Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3338

  • Attested titles :
    • Caroli Magni expugnatio Terrae sanctae
    • Evangelia apocrypha
    • Exempla, excerpta e Vitis Patrum, Historia monachorum, Vita s. Johannis Eleemosynarii etc
    • Henricus Salteriensis
    • Miracula B. V. Mariae
    • Visiones
    • Vitae ss. Barlaam et Josaphat
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3338
    • Paris. BnF, Latin 3338
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Languages : Latin
  • Author : Henri de Saltrey | Denys l'Aréopagite (auteur prétendu) | Jérôme (saint, 0345?-0420) | Pierre le Mangeur (1100?-1179?) | Pierre Damien (saint, 1007-1072)
  • Date of Origin :
  • Support Material : Parchemin.
  • Composition :
    • I-194 ff. et un cahier de 7 ff. réglés, à 2 colonnes.
  • Format :
    • 330 × 240 mm.
  • Codicological details :
    • F. de garde I : Conclusions soumises à un bailli par le défenseur d'un certain Pierre Piquardeau, accusé du meurtre d'un certain Villeronce, XIVe s. (2e moitié), en français. — Au f. 194v, ex-libris de la Chambre des Comptes de Blois. Au f. I, cote de la librairie de Blois : « Theologie super VI tabula, XII liber » ; cf. Omont, Anciens Inventaires, I, 85, nos 562 et 161, n° 79. Au verso, sommaire de la main de Mellin de Saint-GelaisManuscrit incomplet depuis le XIVe siècle ; il comportait à l'origine d'autres textes, d'après une mention du f. 194v : « Residuum hujus require in fine libri ubi primo ponitur Bernardus super Cant. ad ». Initiales rouges et bleues à filigranes et à antennes. Rubriques du f. 3 au f. 69v et du f. 124 à la fin, ajoutées maladroitement du f. 70 au f. 124 ; la numérotation des textes, de plusieurs mains différentes, a été modifiée en cours d'exécution du manuscrit, de même que la table des exempla aux ff. 1-2v. — Nombreuses additions et corrections contemporaines ; quelques passages récrits sur grattages. Du fait de remaniements du plan, le même texte a pu être transcrit deux fois (cf. f. 127) et deux feuillets de format plus petit (ff. 57 et 126) ont été insérés. Le f. 57v est blanc. — 16 cahiers, pour la plupart de 12 ff., avec 2 ff. liminaires et 2 ff. intercalés. Quelques signatures. Réclames en partie rognées.I-194 ff. et un cahier de 7 ff. réglés, à 2 colonnes.330 × 240 mm.
  • Binding :
    • Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe. Titre au dos : « Exempla e vitis Patrum eremitarum ».

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Recueil de textes généralement fort courts, numérotés de I à CCXL (f. 3-134v) et de I à LXXXVIII (f. 134v-194v), cette numérotation ayant d'ailleurs fait l'objet de plusieurs remaniements au cours de l'exécution du ms.

    F. 1-2v Table des rubriques avec passages grattés ou cancellés, nombreuses corrections et additions.

    F. 3-27Exempla extraits des Vitae Patrum, de l'Historia monachorum de Rufin, etc., numérotés de I à LXXXVI. « De vita Patrum. Exemplum de pacientia, I. Dixit abbas Daniel quia erat in Babilonia... — ... Contra divites, XII. Quidam frater dixit quod erat quidam solitarius in heremo... » (P. L., LXXIII, 956-957, 964-965, 753, 958-959, 369-371 variantes, 804-805, 1046-1048 variantes, 808-809, 880, 998-999, 994-995) (3-6) ; « Item contra divites, XIII. Interrogavit frater quidam senem... » (6-6v) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « Item... XIV. Senex narrabat de quodam ortolano... » (P. L., LXXIII, 892) (6v) ; 4 ex. : « Contra cupidos et tenaces. XV. Venit senex quidam in civitate... — ... De laico sancto, XVIII. Secularis quidam venit ad beatum senem... » (6v-7v) ; 3 ex. extraits du De vitis Patrum : « Contra illos qui despiciunt deliciosos in penitentia, XIX. Venit quidam monachus ab urbe Roma... — ... De diabolo judicante alios, XXI. Dicebat quidam de Thebeis fratribus... » (P. L., LXXIII, 925-927, 884-886, variantes) (7v-8v) ; 2 ex. : « De bono viro et pecatrice, XXII. Senex quidam narrabat quod erat quedam puella... — ... De illo qui vidit paradisum et infernum, XXIII. Erat quidam pater familias in Britania... » (8v-10v) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « Quantum vellet [sic pro : valeat] missa aliis, XXIV. Quidem [sic] captivus ductus est... » (P. L., LXXIII, 361-362, variantes) (10v) ; 2 ex. : « ... d [e] eodem, XXV. In quodam prelio apud Britaniam occisus est rex Elfinis... — ... XXVI. Quidam prebiter loco in quo calide... » (10v-11) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « Ad peccatores, XXVII. Homo quidam vitam turpissimam ducens... » (P. L., LXXIII, 1148-1149, texte différent) (11-11v) ; « ... XXVIII. Provincia Valerie quidam curialis... » (11v-12) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « De elemosina, XXIX. Erat quidam theolonarius [sic] valde dives... » (P. L., LXXIII, 356-359) (12-12v) ; 2 ex. « ... XXX. Beatus Gregorius papa intra menia urbis Romane... — ... De illo qui portavit Christum, XXXI. Monacus quidam nomine Maturius... » (12v-13v) ; 5 ex. extraits de RUFINUS AQUILEIENSIS, Historia monachorum, c. XV, VIII, IX, XI, VI : « De illo qui combuxit [sic] diabolum, XXXII. Erat quidam prebiter in vicina regione... — ... De tacente continue, XXXVI. Vidimus alium nomine Theonem... » (P. L., XXI, 433-434 variantes, 421, 422-423, 430-431, 409-410) (13v-14v) ; 2 ex. extraits du De vitis Patrum : « Quare diabolus tantat [sic], XXXVII. Quidam frater molestiam carnis... — ... De monacho fornicante, XXXVIII. Monachus quidam erat in heremo... » ; cf. P. L., LXXIII, 878, 879-880 § 19 et 24 texte différent (14v-15) ; « De restritione motus carnis, XXXIX. Inpugnabant demones fratrem quemdam... » (15-15v) ; 10 ex. extraits. du De vitis Patrum : « De pacientia et humitate [sic], XL. Duo erant fratres monachi... — ... De victoria temptatorum, XLIX. Quidam senex temptabatur graviter... » (P. L., LXXIII, 752-753, 948, 756, 1054 § 3 texte différent, 981-982 variantes, 888, 973 § 19 texte différent, 1017 texte différent, 778 § 98, 903 § 42 variantes) (15v-17) ; « De detractorio, L. Senex quidam habitabat in spelunca... » (17) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « Quod humilitas vincat diabolum, LI. Macharius abbas cum diluculo... » (P. L., LXXIII, 784) (17) ; « ... de detractoribus, LII. Solebat dicere abbas Johannes... » (17-17v) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « Quod religio valeat omnes penitencias, LIII. Ex fratribus quidam in extasi positus... » ; cf. P. L., LXXIII, 952-953 (17v) ; 2 ex. : « De demnato [sic] salvato, LIV. Abbas Macharius dum ambularet... — ... De questionibus pluribus, LV. Quidam frater requisivit senem... » (17v) ; ex. extraits du De vitis Patrum : « Quis sit [ sic pro : saciat] se habere gratiam, LVI. Quidam abbas quesivit senem... » (P. L., LXXIII, 799 § 182) (17v-18) ; « ... de obedientia, LVII. Venerunt quidam religiosi viri ad b. Antonium... » (18) ; ex. extrait du De vitis Patrum « De victoria demonum, LVIII. Descendebat quadam die abbas Macharius... » (P. L., LXXIII, 894, variantes) (18) ; « De tribus sororibus, LIX. Tres quidem sorores fuerunt... » (18-18v) ; 6 ex. extraits de RUFINUS, op. cit., c. I, XXXI, XVI, XIV, XXXII : « De [ere]mita desperato, LX. Erat quidam monachus in deserto... — ... LXV. Alius fuit presbiter nomine Panuon [sic pro : Piammon]... » (P. L., XXI, 399-400 variantes, 401-403 et 457-459 abrégé, 435-439, 433, 459-460) (18v-20v) ; 2 ex. extraits du De vitis Patrum : « De odorante mortuam carnem, LXVI. Erat vir quidam prumptus et alacer... — ... De consiliis quibusdam, LXVII. Senex quidam dixit : qui ab hominibus... » ; cf. P. L., LXXIII, 878-879 et 1035-1036, textes différents (20v-21) ; « De episcopo solicito de subditis suis, LXVIII. Alius senex de quodam referebat episcopo... » (21) ; 2 ex. extraits du De vitis Patrum : « Quantum valet elemosina, LXIX. Quidam fratres cum ad abbatem Lucium... — ... De illo cui angelus minnistrabat, LXX. Senex quidam egrotavit... » (P. L., LXXIII, 942 § 9, variantes 904 § 44) (21-21v) ; « De Judeo converso, LXXI. Joseph Judeus egregius in arte medicine... » (21v-22) ; ex. extrait du De vitis Patrum : « De alio converso per ostiam, LXXII. Divinum quidem misterium agente b. Basilio... » (P. L., LXXIII, 301-302, variantes) (22) ; 6 ex. : « Contra illos qui ducunt uxores, LXXIII. Pharoneus rex qui thesauros... — ... Thays Corinthia prerogative pulcritudinis... » (22-22v) ; 4 ex. extraits de RUFINUS, op. cit., c. VII, VIII, IX : « De s. Appolonio, LXXIV. Apollonius vir sanctus erat... — ... De s. Heleno, LXXVII. Alius vir sanctus fuit nomine Helenus... » (P. L., XXI, 410-419, 424-427, 429-430) (22v-24v) ; 7 ex. : « De illo qui osculabatur Deum, LXXVIII. Vir quidam plebeius, verum quidem, ut opinor, honestus... — ... De latrone facto monaco, LXXXIV. Quadam die iter habens pater Odo... » (24v-26) ; 2 ex. extraits de RUFINUS, op. cit., c. I : « De s. Johanne heremita, LXXXV. S. Hieronimus narrat de s. Johanne... — ... LXXXVI. Aliud quoque valde mirum... » (P. L., XXI, 391-394, variantes) (26-27).

    F. 27-30v « LXXXVII. Sermo quomodo nata fuit arbor sancte Crucis ». Prologue : « Sancta et divina eloquia, fratres, jugiter immo et cotidie nobis salubriter recitantur... — ... in qua salus mundi pependit » (début repris du sermon 384 de s. Augustin, P. L., XXXIX, 1689) (27) ; « Post egressionem autem filiorum Israel ex Egypto... — ... illosque affixit in sancte Crucis ligno, ibique habentur honore magno » ; cf. W. Meyer, dans Abhandl. der philos.-philolog. Classe der Königl. Bayer. Akad. der Wissenchaften, XVI2 (1881), 101-166 (éd. d'un texte voisin aux p. 141-149) et A. Wilmart, dans Revue biblique, XXXVI (1927), 226-236 (27-30) ; — « De cruce moralitas, LXXXVIII. Timeamus, fratres, judicii diem... — ... infidelitatis penam » (30-30v).

    F. 30v-36Exempla et miracula, très divers, numérotés de LXXXIX à CXIII, mettant en scène des moines de Clairvaux, des personnages anglais, etc. ; certains sont tirés de la Chronique d'Hélinand de Froidmont. « De muliere que, habitum hominis portans, fuit monachus, LXXXIX » (en marge). « De illis qui prolem habere non poterant... » ; « De moniali peccatrice, XC. De moniali quippe que confessa est peccatum suum ante dominum papam... » (30v) ; « De novitio tamptato, XCI. Quidam adolescens intravit claustrum Clarevallense... » (30v-31) ; « De s. Galtero, XCII. Saltero [sic] de s. Saturnino pio heremite... » ; « De canonico converso ad servicium Dei, XCIII. Canonicus quidam b. Victoris invalitudine... » ; « De illo quem b. Virgo liberavit a periculo propter bonitatem uxoris sue, XCIIII » (en marge). « Paupercula quedam mulier consueverat... » ; « De presbitero cui responderunt mortui, XCV. Quidam assidue dicens officium pro defunctis... » ; « De religioso qui non dicebat officium mortuorum, XCVI. Cuidam religioso, sicut mos est... » (31) ; « De presbitero quem liberaverunt anime, XCVII. Diabolis sacerdotis cujusdam animam ferentibus... » (31-31v) ; « De monacho qui artiorem vitam duxerat quam debeat, XCVIII. Quidam monachus de ordine Cisterciensi artiorem vitam gerebat... » ; « De raptoribus percussis, XCIX. Ecclesia Sancti Adventini sita est... » (31v) ; « De phetonissa [sic] que mortuum apud Teipolin [sic] suscitavit, c. Apud Tripolim, urbem Orientis, quidam puerulus... » (31v-32) ; « De Johanne in Valentina antistite, CI. Cum prima nostri ordinis Cisterciensis jacerentur fundamenta, erat in ecclesia Lugdonensi... » (32-32v) ; « De Karolo Martello, CII. Apud quoque Francos non semel auditum est de Karolo Martello... » ; « De Renulfo et puero et martire, CIII. Renulfus, rex Merciorum, filium septennem Kenelinum... » (32v) ; « De Egitha filia regis Cogari [sic], CIIII. [E]dgari regis filia, Egitha virgo sancta... » [HELINANDUS FRIGIDIMONTIS, Chronicon, XLVII, extraits] (P. L., CCXII, 949) ; cf. ms. Latin 3175, f. 148v (32v-33) ; « De diversis illusionibus demonum et apparitionibus sanctorum angelorum, CV. Sepe demones a fratribus visi sunt in specie monachorum... » (33-33v) ; « De heremita quem b. Thomas visitavit per nuntium antequam martirizaretur, CVI. Fertur quod s. Thomas Cantuarensis archiepiscopus... » (33v-34) ; « Visio de gloria b. Thome martyris, CVII. Cujus beatissimi martiris gloria sic ostensa est... » (34-34v) ; « Alia visio de eadem, CVIII. Alius quidam sanctus eadem nocte vidit... » (34v) ; « De s. Petro de ordine Predicatorum, CIX. Innocenciam ad [sic pro : ab] omni mortali peccato servavit... » (34v-35) ; « De s. Salomone, CX. S. Salomon ex Britonnum provincia ortus... » ; cf. Bibl. hag. lat., p. 1082 (35-35v) ; « De s. Epheso [sic pro : Aelphego] martyre, CXI. Cum Dani Angliam infestarent, urbem Cantuariam combusserunt... » (35v) ; « De s. Millerga [sic pro : Milburga], CXII. Ex gloriosa prosapia regie potestatis nata fuit s. Millerga... » (35v-36) ; « De s. Bydonio [sic pro : Sidronio], CXIII. Anno incarnationis dominice CC°LII°, regnante impiissimo Areliano... » ; cf. Bibl. hag. lat., n° 7702 (36).

    F. 36-56 [LEONTIUS NEAPOLITANUS, Cyprorum episcopus, ANASTASIO BIBLIOTHECARIO interprete, Vita s. Johannis Eleemosynarii, c. I, II, V-XX, XXII, XXIII, XXV-LV], les chapitres formant autant d'exempla, numérotés de CXIIII à CLXIIII. « De s. Johanne patriarcha et archi[episcopo] » (en marge). [C. I] : « De Zacharia et narratione Menne, et quod iste sanctus omnino non juraverit. Cum pervenissem Alexandriam, ego indignus... — ... quem omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri J. C., cum quo est Pater una cum sancto Spiritu, gloria, honor, imperium, nunc et semper et in secula seculorum. Amen », au f. 56, en marge : « Hic finit de s. Johanne » (P. L., LXXIII, 341-384).

    F. 56-69vExempla du même type qu'aux ff. 30v-36, et miracles de la Vierge (ff. 58v et 61v-64), numérotés de CLXV à CCVII. « De thoreas [sic pro : choreas] ducentibus per annum, CLXV. Anno Domini M°XII, in quadam villa Saxonie... » (56-56v) ; « De muliere malefica que per cornicis vocem dampnacionem suam precognovit, CLXVI. Eo tempore mulier apud Bertheleiam Anglice [sic] villam auguratrix... » (56v-57) ; « De duabus aviculis que hominem converterunt in asinum, CLXVII. Erant eo tempore due avicule... » (58) ; « De monacho qui se obligavit pro penitencia alterius, CLXVIII. Martinus qui in Galmadulensi [sic] heremo commoratur... » ; « De pulcherrimo bello cujusdam abbatis, CLXIX. In partibus Galliarum, inter abbatem... » (58) ; « De viro hospitali furante..., CLXX. Quidam hospitalis valde alienam suam furatus est... » (58-58v) ; « De illo qui murmurabat propter horas b. Marie, CLXXI. In prefato monasterio statutum erat... » ; cf. Poncelet, dans Analecta Bollandiana, XXI (1902), 241-360, n° 840 (58v) ; « De Leone papa qui spiritum inmundum per posteriora hominis egredi precepit, CLXXII. Idem Hildebrandus retulit quod Leo papa quadam vice... » (58v-59) ; « De episcopo [sitienti qui] totum vinum quod habebat properi [sic pro : pauperi] sitienti dedit, CLXXIII. Quidam episcopus sitiens... » ; « De lampreda pauperi data et in celum sublata, CLXXIIII. Abbas quidam suavis edulii concupiscentia ductus... » ; « De illo qui nummum quem solum ha[be]bat pauperi dedit, CLXXV. Quidam pater familias unum dumtaxat nummum... » (59) ; « De blasphemis lepra percussis, CLXXVI. In Bolonie partibus duo quidam viri... » HELINANDUS FRIGIDIMONTIS, Chronicon, XLVII, extraits] (P. L., CCXII, 974-975) ; cf. ms. Latin 3175, f. 146v-147 (59-59v) ; « De illo qui propter adulterium diabolo traditus est, CLXXVII. Cum apud Parniense opidum [sic] litterarum studiis insudarem... » (59v) ; « Quod anime gehenne suppliciis tradite diebus dominicis refrigerio potiantur, CLXXVIII. Cum Umbertus archiepiscopus a finibus reverteretur Apulie... » ; « Visio episcopi Capuanis [sic] de papa Benedicto majore, CLXXIX. Episcopus qui, si recte teneo, Capuis preerat... » (60) ; « De Benedicto minore, CLXXX. De equivoco quoque ejusdem Benedicti nepote... » (60-60v) ; « De principe oppre[s]sore ecclesiarum qui vivus et visibilis raptus est a diabolo, CLXXXI. Masticus [sic pro : Matisco] est in finibus regni Francorum... » (60v-61) ; « D[e] viro qui per annuum sub terra per sacrificium misse et orationes Ecclesie ab angelo pascebatur, CLXXXII. Est in Gratianopalitano [sic] episcopatu... » (61-61v) ; « Miraculum de cruce sanguinea b. Marie, CLXXXIII. Narravit prior Anschetillus, prior Sancti Oswaldi, hoc miraculum in provincia Eboracensi... anno ab incarnatione Domini M° CLXVI evenisse. Est villa quedam Upkirkebi nomine... », même texte sans le prologue dans ms. Latin 3177, f. 136v-137v (61v-62) ; « Miraculum de ymagine b. Marie lapidea..., CLXXXIIII. Extra Castrum Radulfi est quedam abbatia, que Dolis vocatur... » ; cf. Poncelet, op. cit., n° 936 ; même texte dans les mss. Latin 3175, f. 145 et 3177, f. 135v-136 (62) ; « De ymagine b. Marie que non potuit ledi a Saracenis, CLXXXV. Eo anno quo Sarraceni ab imperatore Babylonis missi... » (62-62v) ; « De ymagine que locuta est propter Theodorum negociatorem, en marge : CLXXXVI. Teodorus apud Constantinopolim negociator erat... » ; « Hoc idem ponitur supra inter miracula b. Marie, VIII » (62v-63) ; « De ymagine b. Marie a qua divinitus velum aufertur in sabbato, CLXXXVII. Judeus quidam apud Constantinopolim ymaginem b. Marie in ecclesia.. » ; cf. Poncelet, op. cit., n° 916 (63-63v) ; « De potu medonis et per b. Mariam multiplicato, CLXXXVIII. Glastonia est vicus Anglie insignis... » (63v) ; « De anima presbiteri incestuosi per socium suum liberata, CLXXXIX. Quidam presbiter cujusdam sanctimonialis expugnaverat virginale propositum... » ; cf. ms. Latin 3175, f. 145v-146 (63v-64) ; « De monacho qui per Dominam nostram de squinantia liberatus est, CXC. Olim quando nondum in conventu publico fiebat b. Marie servicium... » (64) ; « De heremita cui demones apparebant, CXCI. Juxta purgatorium s. Patricii manebat quidam heremita... » (64-64v) ; « Alia visio de[e] adem, CXCII. Alius quidam sanctus eadem nocte vidit... », même texte que le n° CVIII, f. 34v, comme le signale cette note marginale : « Vacat hoc, quia alibi ponitur » (64v) ; « De acerrima penitentia militis adulteri, CXCIII. Quidam miles mechabatur cum domina sua... » (64v-65) ; « De adulteris divinitus incensis, CXCIIII. Quidam homo ibat cum uxore sua ad Beatam Mariam de Rupe Amatoris... » (65) ; « De comite Nivernensi guloso et filio ejus religioso, CXCV. Quidam comes Nivernensis illecebris gule... » (65-65v) ; « De femina que capa usa est in mari pro navi, CXCVI. Erat autem insula quedam juxta mare... » (65v-66) ; « De preposito pauperam [sic pro : pauperum] oppressore a bufonibus devorato, CXCVII. Apud Castrum Montis Desiderii erat quidam prepositus... » ; cf. ms. Latin 3175, f. 147 (66-66v) ; « De duobus prepositis, quorum uno justo et paupere, altero [injusto] et divite, CXCVIII. Quidam princeps habebat duos prepositos... » (66v-67) ; « De presbitero casto a domina sua temptato, CXCIX. Quidam presbiter parrochianus erat castitatis et honestatis amator... » (67-67v) ; « De milite pro fidelibus defunctis orante, CC. Quidam miles habebat in consuetudine... » (67v) ; « De priore mortuo qui apparuit abbati Serloni, CCI. Idem Serlo habebat prepositum valde religiosum... » ; « De converso dolente quod non interesset sollempnibus vigiliis, CCII. Quidam conversus valde religiosus in quadam grangia Clarevallensi... » ; cf. Poncelet, op. cit., n° 542 (68) ; « De monacho aspirante ad sacros ordines, CCIII. Quidam alius ejusdem abbatis monachus... — ... Hec michi retulit frater Ernaldus monachus de Sarnaio » (68-68v) ; « De monacho fugere volente ab Ordine, sed retento per ammonitionem patris et matris jam defunctorum, CCIIII. Quidam niger monachus conversus est in Ordine nostro... » (68v-69) ; « De novicio dubitante utrum anima esset immortalis, CCV. Quidam novicius dubitabat utrum anima... » (69-69v) ; « De sacristo pigro ad divinum officium, CCVI. Quidam multarum litterarum peritus conversus est in quadam domo Ordinis nostri... » ; « De virtute ss. episcoporum in sedibus suis, CCVII. Sancti quique pontifices sedibus suis... » (69v).

    F. 70-124 « CCVIII. Hystoria de Josaphat et Barlaam. Prologus. Cum cepissent mo[n]asteria construi ac monachorum multitudines congregari... » (70) ; texte divisé en 143 courts chapitres, plus un épilogue et une oraison finale : « Hujusmodi ergo obscuritate Indiam ocupante... — ... illos glorificat donis et virtutibus. Epilogus. Hucusque finis presentis sermonis... — ... nunc et semper in secula seculorum. Amen. Oratio scriptoris. Conversus ad te, Deum Patrem, Dominum omnipotentem, puro corde... — ... perducere dignare per Jhesum Christum Filium tuum. Amen. Explicit vita et conversatio s. Josaphat » (70-124), version II de J. Sonet, Le Roman de Barlaam et Josaphat, I, Namur-Paris, 1949, 74-76, 84 et 109. Éditions anciennes parmi les oeuvres de s. Jean Damascène ; cf. Bibl. hag. lat., n° 979.

    F. 124-134v Trois miracles de N. D., suivis d'exempla tirés en majeure partie des Vitae Patrum et de Rufin, comme ceux des ff. 3 à 27 ; textes numérotés de CCVIII [bis] à CCXL. « De milite qui dicebat C Ave Maria, CCVIII [bis]. Miles quidam promiserat b. Marie... » (124-124v) ; « De burgense qui obtinuit per b. Mariam que non potuit per pecuniam nec per demonem, CCIX. Erat quidam burgensis dives et bone vite... », même thème que Poncelet, op. cit., n° 19 (124v-125v) ; « De rege tristi ad festa aliorum, CCX. Fuit quidam rex nobilis genere et nobilior fide... » (125v-126v) ; fin d'un texte sur s. Jean l'Aumônier, déjà transcrit au f. 27 : « ... duceret ad eum... — ... unde dimittamus », en marge : « Vacat » (127) ; 7 exempla extraits de RUFINUS AQUILEIENSIS, Historia monachorum, c. II, VIII, X, XIII, XIV, XX, XXX : « De s. Hor, CCXI. Vidimus et alium virum apud Thebaidem... — ... De s. Amone, CCXVII. Inicium sancte habitationis monasteriorum... » (P. L., XXI, 405-407, 420-421 avec variantes au début, 428-429, 432-433, 433, 442-443 avec variantes au début, 455-457) (127-129) ; 4 ex. extraits du De vitis Patrum : « De temptato a diabolo, CCXVIII. Alius frater vehementer impugnabatur ab immundo spiritu fornicationis... — ... De s. Anastasio, CCXXI. Abbas Anastasius habebat codicem... » (P. L., LXXIII, 743, 743-744, 756-757, 757-758 avec variantes au début) (129-130) ; « De vaniloquio, CCXXII. Fuit vir quidam magnus de sanctis senibus... » (130) ; 17 ex. extraits du De vitis Patrum : « Quod multi demones nobis consunt, CCXXIII. Macharius dum esset quodam tempore in cellula sua... — ... De Thaysi meretrice, CCXXXIX. Quedam fuit meretrix nomine Taysis... » (P. L., LXXIII, 765-766, 1013-1014, 1140-1141 avec variantes, 1038 avec variantes au début, 785-786, 786, 786-787, 911-912 avec variantes au début, 789, 792-793, 793, 794 avec variantes, 802-803, 818-819 avec variantes au début, 820-821 avec variantes au début, 836 avec variantes, 661-662 avec variantes) (130-133v) ; « Qui dicitur Deus beninus [sic], CCXL. Beatus Dyonisius de benignitate Domini ad Dimophilum scribit : Non habemus, inquit, pontificem... » (extraits de l'épître VIII du Pseudo-Denys à Démophile, éd. synoptique Dionysiaca, II, 1501-1571 version H, et surtout vision du Crétois Carpus) (133v-134v).

    F. 134v-155v « De miraculis b. Marie », courts textes numérotés de I à LXXVIII. « De muliere quam [B. M. V.] suscitavit, primo. Quanti apud Christum sint meriti sancte simplicitatis puritas... demonstravit... Maria in muliere quadam de Lingonensi territorio... », voisin de Poncelet, op. cit., n° 868 ; cf. ms. Latin 3177, f. 9 (134v) ; « Exemplum de confessione, II. Simile accidit de confessione. Quidam magnus canonicus et devotus... » (134v-135) ; « De subdiacono qui vidit diabolum, III. In civitate Tolletana fuit quidam subdiaconus... — ... IV. Fuit vir quidam venerabilis... » ; cf. Poncelet, op. cit., nos 765 avec variantes, 662 et, pour III, ms. cit., f. 11v (135-136v) ; « De illo qui vidit mirabilia, V. Novicius quidam fuit in ordine Cisterciensis ordinis [sic]... » (136v-138v) ; « De immagine quam fecit b. Maria, VI. In Libia quadam civitate... — ... IX. Est quoddam responsorium... » ; cf. ibid., nos 808, 236, 555, 502, et pour VI-VII, ms. cit., f. 26v, 27v (138v-139v) ; « ... X. Olim fuit quidam secretarius... » ; cf. ibid., n° 1187, variantes et ms. cit., f. 41v (139v) ; « ... XI. In Gallie partibus est quoddam monasterium... » ; cf. ibid., n° 790 et ms. cit., f. 47v (139v-140) ; « Quando asumpta fuit cum corpore, XII. In libro s. Elisabeth legitur quod cum b. Maria... » (140-140v) ; « De illo qui dicebat semper : Ave Maria, XIII. Fuit quidam monachus qui semper quociens... — ... XXII. Quidam clericus b. Virgini devotus... » ; cf. ibid., nos 636, 25, 1484-1485, 1350, 1268, 1482, 1449, 1624, 1251, 1349 (140v-142) ; « De excommunicato quam [sic] fecit asolvi, XXIII. Quidam presbiter parrochianum suum excommunicavit... » (142) ; « De s. Fulberto... XXIII[I]. Fulbertus episcopus Carnotensis... — ... XXX. Erat quidam presbiter dives et viciosus... » ; cf. ibid., nos 667, 542, 571 avec variantes, 933, 630, 1387, 642 et pour XXIV et XXV, ms. Latin 3175, f. 145, 146 (142-143) ; « De illo quam [sic] fecit monacum, XXXI. Juvenis quidam de Alimannia cum magistro ejus... » (143-143v) ; « De infirmo episcopo quem sanavit, XXXII. Quidam episcopus b. Mariam diligens, in cujus honore... » ; cf. ibid., n° 411 (143v) ; « De moniali quam monuit trautim[?] psallere, XXXIII. Monialis quedam sanctitate et religione famosissima... » (143v) ; « Quomodo timeant diaboli Ave Maria, XXXIII[I]. Nocte quadam christianus quidam monachus... — ... XXXVI. Homo quidam erat nobilis... » ; cf. ibid., nos 1158 avec variantes, 8, 700 (143v-144) ; « De moniali quam revocavit a peccato, XXXVII. Sanctimonialis quedam erat pulchra nimis... » ; cf. ibid., n° 1621 avec variantes (144-144v) ; « De milite quam [sic] amavit, XXXVIII. Miles quidam de Anglia, genere nobilis... » ; cf. ibid., n° 1063 (144v) ; « De dampnato quam [sic] liberavit, XXXIX. Clericus quidam juvenis in Anglia ad ordinem Cisterciensem intravit... » ; cf. ibid., n° 191 avec variantes (144v-145) ; « Quomodo multos liberavit a penis, XL. Monachus quidam bone indolis unaquaque die... » ; cf. ibid., n° 1101, avec variantes (145-145v) ; « Quomodo amavit ordinem Cisterciensem, XLI. In Normannia erat quidam clericus qui vidit Dominum nostrum in sompnis... » (145v) ; « De illo qui petiit ab illa quantum diligebat illum, XLII. Fuit quidam heremita sancte vite et honeste in terra comitis qui Robertus de Lay dictus est... » (145v) ; « De tribus canonicis penitentibus, XLIII. Senonis in ecclesia b. Stephani fuerunt tres canonici... » ; cf. ibid., n° 1643 (145v-147) ; « De illo quam [sic] osculata fuit, XLIIII. Quidam senex monachus Clarevallis, vir religiosissimus... » (147) ; « De quinque psalmis secundum quinque literas hujus nominis : Maria, XLV. In ecclesia Dei genitricis que est Delo... » (147-147v) ; « De malo clerico quem convertit, XLVI. Clericus quidam, causa discendi, Bononiam ibat... » (147v) ; « De monaco tamptato, XLVII. Cuidam monacho quidam conversus jam defunctus apparuit... — ... LVIII. Quidam puer XI annorum, peccorum custos... » ; cf. ibid., nos 246, 656, 1065, 1755 avec variantes, 1451, 1598 avec variantes, 880 avec variantes, 1399, 867 avec variantes, 152, 942 et 1487 avec variantes (147v-150v) ; « Quomodo laudabat ordinem Cisterciensem, LIX. Hoc abbati Vallium Sarnii narravit bone memorie Adam, natione Anglicus... » (150v) ; « De illo qui furatus est fontem, LX. Quidam sanctus habebat in consuetudinem, ubicumque ambulabat... — ... LXIII. Miles quidam abrenuncians seculo ordinem Cisterciensem intravit... » ; cf. ibid., nos 1505, 301, 74 avec variantes, 1084 avec variantes (150v-151) ; « De clerico quam [sic] osculata fuit, LXIIII. Clericus quidam cum multis peccatis esset obvolutus... » (151-151v) ; « De paupere clerico qui dicebat semper : Ave Maria, LXV. Fuit quidam pauper clericus qui victum suum... — ... LXIX. Quidam Anglorum rex Guillermus nomine... » ; cf. ibid., nos 641, 586, 1255, 623 avec variantes, 1330 (151v-152v) ; « De suspenso quem liberavit, LXX. Anno Domini MCCXXV in comitatu Nivernensi tres fratres... — ... LXXIII. Nuper etiam circa idem tempus in Alemannia... » (LXXII, édité par E. Galtier, dans Romania, XXIX (1900), 525-526) ; cf. Poncelet, op. cit., nos 220 avec variantes, 1537, 169, 1177 (152v-153v) ; « De quinque gaudiis b. Marie, LXXIIII. Legitur de b. Maria quod cum esset quinque annorum... » (153v-154) ; « De illo qui vidit sanctos secundum letaniam, LXXV. In abbacia Sancti Ignacii martiris erant duo juvenes... » (154-154v) ; « De illo qui vidit b. Mariam pro uno oculo, LXXVI. Quidam frater Minor devotionem habebat in b. Virginem... » (154v) ; « De temptato quam [sic] liberavit, LXXVII. Item alius frater adhuc novus in religione... » (154v-155) ; « De illo qui portabat Christum, LXXVIII. Duo fratres erant in oratione Parisius... » (155-155v).

