est probatio...

    f. 45

    Bias Pyreneus. Quaenam summa boni ? Mens semper conscia recti //...

    f. 77v

    Comperio pluribus indiciis quod Antipater Herodi patri suo venena parasset...

    f. 47

    Cum inter universa super dialecticam facienda probare aliquid vel improbare sit potissimum...

    f. 86

    Cum major Judaei nomine temptatur ruina, nunc favilla...

    f. 48

    Cum pueris volumus insinuare legere, prius eos abecedarium discere facimus...

    f. 38

    [...] Decimas quas in usum pietatis concessas esse canonum demonstrat auctoritas...

    f. 29v

    Diatessaron et diapente et diatonon haec est conjuncta...

    f. 42v

    Efficitur quinis symphonia sescupla phthongis//...

    f. 41v

    Ego, inquit, Auguste, fateor me fidelem fuisse Antonio socium...

    f. 46v

    Ego sum Raphael angelus et ipse archangelus qui sto ante conspectum Dei omnipotentis...

    f. 102v

    Ella super ella sedebat, virgam viridem in manu illa tenebat...

    f. 105

    Est prima species hypodorii quae habet lichanon hypaten...

    f. 39v

    Falsas paenitentias dicimus quae non secundum auctoritatem sanctorum Patrum...

    f. 29

    Gregorius : Decimas quas in usum pietatis concessas esse canonum demonstrat auctoritas...

    f. 29v

    Hae sunt partes librae : libra, deunx, dextans...

    f. 95

    Haec est sacramentorum condicio...

    f. 108v

    Has voces ita breviter subtiliterque per lineas et per spatia notarum brevissimis punctis...

    f. 38v

    Hemisphaerium quid est ? Responsio : Hemisphaeria sunt duo capitella quae ex utraque parte...

    f. 38

    His septenis monacordam [sic] designamus litteris, sed adjectis ibi graecis...

    f. 38

    Horum quidam mundum colunt // Et ejusdem datae volunt//...

    f. 2

    In virgerii secreto, sub uno pomario...

    f. 99v

    Libri istius conditor trinomius fuit : Salomon, id est pacificus...

    f. 53

    Littera Pythagorae discrimine secta y bicorne//...

    f. 95

    Melius est quod hoc nomen « patibulum » dirivetur a « pateo » quam a « patior »...

    f. 51v

    Multam labem peccatorum // Ex contactu mundano...

    f. 2

    Multi sunt gradus castimoniae quibus conscendimus ad inviolabilem puritatem...

    f. 8v

    Non solum invicem non inferamus injurias, sed nec sentiamus illatas...

    f. 23

    Nonanoeane. Nona dicitur a graeco, quod est NUS, id est sensus...

    f. 38

    Nos debemus per pastoralem auctoritatem absolvere quos auctorem nostrum cognoscimus...

    f. 43v

    O Domine Jesu Christe, qui manus in cruce posuisti...

    f. 104v

    Octo sunt principalia vitia : primum gastrimargia, id est gulositas, secundum fornicatio... Horum sunt duo genera...

    f. 4

    Omnis perfectio religionis constat in perfectione orationis et perseverantia...

    f. 6

    Potestis obnixe, fratres carissimi, quatenus paucas vobis de musica regulas traderem...

    f. 30

    [...] Quaenam summa boni ? Mens semper conscia recti // Pernicies homini...

    f. 77v

    Quando monochordon componere volueris, accipe quadram formam et quantum volueris...

    f. 41

    Qui enim omnibus in se peccantibus clementer indulserit nullius peccati vestigium...

    f. 23v

    Qui multum promittunt, multum, necesse est, repetatur ab eis...

    f. 23v

    Quid est musica ? Responsio : Veraciter canendi scientia et facilis ad canendi perfectionem via...

    f. 30v

    Quoniam inter officia dialecticae disserentium excellentissimum est aliquid probare vel improbare...

    f. 88v

    Reminiscamur, fratres, quantae sumus nobilitatis ut facile contemnamus exsilium...

    f. 27v

    Sacramentum corporis et sanguinis Domini quibusdam ad mortem, quibusdam ad vitam...

    f. 50v

    Salvator ad Patrem rediens quasi speciale munus discipulis pacis dedit praecepta...

    f. 14

    Septem sunt gradus in quibus Christus adfuit, ostiarius...

    f. 29v

    Sex modis exaudit Deus orationem, primum per consensum duorum...

    f. 7v

    Si quis episcopus fornicationem presbyterorum, diaconorum, subdiaconorum vel crimen incesti in sua parochia...

