Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Urb.lat.882

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q92070

Codicological aspects

  • Parch., XVe s. (a. 1460), II + 156 ff. (f. 156 v° blanc), 240 x 155 mm. Au f. 1, encadrement de rinceaux à l’encre, grosses fleurs et pastilles d’or; dans la marge inférieure, blason à encoche gratté. Initiale d’or à «bianchi girari ». Autres initiales d’or sur fond vert, rouge-brique filigrané.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-154 v°: Caesar, Commentarii.

    f. 1-69: De bello Gallico (classe α).

    titre: «DE BELLO GALLICO CAII IVLII CAESARIS LIBER PRIMVS INCIPIT FOELICITER ».

    f. 60, le liv. VIII est divisé en deux.

    titre: «CAII IVLII CAESARIS DE BELLO GALLICO LIBER SEPTIMVS ET VLTIMVS EXPLICIT. SEQVITVR HIRCII VIRI ELOQVENTISSIMI SUPPLEMENTVM ET PRIMO PROHEMIVM ».

    inc.: «Coactus assiduis...».

    f. 68, expl.: «...dedit obsides accipit» (48, 9 fin). «HIRCII VIRI ELOQVENTISSIMI DE BELLO GALLICO LIBER OCTAVVS EXPLICIT. INCIPIT NONVS DE BELLO CIVILI [sic] ».

    inc.: «scio Cesarem... » (VIII, 48, 10).

    expl.: «... iure potius disceptandi quam belli gerendi».

    f. 69-113 v°: De bello ciuili.

    titre: cf. supra, f. 68.

    (liv. II) f. 84 titre: «EXPLICIT LIBER NONVS DE BELLO ADVERSVS MASSIMILIAM ET DE BELLO AFRICANO CVRIONIS CONTRA REGEM IVBAM LIBER DECIMVS INCIPIT ».

    inc.: «CVm hec... ».

    expl.: «...internuntiis a Cesare est interfectus. DE BELLO CIVILI LIBER VNDECIMVS EXPLICIT».

    f. 113 v°-127 v°: De bello Alexandrino.

    titre: «DE BELLO ALEXANDRINO LIBER DVODECIMVS INCIPIT FOELICITER ».

    f. 127 v°-146: De bello Africano.

    titre: «Hirtii uiri eloquentissimi De bello Affricano contra Iubam et Scipionem liber tertius decimus Incipit foeliciter ».

    f. 146-154 v°: De bello Hispaniensi.

    titre: «Hirtii uiri eloquentissimi, De bello hispaniensi contra filios CN. Pompeii liber Quartus decimus et ultimus Incipit foeliciter ».

    expl.: «... quarum laudibus et uirtute totus in orbe terrarum mondus exultat. finis. DEO GRATIAS. Explicit liber XIIIIus ac ultimus de bello hispaniensi C. Iulii Cesaris contra CN. Pompeium et Sex. Pompeium filios magni Pompeii ».

    f. 154 v°: Cicero, De Oratore (extrait).

    texte: «Historia est temporum testis lux ueritas [sic] uita memorie magistra uite nuntia uetustatis. Cicero Li° I [sic] de Oratore» (II, 9, 36).

    ~ f. 154 v°-155: Regiones et prouinciae Europae, Asiae et Africae.

    f. 154 v°, titre: «Europe Regiones et Prouintie ».

    inc. col. 1: «Munia / Dacia / Githa / Germania...».

    expl. col. 2: «... Thile Insula / Orchades Insule ».

    f. 154 v°-155, titre: «Asiȩ Regiones et prouintie ».

    inc. f. 155: «Taprobane insula / India / Aragosia... ».

    expl. col. 2: «... Egyptus superior / Alb. (biffé) / Albania».

    f. 155, titre: «Africe regiones et prouintie ».

    inc.: «Lybia Cyrenaica et pentapolis / Tripolina... ».

    expl.: «...Corsica insula / Baleares insule / Finis».

    f. 155 v°: Cicero, Epistulae ad Atticum (extraits).

    1) Caesar, Epistula ad Ciceronem (IX, 16).

    inc.: «CAESAR IMPERATOR CICERONI SALVTEM PL‹urimam›. REcte auguraris de me unde et tibi cognitum nihil a me abesse... ».

    expl. incomplet: «...similem esse mei et illos sui. Vale».

    2) Caesar, Epistula ad Oppium Cornelium (IX, 7, C).

    inc.: «CĘSAR OPPIO ET CORNELIO S. PL. DICIT. Gaudeo me Hercule uos significare litteris... ».

    expl.: «...in hunc statum peruenerit. Valete».

    ~ — Ps. Plvtarchvs, Epistula ad Traianum imperatorem.

    inc.: «PLVCTARCVS [sic] TRAIANO. S. PLVRIMAM DICIT...».

    f. 156: Livivs, Ab Vrbe condita (Decas IV -extraits).

    1) titre: «T. Liuii de bello Macedonico libro quinto capitulo Quarto. Colloquium Scipionis Affricani cum Hannibale ».

    inc.: «Querenti Affricano quem fuisse maximum...».

    expl.: «...imperatorum uelut inextimabilem secreuisset » (XXXV, 14, 6-12).

    2) titre: «Libro VIIII° [sic] Mors Affricani ».

    inc.: «Vitam Literni egit sine desiderio urbis...».

    expl.: «...ne funus sibi ingrata patria fieret» (XXXVIII, 53, 8).

    3) titre: «Libro nono capitulo Vndecimo

    Mors Hannibalis et Verba quae dixit antequam

    Sumeret uenenum apud Prusciam [sic] ».

    inc.: «Liberemus diuturna cura populum...».

    expl.: «...hic uite exitus fuit Hannibalis» (XXXIX, 51, 9-12).

    — Gellivs, Noctes Atticae (extrait).

    titre: «DE origine bachanalium sacrorum et de diligenti inquisitione ipsius scelesti sacri Vnde libro supradicto capitulo secundo ».

    inc.: «Philippus Aristoteli salutem. Filium mihi genitum scito...».

    expl.: «...rerum istarum susceptione. Vale» (IX, 3, 5).

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, petite écriture humanistique cursive peu soignée. Le copiste, un certain Henri, signe et date au f. 154 v°: «deo gratias, henricvs 1460 3° Augusti ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Francesco de Parme d’après la note d’une main du XVe s. au bas du f. II et à l’envers: «Codex Francisci Parmensis »; blason gratté au f. 1; Francesco Maria II d’après le catalogue de V. Venturelli «Scanzia 5, lato sinistro n° 26 ».

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 642 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliography

    • Bénédictins Du Bouveret, Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, 2, Fribourg, 1967, p. 356 n° 6395
    • V. Brown, The textual transmission of Caesar’s civil war (Mnemosyne, Suppl. 23), Leyde, 1972, p. 52.

Life cycle of this book

Data source