Douai. Bibliothèque municipale, Ms. 320

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Douai, Bibliothèque municipale, 0320
    • Bibliothèque municipale, 0320
    • Bibliothèque municipale, Ms. 320
    • Douai. Bibliothèque municipale, Ms. 320
    • DOUAI, Bibl. mun. 320
    • Douai, BM, 0320
  • Held at : Douai. Bibliothèque municipale
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Support Material : parchemin
  • Composition :
    • 166 ff.
  • Dimensions :
    • 330 x 230

Codicological aspects

  • Parch., XIIe s. (milieu), 167 ff. (f. 167 v° blanc, f. 166 v°-167 essais de plume), 320 X 230 mm., just. : 243 X 178 mm., 2 col., 40 lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 18(-1), 2-218, signés en chiffres romains à la fin des cahiers, sans réclames. Lettres bleues, rouges, vertes ou or, ornées de têtes d’hommes ou de dragons, initiales rubriquées, titres en capitales rubriqués, numérotation des livres des Etymologies en chiffres arabes dans la marge sup. des f. 2-157. Traces d’humidité. Reliure en parchemin blanc sur ais de bois, dos à quatre nerfs, traces de deux fermoirs à trois clous.

    inc. : « ISIDORVS ETHIMOLOGIARVM... » (f. 2).

    expl. : «... mundi dampnant. Ergo » (f. 165 v°).

    : « non sine causa... » (f. 166).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • ~ f. 1 col. 1-2 : BEDA, Opera (extraits).

    — col. 1 : Ps. BEDA (?), De diuersitate nominum annorum.

    titre : « Beda de diuersitate nominum annorum ».

    table : « Annus ciuilis, annus naturalis... annus breuis annus magnus ».

    inc. : « Annus ciuilis apud Egiptios dicitur. Egiptii enim... ».

    expl. : «... in uno mense lunari qui mensis annus lunaris dicitur » (cf. supra, Amiens, Bibl. mun. 221 (XIIe s.), f. 202 v° col. 2).

    — col. 1-2 :

    titre : « De Nilo. Beda ».

    inc. : « Nili flumine qui inter ortum solis et austrum... ».

    expl. illisible.

    — col. 2 :

    titre : « Item Beda ».

    inc. : « C‹um› [...] superior [...] circuli... ».

    expl. : «... ad ignem siderum temperandum suspensas affirmauit ».

    — ‹ Numeri Graecorum›.

    inc. : « Mia .I., dya .II., tria .III.... ».

    expl. : «... enamirias .XC., decamirias C̅ ».

    les textes qui suivent se retrouvent en partie et parfois dans un ordre différent dans les mss. Douai, Bibl. mun. 318 et 319 (cf. supra).

    f. 1 v° col. 1-col. 2 : ‹MARTIANVS CAPELLA, De nuptiis Philologiae et Mercurii› (extrait).

    précédé d’un texte non identifié : « Littere autem hebree quia non omnibus sunt note... scias semper supputari » suivi de l’alphabet hébreu avec translittération latine.

    (extrait) titre : « AVGVSTINVS DE EXPOSITIONE ALPHABETI ».

    inc. : « A sub congruo sono spiritus hiatu oris... ».

    expl. : «... dentes mortui dum exprimitur fingit » (III, 261).

    ~ f. 2 col. 1-157 v° col. 1 : ISIDORVS HISPALENSIS, Etymologiae (Clavis n° 1186).

    titre : « ISYDORVS ETHIMOLOGIARVM ».

    précédé de la table des différents livres, f. 2 col. 1-2 et des Epistulae I-VI f. 2 col. 2-4 col. 1 (éd. W. M. Lindsay, Isidori Hispalensis episcopi etymologiarum siue originum libri XX, 1, Oxford, 1911).

    titre après l’expl. de l’ép. VI f. 4 col. 1 : « INCIPIT LIBER YSIDORI IVNIORIS SPALENSIS EPISCOPI AD BRAVLIONEM CESARAVGVSTANVM EPISCOPVM SCRIPTVS ».

    chaque livre est précédé de sa table des chapitres.

    ordre des livres : I f. 4 col. 1-15 v° col. 1, II f. 15 v° col. 1-25 col. 1, III f. 25 col. 1-32 v° col. 2, IV f. 32 v° col. 2-36 col. 2, V f. 36 col. 2-43 v° col. 1, VI f. 43 v° col. 1-52 col. 2, VII f. 52 col. 2-61 v° col. 2, VIII f. 61 v° col. 2-69 v° col. 1, IX f. 69 v° col. 1-79 v° col. 1, X f. 79 v° col. 1-86 col. 1, XI f. 86 col. 1-92 v° col. 2, XII f. 92 v° col. 2-103 col. 2, XIII f. 103 col. 2-108 v° col. 2, XIV f. 108 v° col. 2-116 v° col. 1, XV f. 116 v° col. 1-123 col. 2, XVI f. 123 col. 2-131 v° col. 2, XVII f. 131 v° col. 2-140 col. 1, XVIII f. 140 col. 1-145 col. 2, XIX f. 145 col. 2-153 col. 1, XX f. 153 col. 1-157 v° col. 1.

    à la fin : « EXPLICIT LIBER VIGESIMVS ETHIMOLOGIARVM YSIDORI IVNIORIS SPALENSIS EPISCOPI ».

    f. 157 v° col. 1-158 col. 1 : ‹CICERO, Paradoxa ad Brutum› (extraits).

    inc. : « Nichil est tam incredibile quod... » (Préf., 3).

    expl. : «... cum ipse se agere sentiat » (VI, 1, 44 fin).

    f. 158 col. 1-159 v° col. 2 : FVLGENTIVS PLANCIADES, Expositiones sermonum antiquorum.

    titre : « INCIPIVNT FABII PLANTIADIS [sic] FVLGENTII. VG. EXPOSITIONES SERMONVM ANTIQVORVM CVM TESTIMONIIS ».

    ~ f. 159 v° col. 2-160 v° col. 2 : ‹Glossarium›.

    inc. : « LOTIVM est urina que tantam dicitur habere uirtutem... ».

    expl. : «... dicitur etiam absolute arta conclusio » (cf. supra, ms. Douai, Bibl. mun. 318, f. 172 v°-173).

    f. 160 v° col. 2-161 col. 1 : ‹Ps. SENECA, Liber de moribus› (extraits).

    titre : « PRECEPTA PITAGORȨ ».

    inc. : « EXTRVDENDA sunt omnibus modis languor a corpore...» (Sent. 144).

    expl. : «... memoria beneficiorum fragilis est, iniurie tenax » (Sent. 128).

    f. 161 col. 1-164 col. 1 : ‹PVBLILIVS SYRVS, Sententiae›.

    titre : « PROVERBIA SENECE ».

    inc. : « Alienum est omne quicquid optando euenit...» (1).

    expl. (diffère de l’éd.) : «... Zelum de deo tantum habes non contra homines. Zelari autem hominibus uitiosum est » (Prou. 148-149 — éd. E. Wölfflin, Publilii Syri Sententiae ad fidem codicum optimorum primum recensuit, Leipzig, Teubner, 1869, p. 113).

    suivi de : « Vtendum est diuitiis non abutendum ut ne a superioribus contemnaris nec ab inferioribus timearis » (cf. supra, Amiens, Bibl. mun. 221 (XIIe s.), f. 199 v° col. 1).

    ~ f. 164 col. 1 : ‹MARBODVS REDONENSIS, Carmen commendatio uirtutum per comparationem›.

    inc. : « Virginitas flos est et uirginis aurea dos est...» (7 v. — P. L., 171, col. 1653 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 20475).

    ~ f. 164 col. 1-164 v° col. 1 : Ps. VICTOR III papa, Admonitio.

    titre : « ADMONITIO VICTORIS PAPE ».

    inc. : « ERgo doma carnem qui uis euadere mortem... ».

    expl. : «... Quique dat esse tibi sit Deus omne tibi. AmeN » (92 v. — éd. cf. supra, Cambrai, Bibl. mun. 802 (710) (XIIe s.), f. 80-80 v°).

    ~ f. 164 v° col. 1-col. 2 : ‹EVGENIVS TOLETANVS, Carmina› (Clavis n° 1236).

    — Carmen 38 (20) de decem plagis Aegypti.

    titre : « DE DECEM PLAGIS EGYPTIORVM ».

    inc. : « Prima plaga Egypti lymphas in sanguine uertit...» (P. L., 87, col. 366 ; éd. F. Vollmer, Fl. Merobaudis Reliquiae, Blossii Aemilii Dracontii carmina, Eugenii Toletani episcopi carmina et epistulae (M. G. H., Auct. antiq., 14), Berlin, 1905, p. 256 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14585 ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 12500).

    — Carmen 37 (19) Heptametrum de primordio mundi.

    titre : « DE SEPTEM DIEBVS ».

    inc. : « Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit...» (P. L., 87, col. 365-366 ; éd. F. Vollmer, cit. supra, p. 256 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14669 a ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 12551).

    f. 164 v° col. 2 : ‹THOMAS SCOTTVS, Problema arithmeticum. Solutio II›.

    titre : « SORS CVIVSDAM EPISCOPI DE .XV.cim CHRISTIANIS TOTIDEMQVE IVDEIS ».

    .IIII.

    inc. : « Bis duo nam niuei presunt et quinque nigelli...» (8 v. — éd. K. Strecker, Poetae latini aevi Carolini (M. G. H., Poetae lat. med. aevi, IV, 3), Berlin, 1896, p. 1120 ; cf. supra, ms. Cambrai, Bibl. mun. 802 (XIIe s.), f. 79 v° et Douai, Bibl. mun. 318 (XIIe s.), f. 171 v° col. 1).

    — ‹ THOMAS SCOTTVS, Problema arithmeticum›.

    addition de 2 v. au poème précédent dans certains manuscrits.

    titre : « ITEM DE SORTE SVPRADICTI EPISCOPI ».

    .IIII. .V. II I III .I. .I.

    texte : « Quattuor et pentas duo monas tres mias unus

    .II. .II. .III. .I. .II. .II. .I.

    Hinc dias ambo trias unus dias et duo monas » (2 v. — éd. K. Strecker, op. cit. supra, p. 1119 ; cf. supra, Cambrai, Bibl. mun. 802 (XIIe s.), f. 80 v° et Douai, Bibl. mun. 318 (XIIe s.), f. 171 v° col. 1).

    — ‹Ps. BEDA, De cyclo Paschali›.

    titre : « DE ANNIS INCARNATIONIS DOMINI ».

    inc. : « Linea, Christe, tuos prima est que continet annos...» (8 v. — P. L., 90, col. 860 et 139 col. 578 ; éd. cf. supra, Avranches, Bibl. mun. 114-II (XIIe s.), f. 134).

    — Carmen « Quomodo sciantur primi et ultimi dies mensium... ».

    titre : « QVOMODO SCIANTVR PRIMI ET VLTIMI DIES MENSIVM ».

    inc. : « Altitonans Dominus diuina gerens bonus extat... » (4 v. — éd. cf. supra, ms. Douai, Bibl. mun. 318, f. 171).

    f. 164 v° col. 2-165 col. 1 : ‹IVO CARNOTENSIS, Panormia› (extraits).

    1) titre : « PRIVILEGIVM KAROLI REGIS ».

    inc. : « Adrianus papa Romam uenire Karolum regem... ».

    expl. f. 165 col. 1 : «... bona eius publicari precepit » (VIII, 135 — P. L., 161, col. 1337).

    2) titre : « PRIVILEGIVM PRIMI OTTONIS REGIS ».

    inc. : « LEO papa in synodo congregata Rome in ȩcclesia sancti Saluatoris... ».

    expl. : «... inreuocabili exilio puniri uel ultimis suppliciis feriri » (VIII, 136 — P. L., 161, col. 1337-1338).

    — STEPHANVS IX papa, Canon de electione papae.

    titre : « DECRETVM STEPHANI PAPAE ».

    inc. : « Stephanus papa [mots illisibles à cause de l’humidité] cui Deo autore president a plurimis... ».

    expl. : «... uel imperialis honorificentia minuatur » (15 lignes en partie illisibles à cause de l’humidité).

    ~ — NICOLAVS II papa, Decretum (de electione papae) (extrait).

    inc. : « ANNO incarnati uerbi millesimo sexagesimo indictione duodecima mense Aprili considentibus archiepiscopis et episcopis Nicholaus uenerabilis pontifex... inquit. Nouit beatitudo uestra, dilectissimi fratres... ».

    expl. : «... ceteri episcopi numero septuaginta nouem cum presbiteris et diaconibus subscripserunt » (éd. L. Weiland (M. G. H., Const. imp., 1) 1893, p. 538-539 ; K. M. Woody, Sagena piscatoris : Peter Damiani and the papal election decree of 1059 (Viator, 1, 1970, p. 52-54).

    ~ f. 165 v° col. 1-col. 2 : FVLBERTVS CARNOTENSIS, Epistula 51 (58) ad Guillelmum ducem Aquitanorum (extrait).

    titre : « SENTENTIA FVLBERTI EPISCOPI DE FIDE SERVANDA ».

    inc. : « De forma fidelitatis aliquid scribere monitus... ».

    expl. incomplet : «... deprehensus fuerit perfidus et periurus » (P. L., 141, col. 229-230; éd. F. Behrends, The letters and poems of Fulbert of Chartres, edited and translated (Oxford Medieval Texts), Oxford, 1976, p. 90-92).

    ~ f. 165 v° col. 2 : ‹AMBROSIASTER›, Quaestiones Veteris et Noui Testamenti (Clavis n° 185, extrait).

    titre : « AVGVSTINVS IN LIBRO QVESTIONVM VETERIS ET NOVI TESTAMENTI CAPITVLO .CIIII. ».

    inc. : « QVare sententia data est ut qui accipit gladium... ».

    expl. : «... quod dolorem faceret non quod occideret » (5 lignes — P. L., 35, col. 2314, lignes 54-58).

    ~ — HIERONYMVS presbyter, Opera exegetica (extraits).

    1) Commentarii in Hezechielem prophetam (Clavis n° 587).

    titre : « IER. SVPER IEZECHIELEM LIBRO .III. ».

    texte : « QVi malos percutit in eo quod mali sunt et habet uasa interfectionis ut occidet pessimos, minister est Domini » (3 lignes — P. L., 25, col. 85 ; éd. F. Glorie, S. Hieronymi Presbyteri opera. Pars I : Opera exegetica. 4 : Commentariorum in Hezechielem libri XIV (Corpus Christianorum, Series Latina, 75), Turnhout, 1964, p. 103, lignes 422-424).

    2) Commentarii in epistulam s. Pauli ad Galathas (Clavis n° 591).

    titre : « ITEM IER. SVPER EPISTVLAM AD GALATHAS LIBRO. II.° ».

    texte : « IVdex non est auctor sceleris neque homines uinciendo neque homines perimendo » (2 lignes — P. L., 26, col. 367 D).

