Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1583

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96508

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Vat. lat. 1583
    • Bibliothèque vaticane, Vat. lat. 1583
    • Vatican. BAV, Vat.lat.1583
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1583
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Parch. et papier, 176 ff., 280 x 204 mm.

    Recueil de deux parties: 1) f. 1-132, parch., XIVe s. sauf add. du XVe s. au f. 132v°; 2) f. 133-174, papier (filigranes f. 133-144: var. Briquet 7686?, Venise-Naples-Florence-Pise etc., 1426-1435; f. 145-166: var. Briquet 11709, Pise, 1466; f. 167: non identifié (lettre dans un cercle?); f. 172-174: var. Briquet 4411, Macerata-Rome etc., 1460-1465), XVe s., f. 175-176, parch. palimpseste (f. 168v°-172 et 176v° blancs sauf quelques essais de plume aux f. 168v°, 171v° et 172). Assez abondantes gloses marginales et interlinéaires de plusieurs mains: fin XIVe s. et quelques unes du XVe s., certaines tirées de Servius, aux f. 1-131v°. Aux f. 173-176, nombreux essais de plumes, additions, citations, quelques croquis, notes diverses, quelques unes en italien, de plusieurs mains des XVe et XVIe s. dont 8 lignes en italien au f. 173; f. 175-176, le texte primitif gratté paraît tiré d’un registre de juridiction, d’une très fine écriture du XIVe s. (?). on lit: «senen. condemnemus... senen. condemnari... salarii... jacobus jacobi...».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2:// Tu mihi

    f. 134: //hic tamem [sic] hac

    1 - f. 1-130v°: Vergilivs, Aeneis (cum argumentis Ps. Ovidii II-XII).

    (gloses) inc. f. 1 marge supér.: «in arma senem scilicet Anthenorem idem (?) apparet non ad Ytaliam uenisse sed ad Galliam Cisalpinam in qua est Venetia uero adauctis usque ad Alpes finibus Ytalie...».

    marge droite: «Arma uirum pro armatum uirum rē... / cietis (?) est figura ut (?) arma pro bello (?) posuit et tunc (?) est Yrhonomia (?)... ut cedant arma toge ut ait Cicero...».

    f. 18 en marge: «haud secus Seruius dicit Littore truncus Pompei tangit historiam quod autem dicit littore... et stare non potest uersus» (cf. Servivs, Comment. in Aeneidem, II, 557).

    (texte, liv. XII) titre f. 118v° (add.): «Publii Maronis Virgilii poete Mantuani Explicit undecimus incipit duodecimus liber».

    à la fin: «Explicit Eneidos Virgilii poete Mantuani. Deo gratias. Amen».

    (gloses) expl. f. 130v° en marge: «... quia post preces ueniam non meruerat... cum quo habitare nature legibus poterat et sic Homericum [sic] c» (cf. expl. de Servivs, Comment. in Aeneid.).

    f. 130v°: Anthol. lat. 256 (2 v.) et 257 (5 v.).

    pas de titre (les deux pièces se suivent sans séparation).

    — (add. du XVe s. en rouge): Anthol. lat. 261.

    titre: «Primi uersus quos fecit Virgilius».

    ~ f. 131: ‹Petrvs Sanctonensis, Versus de excidio Troiae (extrait: v. 1-2 - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 20582)›.

    ~ f. 131 ligne 3-132: ‹Carmen›.

    inc.: «Pergama flere uolo fata Danaum data solo...» (cf. H. Walther, op. cit. supra, n° 13985).

    ~ f. 132: ‹Prouerbium›.

    texte: «Vinum subtile creat in me (?) cor iuuenile» (texte gratté lu aux rayons ultra-violets - cf. H. Walther, op. cit., n° 20378, et H. Walther, Proverbia..., 5, 1967, n° 33497).

    — Ovidivs, Ars amatoria (extrait).

    titre (à droite): «Ouidius in arte amandi».

    texte: «Assiduo domitas tempore fallit odor» (lu aux rayons ultra-violets - II, 656).

