An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q209276
IIIF collection
IIIF Manifests in this collection
Full digitisation
Parch., XIIe-XIIIe s., 131 ff. (+ f. 95 bis ; pas de f. 31 ni de f. 50-58 par erreur ; f. 67, 82 v°, 88 v°-89 v°, 95 bis v° blancs). Recueil formé de plusieurs manuscrits et fragments de manuscrits.
1 — f. 1-66, 213 X 142 mm., just. : 170/175 X 95 mm., 40 long. lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 1-78, signatures aux deux premiers, sans réclames. Initiales rubriquées sauf au f. 3 initiale bleue et f. 28 initiale laissée en blanc ; croquis à la plume ou rehaussés de rouge illustrant le texte aux f. 8, 60-66 v°. Quelques notae. La foliotation passe par erreur de 49 à 59 sans lacune.
2 — f. 67-82, 186 X 107 mm., just. : 155/165 X 70/85 mm., 47/58 long. lignes sauf f. 81 v° : 38 long. lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 1-26, 34, non signés, sans réclames. Aux f. 68 v° et 70 v°, initiales à la plume représentant des animaux.
3 — f. 83-90, 195 X 127 mm., just. : 165 X 105 mm. ; 1) f. 83-87 v°, 44 long. lignes, 2) f. 90-90 v°, 54 et 50 long. lignes, réglure à la mine de plomb. Cahier : 18 non signé, sans réclame. Titre et initiales rubriqués sauf f. 90-90 v° initiales laissées en blanc, aux f. 87 v°-88, croquis à la plume illustrant le texte. Gloses marginales contemporaines aux f. 83-88.
4 — f. 91-95 bis, 212 X 148 mm., just. : 195/200 X 130/132 mm., 2 col., 63/70 lignes, réglure à la mine de plomb. Cahier : 18(-2), mutilé à la fin. Initiales laissées en blanc ; au f. 95 bis, croquis à la plume illustrant le texte.
5 — f. 96-115, 213 X 128 mm., just. : 185/190 X 80 mm., 42/43 long. lignes sauf f. 114 v°-115 v°, 38 long. lignes, réglure à la pointe sèche. Cahiers : 1-28, 34, non signés, sans réclames. Initiales ornées à la plume en forme d’animaux ; croquis à la plume illustrant le texte surtout aux f. 96-101 v°. Abondantes gloses marginales et interlinéaires contemporaines surtout aux f. 96-101 v°.
6 — f. 116-131, 199 X 130 mm., just. : 170/180 X 105 mm., 2 col., 62/66 lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 1-28 avec une signature et une réclame au 1er (f. 123 v°). Initiale en blanc au f. 116.
inc. : « in quo sunt... » (f. 2).
expl. : «... in celo in usum » (f. 130 v°).
: « id est utilitatem sue... » (f. 131).
Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI
1 — f. 1-3 : CICERO, Somnium Scipionis.
titre (add. contemp. marge sup. à l’intention du rubricateur) : « Incipit sompnium Cipionis [sic] ».
f. 3-47 v° : ‹MACROBIVS, Commentarius in Ciceronis Somnium Scipionis›.
ordre des livres : I f. 3-28, II f. 28-47 v°.
~ f. 48-49, 59-60 v° : ‹ISIDORVS HISPALENSIS, Etymologiae› (Clavis n° 1186, extrait).
inc. : « Astronomia est astrorum lex... ».
expl. : «... superna contemplatione collocaret. Explicit liber astronomie » (III, 24-71 — éd. W. M. Lindsay, Isidori Hispalensis episcopi Etymologiarum siue Originum libri XX, 1, Oxford, 1911).
~. 60 v°-66 v° : ‹De astrologia› (extraits).
1) inc. : « Ia IIb IIIIc [sic] IIIId Vef VIIIgh Ii VIk Il IIIm ... Istas litteras diuide per e uel z... ».
2) titre f. 61 v° : « INCIPIT ASTRVM DE DIEBVS VII mane ».
inc. : « DIES dominicus habet suum astrum de sole... ».
3) titre f. 63 : « Hec est inquisicio DE LATRONE QVI FVRAT. Quomodo potest eum agnoscere ».
inc. : « I. Si quis te uenit interrogare... ».