    f. 29v

    Si quis sponte communicaverit excommunicato verbo, oratione, cibo vel potu...

    f. 29v

    Sicut sacra refert historia, populum israeliticum Dominus vehementissime dilexit...

    f. 24

    Sunt qui rectum non adtendunt // Sed ut Judas Christum vendunt //...

    f. 2v

    Ter tria junctorum sunt intervalla sonorum //...

    f. 39

    Tria sunt in hoc mundo : bonum, malum, medium...

    f. 5

    Tribus modis accidit sterilitas mentis, ita quod non potest excitari...

    f. 3

    Tribus rebus temptatur omnis homo, primum ob probationem...

    f. 5v

    Ut Democritus physicus ostendit, mulier solum animal menstruale est...

    f. 99v

    Virgilius iste in diversis operibus suis diversos actores imitatus est, utpote in primo opere...

    f. 90

    Virgilius iste in diversis operibus suis diversos imitatur actores. In Bucolicis enim imitatur Theocritum...

    f. 92

    Vis tu me corrigere qui meus episcopus es, meus pater, meus abbas...

    f. 43v

    Voces quas in monacorda [sic] ostendimus per litteras secundum Graecos...

    f. 38v

    ALCUINUS -- De Virtutibus et vitiis
    BEDA VENERABILIS (s.) -- Excerptiones Patrum (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Vetus Testamentum Proverbia (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Vetus Testamentum Ecclesiastes (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Vetus Testamentum Sapientia (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Vetus Testamentum Ecclesiasticus (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Extraits Excerpta diversa utriusque Testamenti
    BIBLIA SACRA -- Extraits Péricopes évangéliques
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Canticum canticorum. Glossae
    BIBLICA -- Novum Testamentum Evangelia. Péricopes évangéliques. Initia
    BOETIUS -- Designatio monocordi Boetii
    Calligrammes
    CASSIANUS (s. Johannes), Massiliensis -- Collatio V (excerpta) seu De Octo vitiis principalibus
    CONCILES -- Rome (1078, excerpta)
    DE CRITICIS DIEBUS (fragmentum)
    DÉCORATION -- Dessins à la plume
    Dialectique -- Traités de dialectique
    DIALOGUS DE MUSICA
    Divination -- Formule de divination
    Étymologies -- Notes
    Eucharistie -- Florilèges patristiques (incipit : « Sacramentum Corporis... »)
    EXCERPTIONES PATRUM (falso attr. Bedae, excerpta)
    Exorcismes
    FLORILEGES PATRISTIQUES -- De Corpore et sanguine Christi excerpta (Inc. : « Sacramentum corporis »)
    FLORILEGES PATRISTIQUES -- Excerptiones Patrum, falso attr. Bedae (excerpta)
    Foudre -- Exorcisme contre la foudre
    Grec -- Explication de mots grecs
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Extraits à lui attribués par les mss.
    Grêle -- Exorcisme contre la grêle
    GUIDO ARETINUS (?) -- Dialogus de musica
    HEGESIPPUS (Pseudo-) -- Historiae (excerpta)
    HERMANNUS CONTRACTUS, O.S.B. -- De Octo tonis
    HONORIUS AUGUSTODUNENSIS -- Elucidarium. Excerpta
    JESUS CHRISTUS -- De Septem gradibus Christi
    LEBEUF (abbé Jean) -- Notices autographes des manuscrits
    Lexicographie -- Notes diverses
    LIMOGES (Haute-Vienne) -- Abbaye Saint-Martial Possesseur
    Magie -- Figure magique
    Magie -- Formules magiques
    Monocorde -- Designatio monocordi Boetii
    Musique -- Dialogus de musica
    Musique -- Fragment
    Musique -- Textes théoriques
    Notation musicale -- Notation aquitaine
    ODO CLUNIACENSIS abbas (s.) -- Dialogus de musica
    Prières -- Prières diverses
    Proverbes
    RELIURE -- Reliures XVIIIe s. aux armes et chiffre royaux
    ROGERUS BACON -- De Criticis diebus (fragmentum)
    Sages -- Sententiae septem Sapientium, versus
    Sentences bibliques, patristiques ou théologiques
    SENTENTIAE SEPTEM SAPIENTIUM -- Versus
    DE SEPTEM GRADIBUS CHRISTI
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    SIMON magister -- De Sacramentis (fragmentum)
    SOLINUS (Caius Julius Solinus) -- De Mirabilibus mundi (excerpta)
    Vers anonymes latins -- Divers
    Vertus -- Vers
    Vices -- Vers
    VIRGILIUS (P. Virgilius Maro) -- Commentarii in opera In Georgica I-II commentarii

Data source