    — Ovidivs, Metamorphoses (extrait).

    pas de titre (suit sans séparation l'extrait précédent).

    texte: «Tantaque simplicitas puerilibus affuit annis» (lu aux rayons ultra-violets -V, 400).

    ~ f. 132v°: ‹De quatuor complexionibus (cum commentario)›.

    inc.: «Sanguineus. ‹L›argus, amans, hilaris, ridens rubeique caloris [sic]...» (12 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 10131).

    (comment.) inc. (à la suite du texte): «Item in ebrietate diuersa habent accidentia secundum diuersitatem complexionis. Sanguinei in ebrietate rident...».

    2 - f. 133-168: Vergilivs, Opera.

    f. 133-143v°: Eclogae seu Bucolica.

    titre (? add.) f. 133 marge supér.: «Interlocutores Me‹libeus› et Ti‹tirus› amici».

    f. 143v°-168: Georgica (cum argumentis Ps. Ovidii I-III).

    pas de titre.

    expl. incomplet: «... Iam maris inmensi prolem et genus omne natantum//» (III, 541).

    ~ f. 172v°: Hvgolinvs Dati, clericus florentinus, Carmen.

    inc.: «Questus eram faretra cum protinus ille soluta...» (2 distiques).

    ~ f. 173 (add. du XVe-XVIe s.): ‹Nota italica›.

    inc.: «Alio or de notte me soglio rizar aquell ora se rizano...» (l. 2) «... come non semo noi romani...» (8 lignes).

    f. 173v° (add. XVe s.): Anthol. lat. 877 (v. 1-2, 5-6).

    pas de titre (le v. 1 est répété une seconde fois, et le v. 5 deux fois).

    f. 174-174v° (add. XVe s.): Commentarius in Vergilii Aeneidem (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Annales Cossi istoriam habent uariam Alni (ou «Alui» ?) au‹tem› (?) Cornelium Cassam [sic] tribunum militum fuisse sub Mamercho Emilio habent» (cf. Aeneis VI, 841). «Seranus ab aratro Imperator creatus est et dictus est a serendo...» (cf. Aeneis VI, 844).

    expl.: «... Sunt gemine somni porte. Totus hic locus est. 19. (?) Odixee Omeri ubi Penelope ita loquitur...» (cf. Aen. VI, 893).

    — «In regione aeris. Aer qui ex summa montium et yma terrarum... uel regionem aeris intelligit circulum lacteum in quem dicunt anima uagare siue sint descensure ad infernum siue sint celum petiture.» (cf. Aen. VI, 886-887).

    ~ f. 175 (add.): ‹Prouerbia seu Excerpta›.

    texte: 1) «Ama uirtutem si uis habere salutem».

    2) «Non ego diserto iacuissem phrigida (ou «frigida») lecto» (2 fois).

    f. 176 (en travers): Martialis, Epigrammata (extrait).

    avec quelques mots italiens: «hic cercopithecus ci lo gatto mamone / Vnde Martialis: Si mihi cauda foret cerchopythecus eram / Scimia laescia (?)» (texte assez effacé - XIV, 202, 2).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, 1 - f. 1-130: écriture gothique; f. 131-132: écriture gothique arrondie (fin XIVe s.); f. 132v°: écriture gothique cursive; 2 - f. 133-168, écritures humanistiques cursives, celle des f. 145-164 assez négligée et penchée; f. 168v°-176: additions et essais de plume de plusieurs écritures humanistiques cursives de la fin du XVe s. et du XVe-XVIe s.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1-2 -on relève plusieurs noms parmi les essais de plume, f. 173v°: «Telesinus episcopus sancte Ro‹mane› ecl.», d'une autre main (?): «presbiter car‹dina›lis» (XVe-XVIe s.), f. 176: «Antoni de Canpagnia» (fin XVe s.); le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1566, car il est décrit dans une liste complémentaire établie vers 1564-1566 par les Ranaldi.

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 158-160 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliography

  • C.E. Murgia, Prolegomena to Servius..., 1975, p. 59.

Life cycle of this book

Data source