    F. 155v-162v [Gesta Pilati ; Evangelii Nicodemi pars IIa], textes joints : « Evangelium Nazareorum, LXXIX. Factum est in anno nono decimo imperii Tyberii... Annas et Cayphas et Somna et Dathan, Gamaliel... — ... vidisse eum vivum cum discipulis suis in monte Oliveti et ascendisse in celum » (Version proche de Thilo, Codex apocryphus, I, 495-665) ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, I, 149, n° 179, 11 (155v-159v) ; « Exurgens Joseph autem ad Annam et Caypham dixit... — ... credere mendatiis Judeorum. Direxi potestati vestre omnia que sunt gesta de Jhesu in pretorium meum. Expliciunt gesta Domini nostri Jhesu Christi que ostensa sunt Constantino regi » (éd. cit., 667-788 et 796-800) ; cf. Stegmüller, op. cit., 150-151, n° 179, 19 (159v-162v).

    F. 162v-166 « Evangelium Nichodemi », légendes sur le bois de la Croix, la trahison de Judas : « LXXX. Sancta arbor de qua fuit crux Christi orta, fuit mirabiliter de tribus virgulis composita... — ... Salvatorem omnium » (162v-163) ; — extraits des Gesta Pilati et de l'Evangelium Nicodemi : « Quo mortuo venit Joseph ab Arimathia et petiit a Pilato... De mortuis suscitatis, LXXXI. In illo tempore venerunt tres viti [sic pro : viri] de Galilea in Jerusalem et dixerunt... — ... existimentes non esse credendum mendaciis eorum. Nunc ergo, dilectissimi fratres, hanc lectionem quam audistis Nichodemus hebraicis commendavit litteris » ; cf. Tischendorf, Evangelia apocrypha, 365-416 passim (163-166).

    F. 166-168 [Cura Tiberii], divisée en 2 paragraphes : « De Tyberio sanato, LXXXII. Eodem tempore Tyberius Cesar dum gubernaret imperium... » (166) ; « De s. Veronica, LXXXIII. Volusianus vero post unum annum et tres menses... — ... de hac luce in pace ablatus est » texte du groupe B de Dobschütz, Christusbilder, 158XX-159XX (édition, ibid., 163XX-189XX) (166-168), ce texte est suivi d'un paragraphe consacré à Néron : « De mala vita et morte Neronis, LXXXIIII. Nero itaque, Gaii Cesaris avunculus, surrexit in locum ejus... — ... et Tyberius privignus ejus suscepit imperium » (168).

    F. 168-169 « De destru[c]tione Jherusalem a Tito et Vespasiano, LXXXV. In diebus illis quidam Judeus erat Nathan nomine, filius Nau... — ... ut tam viles essent Judei Romanis quatinus XXXa Judeos pro uno denario donabant Romani ».

    F. 169-169v « De Antichristo, LXXXVI. Legitur in hystoria quod Antichristus nasciturus sit de Dan filio Yacob.... — ... et cui ipse voluerit revelare ».

    F. 169v « De signis XV dierum, LXXXVII. Jeronimus autem in annalibus Hebreorum invenit signa XV dierum ante diem Judicii... Prima die eriget se mare... — ...angelis congregantibus eos ».

    F. 169v-178v [HENRICUS SALTERIENSIS] « De purgatorio s. Patricii, LXXXVIII », attribué ici à Pierre Damien. « Prologus. Patri suo in Christo preoptato domino H. abbati de Sartis, frat[er] H., monachorum minimus... — ... ita exorsus est » (169v-170v) ; « Incipit narratio », en 25 chapitres : « Igitur magnus s. Patricius, qui a primo est secundus, qui, dum in Hybernia verbum Dei predicaret... — ... Deo servituram in monasterio virginibus commendavit. Hucusque de Petro Damiano » (le texte des 22 premiers chapitres est presque identique au texte de l'édition Colgan, Louvain, 1647, reproduit par E. Mall dans Romanische Forschungen, VI (1891), 143-196 ; le texte des 3 derniers rappelle la fin du ms. K de Mall, ibid., 196-197).

    F. 178v-192v « Visio mirabilis et jocundissima cujusdam monachi qui nullo modo passus est nomen suum vel locum in ea scribi... quam visionem... abbreviavimus, verba pretermittentes exortatoria et sola ponentes exempla », texte divisé en 32 exempla et faisant suite sans transition au Purgatoire de s. Patrice : « Anno dominice incarnationis MXCVI, contigit hec visio cuidam juveni qui circa primordia... — ... in illo raptu suo aliquatenus lederetur ».

    F. 192v-194 [Caroli Magni expugnatio Terrae sanctae, textus abbreviatus] « Quomodo Karolus Magnus recuperavit terram Jerosolimitanam, et de sanctuario quod de Constantinopoli asportavit. Patriarcha Jerosolimitanus, eo tempore quo datum est Karolo imperium romanum... — ... ibi etiam suscitatus est mortuus », mentionné dans Arch. Or. lat., II (1882), 135.

    F. 194-194v [HARIULFUS, Cronicon centulense], l. III, c. 21 : « Visio Karoli regis. In nomine Dei summi regis regum, ego Karolus imperator, gratuito Dei dono rex Germanorum... — ... propter que peccata ego et omnes [quos]... », incomplet par lacune matérielle (Lot, Chron. de l'abbaye de Saint-Riquier, 144-146) ; cf. Poupardin, Royaume de Provence, 325, n. 3.

    Sur ce ms., cf. notice sommaire dans Cod. hag., I, 230.

    F. 3-21v, 129-133v ; cf. J. G. Freire, A versão latina por Pascásio de Dume dos « Apophtegmata Patrum », Coïmbra, 1971, 248-249 n° 127.

    F. 169v. Version rapportée par PETRUS COMESTOR du De Quindecim signis (P.L., CXCVI, 1611) ; cf. add. du ms. Latin 2860, f. 54v.

Participants

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Abbas Anastasius habebat codicem qui decem et octo valebat solidos...

    f. 129v

    Abbas Macarius dum ambularet quadam die per desertum hominem quemdam mortuum in terra jacentem...

    f. 17v

    Abbas quidam suavis edulii concupiscentia ductus lampredam sibi acquiri praecepit...

    f. 59

    Aliud quoque valde mirum per illum Dominus ostendit. Tribunus quidam...

    f. 26v

    Alius frater vehementer impugnabatur ab immundo spiritu fornicationis...

    f. 129

    Alius fuit presbyter nomine Piammon totius humilitatis vir...

    f. 20v

    Alius quidam sanctus eadem nocte vidit Dominum similiter sedentem...

    f. 34v et 64v

    Alius senex de quodam referebat episcopo eo quod audisset duos viros...

    f. 21

    Alius vir sanctus fuit nomine Helenus, qui a pueritia sua in servitio Dei fuit...

    f. 24

    Annas et Caiphas et Somna et Datan, Gamaliel...

    f. 265

    Anno Domini millesimo ducentesimo vicesimo quinto in comitatu Nivernensi tres fratres...

    f. 152v

    Anno Domini millesimo duodecimo, in quadam villa Saxoniae ubi erat ecclesia magni martyris...

    f. 56

    Anno dominicae incarnationis millesimo nonagesimo sexto, contigit haec visio cuidam juveni qui circa primordia...

    f. 178v

    Anno incarnationis dominicae ducentesimo quinquagesimo secundo, regnante impiissimo Aureliano, cum esset sanctus Sidonius...

    f. 36

    Apollonius vir sanctus erat apud Thebaidem in finibus Hierapolis...

    f. 22v

    Apud castrum Montis Desiderii erat quidam praepositus nequissimus et oppressor pauperum...

    f. 66

    Apud quoque Francos non semel auditum est de Carolo Martello...

    f. 32v

    Apud Tripolim, urbem Orientis, quidam puerulus clericus defunctus avunculum suum...

    f. 31v

    Beatus Dionysius de benignitate Domini ad Demophilum scribit : Non habemus, inquit, pontificem...

    f. 133v

    Beatus Gregorius papa intra moenia urbis Romanae ad honorem sancti Andreae monasterium fecit...

    f. 12v

    Canonicus quidam beati Victoris invalitudine corporis adflictus et irremediabili languore...

    f. 31

    Clericus quidam, causa discendi, Bononiam ibat cum sociis suis...

    f. 147v

    Clericus quidam cum multis peccatis esset obvolutus...

    f. 151

    Clericus quidam juvenis in Anglia ad ordinem Cisterciensem intravit...

    f. 144v

    Contigit Sarracenum quemdam habuisse quamdam imaginem beatae Mariae...

    f. 138v

    Cuidam monacho quidam conversus jam defunctus apparuit dicens : Surge et sequere me...

    f. 147v

    Cuidam religioso, sicut mos est, multae missae injunctae sunt...

    f. 31

    Cujus beatissimi martyris gloria sic ostensa est cuidam sancto viro in partibus Syri...

    f. 34

    Cum apud Parmense oppidum litterarum studiis insudarem, contigit me...

    f. 59v

    Cum coepissent monasteria construi ac monachorum congregari multitudines...

    f. 70

    Cum Dani Angliam infestarent, urbem Cantuariam combusserunt archiepiscopum...

    f. 35v

    Cum prima nostri ordinis Cisterciensis jacerentur fundamenta, erat in ecclesia Lugdunensi...

    f. 32

    Cum Umbertus archiepiscopus a finibus reverteretur Apuliae adserebat in regionibus...

    f. 60

    De aequivoco quoque ejusdem Benedicti nepote qui post eum tertius et Johanni...

    f. 60

    De illis qui prolem habere non poterant et voverunt, si Deus daret eis...

    f. 30v

    De moniali quippe quae confessa est peccatum suum ante Dominum papam...

    f. 30v

    Descendebat quadam die abbas Macarius de Scythi ad locum quemdam...

    f. 18

    Diabolis sacerdotis cujusdam animam ferentibus animae corporum...

    f. 31

    Dicebat quidam de Thebaeis fratribus quod filius erat sacerdotis idolorum...

    f. 8v

    Divinum quidem mysterium agente beato Basilio hebraeus quidam sicut christianus...

    f. 22

    Dixit abbas Daniel quia erat in Babylonia filia cujusdam primarii...

    f. 3

    Duo erant fratres monachi pariter commanentes, quorum humilitatem...

    f. 15v

    Duo fratres erant in oratione Parisius post completorium...

    f. 155

    Ecclesia Sancti Adventini sita est...

    f. 31v

    Edgari regis filia Egitha virgo sancta...

    f. 32v

    Eo anno quo Sarraceni ab imperatore Babylonis missi Balduinum regem Jerosolymorum...

    f. 62

    Eo tempore mulier apud Bertheleiam Angliae villam auguratrix et malefica...

    f. 56v

    Eodem temporeTiberius Caesar dum gubernaret imperium et Claudium successorem...

    f. 166

    Episcopus qui, si recte teneo, Capuis praeerat vidit majorem Benedictum papam...

    f. 60

    Erant eo tempore duae aviculae in intrata publica qua Romam itur...

    f. 58

    Erat autem insula quaedam juxta mare, inter mare et monasterium posita...

    f. 65v

    Erat quidam burgensis dives et bonae vitae et conversationis honestae...

    f. 124v

    Erat quidam monachus in deserto, qui habitabat in spelunca...

    f. 18v

    Erat quidam paterfamilias in Britannia religiosam cum domo sua gerens vitam...

    f. 9v

    Erat quidam presbyter dives et vitiosus qui sub cura habebat divitem nobilem...

    f. 143

    Erat quidam presbyter in vicina regione nomine Apellen, vir justus...

    f. 13v

    Erat quidam telonearius valde dives sed immisericors et avarus...

    f. 12

    Erat vir quidam promptus et alacer in opus Domini. Huic diabolus misit...

    f. 20v

    Est in Gratianopolitano episcopatu locus in venis subterraneis plurimum habens...

    f. 61

    Est quoddam responsorium quod quidam adserunt in ecclesia non debere cantari...

    f. 139v

    Est villa quaedam Upkirkebi nomine duobus milliariis...

    f. 61v

    Ex fratribus quidam in ecstasi positus vidit quattuor ante Deum ordines...

    f. 17v

    Ex gloriosa prosapia regiae potestatis nata fuit sancta Millerga virgo...

    f. 35v

    Exsurgens Joseph autem ad Annam et Caipham dixit...

    f. 159v

    Extra castrum Radulfi est quaedam abbatia, quae Dolis vocatur...

    f. 62

    Factum est, in anno nono decimo imperii Tiberii Caesaris imperatoris Romanorum...

    f. 265

    Fertur quod Thomas Cantuariensis archiepiscopus, cum adhuc esset exsul in Gallia...

    f. 33v

    Frater quidam in quadam grangia Claraevallis...

    f. 142

    Fuit quidam civis qui famam sui nominis large expendendo extendere voluit...

    f. 138v

    Fuit quidam eremita sanctae vitae et honestae in terra comitis qui Robertus de Lay dictus est...

    f. 145v

    Fuit quidam monachus qui semper quotiens ante altare beatae Mariae transibat...

    f. 140v

    Fuit quidam pauper clericus qui victum suum ostiatim quaeritans...

    f. 151v

    Fuit quidam rex nobilis genere et nobilior fide et caritate...

    f. 125v

    Fuit vir quidam magnus de sanctis senibus cui Dominus tantam gratiam...

    f. 130

    Fuit vir quidam venerabilis de magnatibus Romae, dives in possessionibus...

    f. 135v

    Fulbertus episcopus Carnotensis devotus erga beatam Virginem...

    f. 142

    Glastonia est vicus Angliae insignis magis monachorum coenobio quam situ opportuno...

    f. 63v

    Gualtero de Sancto Saturnino pio eremitae de sepulchri visitatione redeunti occurrerunt...

    f. 31

    Hieronymus autem in Annalibus Hebraeorum invenit signa quindecim dierum...

    f. 169v

    Hoc abbati Vallium Sarnii narravit bonae memoriae Adam, natione Anglicus...

    f. 150v

    Homo quidam erat nobilis, divitiis potens. Diabolus autem...

    f. 144

    Homo quidam vitam turpissimam ducens omnibus abundans peccatis erat...

    f. 11

    Hucusque finis praesentis sermonis, quem secundum virtutem meam...

    f. 124

    Hujusmodi ergo obscuritate Indiam occupante et fidelibus quidem undique repulsis...

    f. 70

    Idem Hildebrandus retulit quod Leo papa quadam vice cum ante eum daemoniacus...

    f. 58v

    Idem Serlo habebat praepositum valde religiosum cui in extremis posito...

    f. 68

    Igitur magnus sanctus Patricius, qui a primo est secundus, qui, dum in Hibernia...

    f. 170v

    Impugnabant daemones fratrem quemdam a fornicatione. Cogitavit apud semetipsum...

    f. 15

    In abbatia Sancti Ignatii martyris erant duo juvenes monachi valde religiosi...

    f. 154

    In Bononiae partibus duo quidam viri ad invicem amici...

    f. 59

    In civitate Toletana fuit quidam subdiaconus sanctae vitae et honestae...

    f. 135

    In diebus illis quidam Judaeus erat, Nathan nomine, filius Nan, qui sollicitus de terra...

    f. 168

    In ecclesia Dei genetricis quae est Delo fuit quidam monachus Jobertus nomine...

    f. 147

    In Galliae partibus est quoddam monasterium...

    f. 139v

    In illo tempore venerunt tres viri de Galilaea in Jerusalem et dixerunt principibus sacerdotum...

    f. 163v

    In Libia quadam civitate...

    f. 138v

    In libro sanctae Elisabeth legitur quod cum beata Maria more solito eidem Elisabeth appareret...

    f. 140

    In nomine Dei summi regis regum, ego Carolus imperator gratuito Dei dono rex Germanorum...

    f. 194

    In Normannia erat quidam clericus qui vidit Dominum nostrum in somnis...

    f. 145v

    In partibus Galliarum inter abbatem et quemdam saeculi potentem orta est magna contentio...

    f. 58

    In praefato monasterio statutum erat et jam fere per triennium observatum...

    f. 58v

    In quodam proelio apud Britanniam occisus est rex Elfinis quidam...

    f. 10v

    Initium sanctae habitationis monasteriorum quae sunt in Nitria sumptum...

    f. 128v

    Innocentiam ab omni mortali peccato servavit ; ingressus autem ordinem fratrum Praedicatorum...

    f. 34v

    Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem quemdam...

    f. 128

    Interrogavit frater quidam senem quemdam : nomen est quod salvat aut opus ?...

    f. 6

    Item alius frater adhuc novus in religione bonae vitae...

    f. 154v

    Joseph, Judaeus egregius, in arte medicinae valde probatus, sciebat enim tactu venae...

    f. 21v

    Judaeus quidam apud Constantinopolim imaginem beatae Mariae in ecclesia...

    f. 63

    Jussisti, pater venerande, ut scriptum vobis mitterem quod de purgatorio...

    f. 169v

    Juvenis quidam de Alemania cum magistro ejus venit Claramvallem...

    f. 143

    Juxta purgatorium sancti Patricii manebat quidam eremita...

    f. 64

    Legitur de beata Maria quod cum esset quinque annorum ita maturo gressu ambulabat...

    f. 153v

    Legitur in historia quod Antichristus nasciturus sit de Dan filio Jacob concubinali...

    f. 169

    Macarius abbas cum diluculo palmarum folia portans ad cellam...

    f. 17

    Macarius, dum esset quodam tempore in cellula sua, de nocte pulsavit...

    f. 130

    Martinus qui in Camaldulensi eremo commoratur, vir multarum virtutum...

    f. 58

    Matisco est in finibus regni Francorum quod a Teutonicorum vel Romanorum imperio...

    f. 60v

    Miles quidam abrenuntians saeculo ordinem Cisterciensem intravit et quia litteras nesciebat...

    f. 151

    Miles quidam de Anglia, genere nobilis et juvenis, adamavit quamdam puellam...

    f. 144v

    Miles quidam de Gallia beata Mariae devote serviens audivit...

    f. 148

    Miles quidam promiserat beatae Mariae quod ad honorem suum diceret quotidie...

    f. 124

    Monachus quidam bonae indolis unaquaque die post completorium statuit...

    f. 145

    Monachus quidam erat in eremo et puella quaedam de genere et cognatione ejus...

    f. 15

    Monachus quidam nomine Maturius plurimis bonis plenus quondam causa visitationis...

    f. 13

    Monialis quaedam sanctitate et religione famosissima fuit, quae quadam nocte...

    f. 143v

    Narravit prior Anschetillus, prior sancti Oswaldi, hoc miraculum...

    f. 61v

    Nero itaque Gaii Caesaris avunculus surrexit in locum ejus...

    f. 168

    Nocte quadam christianus quidam monachus a lecto consurgens pedetemptim...

    f. 143v

    [...] Non habemus, inquit, pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris, sed ipse innocens...

    f. 133v

    Novicius quidam fuit in ordine Cisterciensis ordinis [sic] temptatus et proposuit...

    f. 136v

    Nuper etiam circa idem tempus in Alemannia, quidam nobilis neptem suam virginem...

    f. 153v

    Olim fuit quidam secretarius in quadam monachorum congregatione...

    f. 139v

    Olim quando nondum in conventu publico fiebat beatae Mariae servitium...

    f. 64

    Patriarcha Jerosolymitanus, eo tempore quo datum est Carolo imperium Romanum...

    f. 193

    Paupercula quaedam mulier consueverat sub spe retributionis aeternae...

    f. 31

    Pharoneus rex qui thesauros regum populis publicavit et his Graecorum studia...

    f. 22

    Post egressionem autem filiorum Israel ex Aegypto, cum eos Dominus...

    f. 27

    Prima die eriget se mare quadraginta cubitis super...

    f. 169v

    Provincia Valeriae quidam curialis die Paschae quamdam juvenculam quam a baptismate suscepit...

    f. 11v

    Quadam die iter habens pater Odo juxta praedonum fines, quidam latro...

    f. 25v

    Quaedam fuit meretrix nomine Thais tantae pulchritudinis...

    f. 133

    Quanti apud Christum sint meriti et sanctae simplicitatis...

    f. 134v

    Quidam abbas quaesivit senem dicens : Putas, si cognoscant sancti viri quando venit in illis gratia...

    f. 17v

    Quidam adsidue dicens officium pro defunctis cum incepisset in matutinarum laudibus...

    f. 31

    Quidam adulescens intravit claustrum Claraevallense, qui cum esset in probatorio...

    f. 30v

    Quidam alius ejusdem abbatis monachus nimis aspirabat ad sacros ordines...

    f. 68

    Quidam Anglorum rex, Guillelmus nomine, homo carnalis et libidinosus, multas opprimebat ecclesias...

    f. 152v

    Quidam captivus ductus est ad Persas et descendens...

    f. 10v

    Quidam clericus beatae Virgini devotus post mortem parentum suorum se maritavit...

    f. 141v

    Quidam comes Nivernensis illecebris gulae per omnia serviens gustumque elementa per omnia...

    f. 65

    Quidam conversus valde religiosus in quadam grangia Claraevallensi custodiebat pecora sua...

    f. 68

    Quidam episcopus beatam Mariam diligens, in cujus honore fundare ecclesiam decreverat...

    f. 143v

    Quidam episcopus sitiens vinum sibi adferri praecepit, cumque picerna...

    f. 59

    Quidam frater dixit quod erat quidam solitarius in eremo Nicopolei cui ministrabat...

    f. 6

    Quidam frater minor devotionem habebat in beatam Virginem, unde illi devote...

    f. 154v

    Quidam frater molestiam carnis sustinebat a spiritu fornicationis...

    f. 14v

    Quidam frater requisivit senem, dicens : Dic mihi, pater, cur tam graviter impugnamur a daemonibus...

    f. 17v

    Quidam fratres, cum ad abbatem Lucium venissent...

    f. 21

    Quidam homo ibat cum uxore sua ad beatam Mariam de Rupe Amatoris, quibus forte obviaverunt...

    f. 65

    Quidam hospitalis valde alienam suam furatus est. Interea adest Jesus...

    f. 58

    Quidam miles habebat in consuetudine ut, quotiens transiret per coemeterium, totiens stando...

    f. 67v

    Quidam miles moechabatur cum domina sua, uxore domini sui. Contigit autem...

    f. 64v

    Quidam monachus de ordine Cisterciensi artiorem vitam gerebat quam regularis habet...

    f. 31v

    Quidam multarum litterarum peritus conversus est in quadam domo ordinis nostri...

    f. 69v

    Quidam niger monachus conversus est in ordine nostro, qui cum de conversione sua...

    f. 68v

    Quidam novicius dubitabat utrum anima post mortem viveret et dicebat...

    f. 69

    Quidam paterfamilias unum dumtaxat nummum in loculo possidebat, quem ad emendum...

    f. 59

    Quidam presbyter cujusdam sanctimonialis expugnaverat virginale propositum, et texit hoc peccatum usque ad mortem...

    f. 63v

    Quidam presbyter loco in quo calidae scaturiebant aquae se balneare consueverat...

    f. 11

    Quidam presbyter parochianum suum excommunicavit. Factum est ut moreretur sacerdos...

    f. 142

    Quidam presbyter parochianus erat castitatis et honestatis amator, qui propter honestatem...

    f. 67

    Quidam princeps habebat duos praepositos, unum rufum divitem multos accusantem...

    f. 66v

    Quidam puer undecim annorum, pecorum custos, ardens in pedibus, a matre sua Suessonis adductus...

    f. 150

    Quidam sanctus habebat in consuetudinem, ubicumque ambulabat, cum audiret signum horae nonae...

    f. 150v

    Quidam senex monachus Claraevallis, vir religiosissimus, quadam vice vidit in visione...

    f. 147

    Quidam senex temptabatur graviter a cogitationibus per annos decem...

    f. 17

    Quo mortuo, venit Joseph ab Arimathia et petiit a Pilato corpus Jesu...

    f. 163

    Renulfus, rex Merciorum, filium septennem Kenelinum quemdam sororis fidei commisit...

    f. 32v

    Saecularis quidam venit ad beatum senem Johannem deferens illi...

    f. 7v

    Saepe daemones a fratribus visi sunt in specie monachorum, caputia in capitibus...

    f. 33

    Sancta arbor de qua fuit crux Christi orta fuit mirabiliter de tribus virgulis composita...

    f. 162v

    Sancta et divina eloquia, fratres, jugiter immo et quotidie nobis salubriter recitantur...