4) titre f. 65 : « INCIPIVNT status astrorum que de omnibus hominibus ».
inc. : « ALNAT hoc est caput de ariete et sunt stelle III... ».
expl. : «... ALCEsmec hoc est finis de uirgine et sunt stelle .V. sicut hic apparet ».
2 — f. 67-81 : Commentarii in Macrobii commentarium in Ciceronis Somnium Scipionis.
inc. : « Plato de re publica quoddam uolumen composuit quod in VII libros distribuit... ».
expl. : «... et in actu promeremur. Denius caducorum id est uitans caduca. Expliciunt glosule super Macrobium » (cf. R. Klibansky, op. cit. infra, p. 52, sous le titre « glosulae Abrincenses » ; E. Jeauneau, Guillaume de Conches..., 1965, p. 34, qui signale un autre manuscrit du début : Douai, Bibl. mun. 695 (XIIe s.) f. 94 v° (cf. infra) dont le mot à mot diffère au moins pour les premières lignes, texte mutilé).
f. 81-82 : Commentum in Macrobii commentarium in Ciceronis Somnium Scipionis.
titre : « Incipit materia Macrobii ».
inc. : « Plato quoddam uolumen composuit quod VII distinctionibus diuisit in quo... ».
expl. inachevé : «... quod Plato in Timeo lunam uocauit ».
3 — f. 83-88 : MARTIANVS CAPELLA, De nuptiis Philologiae et Mercurii (extrait).
titre : « Incipit (un mot rogné : « Martianus? ») ».
inc. : « Mundus igitur ex quatuor elementis... ».
expl. f. 87 v° : «... aut in latitudinem declinare aut retrogradi facit » (VIII, 814-887 — même extrait dans le ms. Avranches, Bibl. mun. 235 (XIIe s.) f. 40-46 v° (cf. infra). Le texte est suivi d’une glose contemporaine : « Nota quod ubique in hoc libro pars accedit (?) pro gradu tertia pars protensa (?) parte unius gradus » et de 5 lignes illustrées d’un schéma :
titre : « Eclipsis lune nunquam ubi in plenilunio contigit ».
inc. : « Quod est luna in quolibet mense... ».
~ f. 90-90 v° : De algorismo.
titre : « Quid sit argorismus [sic] et unde dicatur et que sint eius species... ».
inc. : « Algorismus est ars numerandi artificiose... ».
expl. : «... et unum digitum per reliquum et habebis summam totius ».
4 — ~ f. 91-92 : ‹Ars grammatica›.
inc. : « Constructionum alia transitiua alia intransitiua. Intransitiua est illa ubi suppositum... ».
expl. : «... et ubi hoc sit patere potest diligenter intuenti » (même traité anonyme « De constructionibus » dans le ms. Vatican, Reg. lat. 72 (XIIe s. fin) f. 139 v°).
f. 92-95 bis : Commentarii in Martiani Capellae De nuptiis Philologiae et Mercurii (extrait VIII : De astronomia).
1) f. 92 col. 1, inc. : « ‹E›xpositionem in astrologiam elaborantes inter omnia primo... ‹E›Tsi quidam dubitant hanc scientiam esse artem... » (cf. C. E. Lutz, op. cit. infra, p. 378).
f. 92 v° col. 1, expl. : «... non sunt planete sed tantum stelle infixe » (§ 812-814 — cf. A. Dick, Martianus Capella, Leipzig, Teubner, 1925, p. 430-431, 4).
2) (accessus) f. 92 v° col. 1, inc. : « ‹Q›uidam qui uolunt hunc libellum esse artem inquirunt hic ea... » (cf. C. E. Lutz, op. cit. infra, p. 378).
(comm.) f. 92 v° col. 2, inc. : « Mondus igitur. Incipit philologia ut promisit in prologo qui prescribitur... ».
f. 95 bis col. 1, expl. : «... id est non est uerum quod sub uno signo plus » (§ 814-848 — cf. A. Dick, op. cit. supra, p. 430, 12-446, 19 et E. Jeauneau, Guillaume de Conches..., p. 35, qui indique un autre manuscrit provenant de Chartres d’un commentaire lui aussi incomplet mais dans une version plus longue : Londres, Brit. Libr., Harley 2510 (XIIIe s.-XIVe s.) f. 132-135, éd. d’extraits d’après ces mss., E. Jeauneau, Note sur l'École de Chartres..., p. 14-17.
