Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ross.957

IIIF manifest

Codicological aspects

  • Papier, sauf f. 1, 6, 7, 13, 18, 19 et 24 en parch. (filigranes var. Briquet 15599: Vérone, Udine, 1409-1413; var. Briquet 3895: Bâle, 1420-1421), XVe s. (a. 1415), 165 ff. (+f. 2 bis; f. 1, 100 v°, 107v°-108v°, 154 v° et 159v°-164v° blancs), 300x220 mm. Initiales à la plume de formes grotesques, notamment aux f. 21, 94 v°, 101 et 109. Au f. 1 v°, table du contenu d’une main contemporaine; annotations marginales de diverses mains contemporaines aux f. 1-100.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2-16 v°: Cicero, Orationes in L. Catilinam (I-IV).

    titre: «M. Tullii Ciceronis in L. Catelinam liber primus incipit feliciter ».

    (argum. Orat. II) inc. f. 5: «Nuperiore (corr. en «Superiore ») libro C‹atilina› circumuentus elocutionibus Ciceronis spontaneum eligit exilium... » (même incipit dans plusieurs manuscrits, entre autres: Laon, Bibl. mun. 453 bis (XIIe s.), f. 47 v.; Milan, Bibl. Trivulz. 771 (a. 1432), f. 94 v°; Paris, Bibl. nat., lat. 5755 (XVe s.). f. 66 v°, lat. 6072 (XVe s.), f. 91, lat. 6602 (XIVe s.), f. 106; Vienne, Nationalbibl. 42 (XVe s.), f. 80 v° et 124 (XVe s.), f. 218).

    expl.: «...bellum superare potuerit» (7 lignes).

    f. 16 v°-17 v°: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Crispi Salustii oratio incipit in M. Tullium Ciceronem ».

    f. 17 v°-20: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.

    titre: «M. Tullii Ciceronis in Crispum Salustium oratio incipit feliciter ».

    f. 21-100: Cicero: Orationes in M. Antonium Philippicae (I-XIV).

    titre: «Marci Tullii Ciceronis in M. Antonium Philippicarum liber primus incipit feliciter ».

    f. 57, lacune des manuscrits de la classe D, le texte passe de «... legatorum mentionem » (V, 12, 31) à «numquam uidi... » (VI, 7, 18 - cf. supra, Pal. lat. 1525, f. 344-393).

    f. 101-106 v°: Qvintvs Cicero, Commentariolum petitionis.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis commentarium petitionis consulatus ad Q. Fratrem incipit feliciter ».

    f. 107: Gellivs, Noctes Atticae (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «PHILIPPVS ARISTOTELI SA. D. Filium mihi genitum scito...».

    expl.: «...dignus existata rerum istarum susceptione. Vale» (IX, 3, 5).

    f. 109-154: Cicero, Orationes.

    f. 109-140: Pro A. Cluentio.

    titre: «M.T.C. oratio pro Cluentio».

    f. 140-144: Pro M. Marcello.

    titre: «Pro M. Marcello incipit oratio ».

    f. 144-149 v°: Cum senatui gratias egit.

    titre: «Cum se‹natui› gratias egit incipit oratio ».

    f. 149 v°-154: Pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «Pro Archia poeta incipit oratio M. Tullii Ciceronis ».

    f. 155-159 (add.): Cicero, Timaeus.

    titre: «MARCI TVLLII CICERONIS DE CREATIONE MVNDI ET PRODVCTIONE LIBER INCIPIT QVI A BOETHIO THIMEVS NVNCVPATVR ».

    f. 165 (add.): Anthol. lat. 709.

    titre: «C. Iu. Caesaris in adolescentem epigramma ».

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: f. 1-154: écriture française ou italienne (?) semi-cursive anguleuse soignée; f. 155-159: italienne, écriture humanistique cursive; f. 165: italienne, autre écriture humanistique cursive. Les f. 1-154 ont été écrits à Constance pendant le Concile, d’après les notes datées du copiste au f. 20: «Scriptus Constantie tempore generalis Concilii Constantien‹sis›. Anno domini M°CCCCXV° Vigesima prima die mensis Octubris. Deo Gratias », au f. 100: «Explicit liber Marci Tulii Ciceronis Phylippicarum anno domini M°CCCCXV° » et au f. 106: «Scriptum Constantie prouincie Maguntin‹e› Anno Domini M°CCCC°XV° tempore Concilii generalis Constantien‹sis› in profesto Sante [sic] Lucie Virginis ac martiris. Deo gratias ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le manuscrit a été annoté par un élève, d’origine probablement vénitienne, de Guarino de Vérone et de Pietro de Parme (cf. f. 20 v°: «Ita me docuit Guarinus Veronensis grece lingue quam peritus » et f. 33: «Magister Petrus de Parma preceptor meus... » - éd. G. Billanovich, op. cit. infra, p. 35); le cardinal Domenico Capranica (ex-libris gravé au dos de la reliure: «EX BIB. C. FIR. »).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 492 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliography

    • E. Gollob, Die Bibliothek..., p. 17-18 (sous la cote erronée IX, 107)
    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici latini e greci ne’ secoli XIV e XV, 2, Florence, 1914, p. 211 n. 2 (sous la cote erronée IX, 107)
    • M. Morpurgo Castelnuovo, Il cardinale Domenico Capranica (Archivio della Società Rom. di Storia Patria, 52, 1929, p. 119 n. 2 et 120)
    • H. Foerster, Mittelalterliche Buch-und Urkundenschriften aus 50 Tafeln..., Berne, 1946, p. 81-83 pl. XLIV = f. 5
    • G. Billanovich, Terenzio, Ildemaro, Petrarca (Ital. med. e uman., 17, 1974, p. 34-35).

Life cycle of this book

Data source