    f. 27

    Sancti quique pontifices sedibus suis quas aliquando corporaliter tenuerunt...

    f. 69v

    Sanctimonialis quaedam erat pulchra nimis, quam quidam clericus promissis et blanditiis...

    f. 144

    Sanctus Hieronymus narrat de sancto Johanne eremita quoniam vidit illum in Thebaidis partibus...

    f. 26

    Sanctus Salomon ex Britonum provincia ortus et regia progenie genitus...

    f. 35

    Senex narrabat de quodam hortulano quia multum laboraret et omnem laborem...

    f. 6v

    Senex quidam aegrotavit et solitarius erat, et Vanio [sic] venit visitare...

    f. 21v

    Senex quidam dixit : Qui ab hominibus amplius commendatur et laudatur...

    f. 20v

    Senex quidam habitabat in spelunca, vir autem saecularis ministrabat...

    f. 17

    Senex quidam narrabat quod erat quaedam puella in paenitentia...

    f. 8v

    Senonis in ecclesia beati Stephani fuerunt tres canonici quorum cor unum...

    f. 145v

    Simile accidit de confessione. Quidam magnus canonicus et devotus fecerat quoddam grave peccatum...

    f. 134v

    Solebat dicere abbas Johannes : Parvam sarcinam dimisimus, id est nosmetipsos reprehendere...

    f. 17

    Thais, Corinthia, praerogativae pulchritudinis insignis, tantummodo regum et principum dignabatur...

    f. 22

    Theodorus apud Constantinopolim negotiator erat, sed sine dolo et sine mendatio...

    f. 62v

    Timeamus, fratres, judicii diem, poenam Gehennae, festinemus effugere eam...

    f. 30

    Tres quidem sorores fuerunt quarum una Rasilla, alia Gorgiana, alia Emiliana dicebatur...

    f. 18

    Venerunt quidam religiosi viri ad beatum Antonium ut consolantur ab illo...

    f. 18

    Venit quidam monachus ab urbe Roma et habitabat in Scythia...

    f. 7v

    Venit senex quidam in civitate ut venderet opera sua quae fecerat...

    f. 6v

    Vidimus alium nomine Theonem, virum sanctum, qui paenitens triginta annis silentium habuisset...

    f. 14v

    Vidimus et alium sanctum patrem Eulogium nomine, qui in offerendis...

    f. 128v

    Vidimus et alium virum apud Thebaidem nomine Hor...

    f. 127

    Vir quidam plebeius, verum quidem, ut opinor honestus, quotiens sacerdos suus...

    f. 24v

    Volusianus vero post unum annum et tres menses...

    f. 166

    AMMON (s.), primus monachus Nitriae -- Vita excerpta e Historia monachorum
    ANASTASIUS BIBLIOTHECARIUS -- Interpres LEONTIUS NEAPOLITANUS, Vita s. Johannis Eleemosynarii
    ANSCHETILLUS, prior Sancti Oswaldi -- Mention
    ANTECHRIST -- Notes ou extraits sur l'Antéchrist
    APOLLONIUS (s.), abbas in Thebaide -- Vita excerpta ex Historia monachorum
    BARLAAM ET JOSAPHAT (Historia)
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Cura sanitatis Tiberii
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Evangelium Nicodemi, partes I (Gesta Pilati) et II
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Evangelium Nicodemi. Excerpta
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Librairie. Possesseur
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Chambre des Comptes Possesseur
    CHARLES Ier, empereur, dit Charlemagne -- Iter Hierosolymitanum, seu Caroli Magni expugnatio Terrae sanctae. Abbreviatio
    CISTERCIENS (Ordre des). Chapitres généraux (1321-1325) -- Moines. « Exempla » mettant en scène des moines cisterciens
    CLAIRVAUX (abbaye de), dioc. de Langres. Moines -- « Exempla » mettant en scène des moines de Clairvaux
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    DEOLS (abbaye), dioc. de Bourges -- Mention
    DIONYSIUS AREOPAGITA (Pseudo-) -- Epistola VIII ad Demophilum (excerpta)
    ERNALDUS DE SARNAIO monachus -- Mention
    EULOGIUS, eremita -- Vita excerpta ex Historia monachorum
    « Exempla » -- Recueils
    FULBERTUS CARNOTENSIS ep. -- Miraculum b. Mariae de Fulberto
    GLASTONBURY (Angleterre) -- Mention
    H., abbas de Sartis -- Lettre de dédicace à lui adressée
    HARIULFUS, O.S.B. -- Chronicon Centulense (excerptum)
    HELENUS (s.), monachus in Aegypto -- Vita ex Historia monachorum
    HELINANDUS FRIGIDIMONTIS, O. Cist. -- Extraits : Miracula excerpta e Chronico
    HENRICUS SALTERIENSIS, O. Cist. -- De Purgatorio s. Patricii
    HERVET (Gentianus) -- Interpres : Vitae Patrum. L. VIII, Historia Lausiaca (excerpta)
    HIERONYMUS (s.) -- De Quindecim signis
    HOR abbas -- Excerpta ex Historia monachorum
    ITER HIEROSOLYMITANUM -- seu Caroli Magni expugnatio Terrae sanctae. Abbreviatio
    JERUSALEM -- De Destructione Jerusalem a Tito et Vespasiano
    JERUSALEM -- Iter Hierosolymitanum seu Caroli Magni expugnatio Terrae sanctae. Abbreviatio
    JESUS CHRISTUS -- Crux (sancta) Lignum Crucis. Légendes sur le bois de la Croix
    JESUS CHRISTUS -- Crux (sancta) Lignum Crucis. Quomodo fuit nata arbor sanctae Crucis
    JESUS CHRISTUS -- Crux (sancta) Moralitas
    JOHANNES DIACONUS -- Interpres : Vitae Patrum, l. VI seu Verba seniorum (excerpta)
    JOHANNES ELEEMOSYNARIUS, ep. Alexandrinus (s.) -- Vita excerpta ex Historia monachorum (excerpta)
    JOHANNES eremita, O. Cist., ep. VALENTINENSIS -- « Exemplum » le concernant
    JUDAS -- Légende sur la trahison de Judas
    LEONTIUS NEAPOLITANUS, Cyprorum ep. -- Vita s. Johannis Eleemosynarii, interprete Anastasio Bibliothecario
    LIBER GERONTICON DE OCTO PRINCIPALIBUS VITIIS, interprete et compilatore Paschasio Dumiensi (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5571) (excerpta)
    MARIA (b. Virgo) -- Miracles Recueils
    MARIA (b. Virgo) -- Miracles Miracles divers
    Moine -- Visio cujusdam monachi. Exempla
    MONTDIDIER (Somme ?) -- Mention
    NERON, empereur -- Note
    PASCHASIUS DUMIENSIS DIACONUS -- Interpres et compilator : Liber geronticon de octo principalibus vitiis (excerpta)
    PELAGIUS diaconus Romanus [PELAGIUS I, papa ?] -- Interpres : Vitae Patrum L.V. seu Verba seniorum (excerpta)
    PETRUS COMESTOR -- Historia scholastica c. CXLI, De Quindecim signis judicii
    PETRUS DAMIANUS (s.) -- Purgatorium s. Patricii
    PIERRE PIQUARDEAU -- Fragment d'un procès (2e moitié XIVe s.)
    PITHYRION abbas -- Vita excerpta ex Historia monachorum
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    ROCAMADOUR (Lot). Notre-Dame de Rocamadour -- Miracula
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Interpretatio spuria : Vitae Patrum, L. III seu Verba seniorum
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Interpres Historia monachorum. Excerpta
    SAINT-GELAIS (Mellin de) -- Notes autographes
    THAIS (s.) -- Vita excerpta e Vitis Patrum
    THOMAS Becket, CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- Exempla
    VILLERONCE -- Mention (XIVe s.)
    VISIO CUJUSDAM MONACHI -- Exempla
    VITAE PATRUM -- L.I (excerpta)
    VITAE PATRUM -- L.II. Historia monachorum, Rufino Aquileiensi interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5620). Excerpta
    VITAE PATRUM -- L. III. Verba seniorum, Pseudo-Rufino Aquileiensi interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5574). Excerpta
    VITAE PATRUM -- L.V-VI. Verba seniorum seu Adhortationes sanctorum Patrum, Pelagio, diacono romano, et Johanne, diacono romano, interpretantibus (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5570) (excerpta)
    VITAE PATRUM -- L.VIII. Historia Lausiaca Gentiano Herveto interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 6036) (excerpta)

Data source