3) f. 95 bis col. 1, inc. : « Greci uero postea se de ea intromiserunt... ».
f. 95 bis col. 2, expl. : «... totis ad remocionem microcosmi » (§ 812-814 — cf. A. Dick, op. cit. supra, p. 429, 19-430, 12).
5 — f. 96-114 : CALCIDIVS, Timaeus Platonis (Translatio, cum glossis) (sigle Av de J. H. Waszink, op. cit. infra).
(Prooemium) : « ISOCRATES in exortacionibus uirtute laudans cum omnium... ».
(Translatio) : « VNVS DVO TRES QVARTVM e numero... ».
(glose) inc. marge sup. : « Nota. Quamuis liber iste agat de phisica tamen supponitur ethice... ».
(texte) expl. f. 113 : «... et ex leui amonicione perspicuo ».
suivi d’une courte addition paraphrasant BOETHIVS, De Trinitate : « In naturalibus racionabiliter lector sermonem super imposuisse Platonem intelligibiliter in mathematicis disciplinaliT.E.R. OPORTET » (chap. 2 — P. L., 64, col. 1250 B).
suivi du début d’un commentaire continu sur le Timée.
inc. : « Materia Platonis est in hoc opere sensibilis mundus, secundus corpus... ».
expl. : «... ipsis rebus conueniant uoces uel res sub // » (une ou plusieurs lignes sont rognées — éd. de ce dernier commentaire et des gloses marginales d’après ce manuscrit, E. Jeauneau, Gloses marginales sur le Timée de Platon..., p. 74-89).
f. 113 v°-114 : croquis schématiques avec légendes (éd. des légendes E. Jeauneau, op. cit. supra, p. 89).
~ f. 114 v° : CLAVDIANVS MAMERTVS, De statu animae (Clavis n° 983, extraits).
titre : « Claudianus in libro contra ignotum auctorem qui liber de statu uel substantia animae prescribitur cum de philosophis testimonia sumeret sic inter ceteros Platonis intulit mentionem »
inc. : « Igitur Plato procedat in medium a quo uere claret... » (II, 7, § 3 — P. L., 53, col. 746 ; éd. A. Engelbrecht, Claudiani Mamerti opera (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, 11), Vienne, 1885, p. 122).
expl. : «... magis considerandum est quid unum multi senserint quam quid unus sepe dixerit » (§7 — P. L., 53, col. 749; éd. A. Engelbrecht, op. cit., p. 128).
~ f. 115-115 v° : APOLLINARIS SIDONIVS, Epistula ad Claudianum Mamertum (Clavis n° 987).
titre (en partie rogné) : « SIDONIVS CLAV‹DIANO› ».
inc. : « Committi, domine maior in necessitudinis... ».
expl. : «... pauci quos equs [sic] AMAVIT IMITABVNTVR » (IV, ép. 3 — P. L., 53, col. 781-783; éd. C. Lvetjohann, Gai Sollii Apollinaris Sidonii epistulae et carmina (M. G. H., Auct. antiq., 8), Berlin, 1887, p. 54-56).
6 — f. 116-131 v° : GVILLELMVS DE CONCHIS, Commentum in Platonis Timaeum (ms. A de E. Jeauneau).
la préface manque.
inc. col. 1 : « ‹I›ncipientibus Timeum Platonis inquirendum est que... ».
expl. mutilé, col. 2 : «... cur quia nullus ante se ‹tract›are incipit. Sed quia dico sunt » // (§ CLXI — éd. d’extraits sous le nom d’HONORIVS AVGVSTODVNENSIS, P. L., 172, col. 245-252 ; éd. d’extraits d’après ce ms. entre autres, J. M. Parent, op. cit. infra, p. 58-268).
Origine : 1-6 — française?, invocation du copiste des f. 1-66 en marge sup. du f. 1 : « Deo gratias ».
Possesseur : 1-6? — abbaye du Mont-Saint-Michel d’après la cote « K 3 » de Le Michel portée par une étiquette de parchemin collée au bas du f. 1 et la cote « 223 » de Montfaucon en marge droite du f. 1.
Data Source: Biblissima
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF