Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, NAL 873, f. 1-127

  • Attested title :
    • F. 1-127. Remigius Autissiodorensis, Expositio missae -- Hildebertus Cenomanensis, Versus de mysterio missae -- Physiologus latinus -- Commentarius in Apocalypsin.
  • Author : Remi d'Auxerre (0841?-0908?) | Hildebert de Lavardin (1056-1133)
  • Type : Codicological Unit
  • Date of Origin : 1167 - 1200
  • Place of Origin :
  • Script :
    • Écriture caroline tardive de 4 mains principales : A (f. 1r-31v), B (f. 32r-57r), C (f. 57v-93v) et D (f. 74r-127v).
  • Decoration :
    • Initiales de couleurs rouges, bleues et vertes, avec filets décoratifs ; rubriques à l’encre rouge.
  • Composition :
    • 120 ff.
  • Dimensions :
    • 230 x 180 mm (justif. 175 x 122 mm).
  • Codicological details :
    • 15 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 13 (f. 94-103, un quinion) et 15 (f. 122-127, un quaternion manquant des deux derniers feuillets). Anomalies dans la composition du cahier 9 (f. 63-70, les ff. 64, 66, 67 et 69 sont des feuillets isolés) et 14 (f. 104-121, avec erreur de foliotation, dont les ff. 107 et 108 isolés). Réclames parfois rognées dans la marge inférieure de la dernière page des cahiers 5 et 7.
    • Angleterre120 ff230 x 180 mm (justif. 175 x 122 mm).
  • Ruling :
    • Réglure à la mine de plomb (Muzerelle 1-1/0/1-1/J) ; 21/26 longues lignes, première ligne « above the top line ».
  • Part of :

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 1r-13v : Remigius Autissiodorensis, Expositio missae, inc. « Celebratio missae, in commemorationem passionis Christi peragitur… », expl. « …pro nobis oblatio et oratio. Aliter dicitur missa id est recedite ad propria cum pace » (P.L. 101, 1246-1271).
    F. 13v-16v : Liber Quare, inc. « Missa iuxta instituta sanctorum Patrum hora tercia celebranda est… a mortuis resurrexit. Choro incipiente introitum a beato Coelestino institutum… », expl. « …et ineffabilis exultatio » (éd. G. P. Götz, 1983, CCCM 60, appendix II ; les premières lignes reprennent le texte de Jean de Rouen, De officiis ecclesiasticis, P.L. 147, 37-38).
    F. 16v-17v : Mirabilia Britanniae, inc. « Incipiunt miracula que sunt in insula Britannie, ceteris miraculis mirabiliora que fiunt per orbem. Primum miraculum est stagnum Lumonoi ; in eo sunt insule sexaginta… », expl. « …perdit quem tenebat » (cf. MGH Auct. Ant. 13, éd. Th. Mommsen, 1898, p. 213-218, le texte du ms. transmet nombreuses variantes par rapport à l’édition).
    F. 17v-30v : Hildebertus Cenomanensis, Versus de mysterio missae, inc. « Scribere proposui quid mystica… », expl. « …et explet opus » (P.L. 171, 1177-1192).
    F. 29v : Hildebertus Cenomanensis, Carmen, inc. « Tres partes facte Christi de corpore signant… », expl. « …martirii calicem gustant in carne fideles » (éd. A. B. Scott – Deirdre F. Baker – A. G. Rigg, « Biblical Epigrams of Hildebert of Le Mans : a Critical Edition », dans Mediaeval Studies, 47, 1985, p. 272-316: p. 311 n° 68).
    F. 29v : Hildebertus Cenomanensis, Versus de mysterio missae, inc. « Est ratio cur pars altaris dextera misse… », expl. « … erunt sub mundi fine fideles » (P.L. 171, 1192).
    F. 29v-30v : Hildebertus Cenomanensis, Carmen, inc. « Melchisedech Domino panem vinumque litavit… », expl. « …tria sacramenta redisse » (éd. A. Brian Scott, 2001, p. 30-32, n° 39.IV).
    F. 30v : Hildebertus Cenomanensis, Versus de mysterio missae, inc. « Ecclesie partes tres credunt esse fideles… », expl. « …quos vel adhuc retinet donec sententia purget » (P.L. 171, 1192).
    F. 30v-31r : Hildebertus Cenomanensis, Carmen, inc. « Quid statio dextera signat vel parte sinistra… », expl. « …proprium fundendo cruorem » (P.L. 171, 1280).
    F. 30v-31r : Hildebertus Cenomanensis, Carmen, inc. « Ade peccatum que conveniet abolere… », expl. « …homo gaudet tartara merent » (éd. A. Brian Scott, 2001, p. 32, n° 40).
    F. 31v-33r : inc. « In nocte Natalis Domini lucifera, qua lux seculorum orta est, nos XII socii in vanitate et insania venimus ad locum qui dicitur Colebeca… », expl. « …nostram vicem misereatur » (éd. Édélestand Du Méril, Études sur quelques points d’archéologie et d’histoire littéraire, Paris-Leipzig, 1862, p. 499-502).
    F. 33r-v : inc. « Hec Theodericus ille et ore referens et litteris testibus ostendens… », expl. « …et patris litteris sunt mandata ».
    F. 33v-37r : inc. « Miraculum quoddam [de duobus militibus] in regno imperatoris Alemannorum satis miserabiliter gestum, quia dignum memoria videtur, tibi quoque dignum scribere iudicavi, amice karissime… », expl. « …quod contigit in Alemannia » (cf. Latin 9740, f. 196).
    F. 37v-57r : Physiologus latinus, inc. « De natura leonis bestiarum seu animalium regis. Etenim Iacob, benedicens filium suum Iudam ait : Catulus leonis… », expl. « …totus in ore serpentis » (CPL 1154g ; éd. F. J. Carmody, Physiologus Latinus, Paris, 1939 ; le texte est suivi des vers « Nox horroris et meroris subfusa caligine… malo prorsus omine »).
    F. 57v-127r : Commentarius in Apocalypsin, inc. « Deus pater previdens tribulationes quas passura erat ecclesia, postquam ab apostolis fuit fundata… Apocalipsis est revelatio. Hanc revelationem Iohannes videre meruit… », expl. « …et pecora et homines VIIma requievit » (Stegmüller, Rep. Biblicum, n° 832 et 10662 ; cf. Lobrichon, « L’Apocalypse en débat », p. 424).
    F. 127v : blanc.

Participants

Data source