    3) Commentarius in Ioelem (Clavis n° 589).

    titre : « ITEM IER. SVPER IOHEL ».

    texte : « NOn solum homines ministri sunt et ultores irȩ Dei his qui malum operantur et non sine causa portant gladium, sed et contrariȩ fortitudines que appellantur furor et ira Dei » (4 lignes — P. L., 25, col. 973 C ; éd. M. Adriaen, S. Hieronymi presbyteri opera. Pars I. Opera exegetica. 6. Commentarii in prophetas minores (Corpus Christianorum, Series Latina, 76), Turnhout, 1969, p. 191, lignes 556-559).

    4) Commentarii in Isaiam (Clavis n° 584).

    titre : « IER. SVPER ISAIAM ».

    texte : « NON est crudelis qui crudeles iugulat, sed crudelis ideo uocatur quod crudelis patientibus esse uideatur. Nam latro suspensus patibulo crudelem iudicem putant » (4 lignes — P. L., 24, col. 157 A ; M. Adriaen, S. Hieronymi presbyteri opera. Pars I. Opera exegetica. 2. Commentariorum in Esaiam libri I-XI (Corpus Christianorum, Series Latina, 73), Turnhout, 1963, p. 162 lignes 5-7).

    ~ — NICOLAVS papa, Epistula ad Aluinum archiepiscopum (extrait).

    titre : « NICOLAVS PAPA ALVINO ARCHIEPISCOPO ».

    texte : « Sancta Dei ecclesia mundanus nunquam constringitur legibus gladium non habet nisi spirituale, non occidit sed uiuificat » (3 lignes).

    ~ f. 165 v° col. 1-166 col. 1 : HAIMO AVTISSIODORENSIS, Commentarius in Pauli Epistulam ad Romanos (extrait).

    titre : « HAIMO SVPER EPISTVLAM AD ROMANOS ».

    inc. : « Sunt quedam enormia flagitia quȩ potius per mundi iudices quam per antistites... ».

    expl. : «... suo timore compescere faciant » (9 lignes — P. L., 117, col. 481 A).

    f. 166 col. 1 : ‹Textus›.

    texte en partie illisible à cause de l’humidité.

    inc. : « Rex debet furta cohibere, adulteria punire... ».

    expl. : «... impie agere » (4 lignes).

    — Ps. BEDA, De XV signis quindecim dierum ante diem iudicii (Clavis n° 1129, extrait).

    titre : « Hęc quindecim signa quindecim dierum ante diem iudicii inuenit sanctus IERONIMVS in annalibus Hebreorum ».

    inc. : « Primo die eriget se mare in altum... ».

    expl. : «... Quintodecimo die ardebit terra usque ad inferni nouissima et post erit dies VLTIMA (P. L., 94, col. 555).

Text in this manuscript

Data Source: Initiale

Former owner

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : abbaye d’Anchin d’après l’ex-libris dans la marge sup. du f. 1 : « Ex libris bibliothece Aquicinctensi » (XVIe s.) et dans la marge inf. du f. 166 : « Liber sancti Saluatoris ecclesie Aquicinensis. Si quis eum abstulerit, anatema sit ». Cotes anciennes « G. 191 » et « D 699 », d’après le Cat. gén.

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • Cat. gén., in-4°, 6, Paris, 1878, p. 170-171
    • P. Wessner, Fabii Planciadis Fulgentii expositio sermonum antiquorum (Commentationes Philologicae Ienenses, 6, 1899, p. 73)
    • F. Behrends, Kingship and feudalism according to Fulbert of Chartres (Mediaeval Studies, 25, 1963, p. 96-99)
    • Y.-F. Riou, Quelques aspects de la tradition manuscrite des « Carmina » d’Eugène de Tolède : Du « Liber Catonianus » aux « Auctores octo morales » (Rev. hist. textes, 2, 1972, p. 23, 25)
    • B. Munk Olsen, L’étude des auteurs classiques, 1, 1982, p. 165 [C. 100] ; 2, 1985, p. 398 [C. 51].
  • Chrétien DEHAISNES, Douai (CGM in-4° 6), Manuscrits 1-1239, 1878 (Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements. Tome VI (série in-4°))

Life cycle of this book

Data sources