Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.5345

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q99710

Codicological aspects

  • Parch., XIIe s. (milieu?), 60 ff., 250 x 170 mm, 2 col. au f. 60v°. Au f. 1, initiale sur fond bleu, ornée de rinceaux de couleurs; au f. 27, dans la marge inférieure, croquis à l'encre (les trois parties du monde avec les principales villes: Jérusalem, Rome, et les fleuves). Gloses marginales et interlinéaires de plusieurs mains contemporaines et postérieures, quelques-unes en italien.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1: ... ferri//

    f. 2: //atque periculis

    f. 1-59v°; Sallvstivs, Opera.

    titre (add. XIVe s.): «Salustius de coniuratione Catiline et Iugurtino bello ».

    f. 1-20v°: De coniuratione Catilinae.

    (gloses) inc. f. 1 marge supér.: «Descensio ad litteram. Ego proposui me dicere mihi summa ope decet (?) id est (?) S‹allustius› s‹cilicet› [illisible] uidelicet mea intentio est hortari homines ad pulcra facta... » .

    f. 20v°-60: Bellum Iugurthinum (famille des integri).

    f. 21 titre (add.): «IVGVRTINVS».

    (glose) inc. f. 20v° marge infér.: «Ipse promisit in prologo primi libri se dicturum cartim [sic] gesta populi R‹omani›et sed nihil (?) hoc debent incipere Iugurtinum bellum scribere... ».

    expl.: «... de sua natura imponens illi culpam nature que [illisible] in ponendo suo uicio » (17 lignes).

    (accessus) inc. f. 21 marge supér.: «Materia totius libri Iugurtini est Iugurta cum suis sequentibus et Romani cum suis. Intentio Salustii est in hoc Iugurtino hortari homines ne contempnant peruenire ad honorem per proditione ut Iugurta. Finalis causa est uitare finem Iugurte ».

    f. 59v°, à la fin du texte: «EXPLICIT LIBER CRISPI SALVSTII DE IVGVRTINO BELLO »

    suivi de Epigramma de morte Iugurthae :

    «Qui cupis ignotum Iugurthe noscere letum

    Tarpeia rupis pulsus ad ima ruit.

    Istorii scriptor negat Astorosius istud

    carcere nam nectus sed sic pro crimine fertur » (4 v. - éd. d'après le ms. Vat. lat. 11429, J. Ruysschaert, Codices Vaticani latini 11414-11409, 1959, p. 19).

    ~ f. 57v° (marge supér., add. XIIIe s.): ‹Prouerbia›.

    1) «Gutta cauat lapidem non ui sed sepe cadendo» (cf. H. Walther, Prouerbia..., 2, n° 10508).

    2) «Dummodo sit diues cuiusdam nata bubulci» (cf. H. Walther, Prouerbia..., 1, n° 6787).

    f. 59v° (add.: ‹Versus›.

    texte: «Albi siue nigri non entes ad ipsa pigri

    Vrbi Florine causam tribuere ruine ».

    f. 60: Accessus ad Sallustium

    pas de titre.

    inc.: «Q‹uonia›m de Salustiano opere tractaturi sumus ex ipso auctore aliquid prelibandum uidetur, prelibare enim est... ».

    expl. inachevé: «... ita hortor unumquemque adquire famam et tam preclari facinoris animi et corporis et maxime preclari facti animi et queritur (?) quia de » (24 lignes).

    ~ - (add. XIIIe s.): ‹De dictamine›.

    inc.: «Dictamine primo uideamus quod sit dictamen, dictamen est litteralis edictio uenustate sermonum egregia... ».

    expl.: «... inde dicitur epistola, id est supramissio; quia supra mittentem gerit officium nuncii » (4 lignes - extr. de Bernardvs Magdvnensis, Summa dictaminis ?).

    ~ - (add. XIVe s.): ‹De luxuria›.

    inc.: «Luxuria est pestis amara que animam maculat corpus eneruat... » (3 lignes - même note dans les manuscrits München, Universitätsbibl. 2° 133, f. 164v° et Stuttgart, Landesbibl. HB I 228 (XIVe s.), f. 74v°).

    - Ivvenalis, Saturae (extrait)

    pas de titre.

    texte: «Cantabit uacuus coram latrone uiator » (X, 22).

    ~ - ‹Regimbertvs Brixiensis episcopus?, Epistula›

    inc.: «Non est que suficienter possit excogitare... ».

    f. 60v°: Sallvstivs, Bellum Iugurtinum (extraits remaniés: 6,3-16, fin)

    pas de titre.

    inc.: «‹Timebat?› non opportunitas sue etatis et liberorum et studia Numidarum... sperans ipsum uel ostendando uirtute uel seuitia ostium [sic] facile occasurum... » (cf. 6, 3).

    expl.: «... alteram potiorem specie quam usu Aterbal [sic] possedit » (cf. 16, fin).

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: pas d’indications, sauf deux notes au f. 60 (peut-être des essais de plume): «Iste liber est meus» et plus bas d’une autre main: «Iste liber est» (XIIIe s.?); le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1590 et 1645.

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 536 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliography

  • B. Munk Olsen, L’étude des auteurs classiques latins..., 2, Paris, 1985, p. 357.

Life cycle of this book

Data source