Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q99755
Manifeste IIIF
Numérisation :
Papier, XVIe s., III + 54 ff. + 2 ff. (pas de f. 48 par erreur; f. III-IIIv°, 20v°-21v° et 45-48v° blancs), 330 x 230 mm.
Recueil de trois parties: 1) f. III-12 ; 2) f. 13-30 (foliotation ancienne de 3 à 22); 3) f. 31-54: (filigranes f. 31-54, var. Briquet 13884: Rome 1501-1502 ou 13888: Pistoie 1523, sauf f. 52 et 55, plus petits, fleur de lys, manque dans Briquet), ancienne foliotation 1-17 aux f. 31-47, le f. 47v° est numéroté 48. Quelques figures géométriques esquissées aux f. 32, 32v, 33 et 36v°, espace laissé en blanc pour les autres surtout f. 37-44. Manchettes et gloses marginales rubriquées contemporaines, pour la plus grande part de la main d’A. Colocci, surtout aux f. 31-52.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2: //pecta ut populum
f. 32 (olim 2): //sunt et misti
3 - f. 31-44: Agrimensores (extraits).
même ordre et mêmes extraits dans les mss Vatican, Barb. lat. 164 (IX. 33), f. 9-32; Vat. lat. 3893, f. 62-76; Vat. lat. 3894, f. 4v°-12v; Vat. lat. 3895, f. 7-21.
f. 31-36: Liber coloniarum I (extraits)
titre: «INCIPIVNT LIBRI AGRI MENSVRAE ».
inc.: «AVEIVS CIVITAS Priusquam oppugnaretur... » (éd. K. Lachmann, Gromatici ueteres, dans F. Blume, K. Lachmann et A. Rudorff, Die Schriften des römischen Feldmesser, 1, Berlin, 1848, p. 220, l. 8).
suivi d'extraits sans ordre conformes à ceux du ms. Firenze, Bibl. Med. Laur., plut. 29, 32.
expl.: «... et monumenta uel in alia testimonia » (ed. cit., p. 240, l. 6).
f. 36v°: Frontinvs agrimensor, De agrorum qualitate (extrait)
titre: «Incipit mensura Rationabilium Agrorum »
inc.: «Ager est arcifinius qui nulla mensura... ».
expl.: «... in his agris Nullum subsiciuorum interuenit (7 lignes, éd. Lachmann, p. 5, l. 6-6 l. 4; éd. C. Thulin, Corpus agrimensorum Romanorum, I, 1, Leipzig, Teubner, 1913, p. 2, l. 8-15).
f. 36v°-38: Frontinvs agrimensor, De controuersiis (extrait)
pas de titre.
inc.: «De subsiciuis controuersia est quotiens... ».
expl. l. 6: «... Similiter locorum Religiorum [sic] Quibus secundum cautionem modus est restituendus » (éd. Lachmann, p. 20, l. 3-23, l. 4; Thulin, p. 8, l. 7-9, l. 18).
f. 38-39: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio (extraits).
suit sans séparation le texte précédent.
1) inc.: «Quattuor Signa ea que posuisti... ».
f. 38v, l. 12: «... p. XVII Sic faciemus semper diui» (éd. Lachmann, p. 288, l. 4-289, l. 10).
2) (sans séparation): «peruenire ad Centuriam in qua... ».
expl. f. 39 avant dern. ligne: «... lapidis cadat Con pre [sic]» (ed. cit., p. 286, l. 15-288, l. 4).
f. 39-40v°: Frontinvs agrimensor, De limitibus (extrait).
suit sans séparation le texte précédent
inc.: «Numerum occupat Quam nisi... ».
expl. f. 40v), l. 3: «... antiquo uerbo quod dicunt poete» (éd. Lachmann, p. 27, l. 8-29, l. 14; Thulin, p. 19 l. 4-8: fin du De arte mensoria, et p. 10, l. 20-13, l. 4: début du De limitibus).
f. 40v°-42: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio (extraits).
1) inc.: «Actus tamen in base sunt... ».
f. 41, l. 16: «... et in citrato esse » (éd. Lachmann, p. 290, l. 6-291, l. 15).
2) inc.: «edimus semper partem solidam... ».
expl. f. 42, l. 2-3: «... et nomen scriptum est » (ed. cit. p. 289, l. 10-290, l. 6).
f. 42: Frontinvs agrimensor, De limitibus et De arte mensoria (extrait).
inc.: «Rectorum angulorum ratione constringi... ».
expl.: «... Quatenus res exigerit perducere debemus. Iulii Frontini Siculi explicit liber primus» (éd. Lachmann, p. 32 l. 13-34 l. 13; Thulin, p. 16, l. 12-18, l. 11: De arte mensoria).
f. 42-43: Ivnivs Nipsvs, Fluminis uaratio.
titre, f. 42: «Incipit M. Iunii Nypsi liber Secundus feliciter»; f. 42v°: «De Fluminis uaratione Liber secundus ».
inc.: «Si in agri Quadatura [sic] Tibi dictandi occurrerit flumen... ».
expl.: «... quod superfuerit latitudo fluminis » (éd. Lachmann, p. 285-286).
f. 43: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio
titre: «Limitis Repositionem »
inc.: «Cum in agro assignato ueneris... ».
expl. l. 3: «... centuriale unde possis » (début du texte - ed. cit., p. 286, l. 12-15).
f. 43-43v°: Frontinvs agrimensor, De controuersiis (extrait).
inc.: «dus habeat enim et... ».
expl.: «... inter ad fines molient disputationem» (fin du texte - ed. cit., p. 23, l. 4-26, l. 2; Thulin, p. 9, l. 18-10, l. 18).
f. 43v°-44: Frontinvs agrimensor, De limitibus et De arte mensoria (extraits)
inc.: «Svnt et alie limitum conditiones... ».
f. 44: «... fuerit praefectura appellatur» (5 lignes - De limitibus).
«Cultellandi Ratio Quae sit... | ... Crescendo adtexit nec maiorem » (4 lignes - De arte mensoria).
puis sans séparation: «limis oculis Item limum...».
expl.: «... Alii qui a monte montanos » (6 lignes - De limitibus, éd. Lachmann, p. 26-27, l. 8 et 29, l. 14-30 l. 4; Thulin, p. 14, l. 22-15, l. 4, 18, l. 12-19, l. 4 et 13, l. 4-12).
f. 44v°: Fabricivs Varanvs Camertinvs, Subscriptionis disticha VI.
inc. (le v. 1, raturé, est peu lisible): «Fabricius Varanus ego ‹antistesque Camertum› / Transcripsi propria limitis acta manu... ».
expl.: «... Quam scripsisse magis lector amice. Vale » (12 v.).
- In laudem Fabricii Varani hendecasyllabi XXII.
inc.: «Quid lector struis obloqui in Camertis... ».
expl. col. 2: «... Nil nomen minuit maronis Anser» (22 v. - ces deux poèmes sont édités d’après le ms. Paris, BNF, lat. 3359 par C. Thulin, Humanistische Handschriften..., 1911, p. 439-440).
~ f. 49-50v°: «De ui et potestate numerorum ».
inc. (mutilé, d’après L. Toneatto, op. cit. infra, 1994, p. 751): «NVNC de ui et potestate numerorum. Nam alii apud alios et aliis de causis perfectiores. Plato Numeris omnia tribuit celestia et humana... ».
expl.: «... ex uno duobus tribus et quattor fit. Si simul colligantur».
~ f. 51-52: ‹De magistratibus et ducibus byzantinis et romanis›.
inc. mutilé: «// apud pontificem. Magnus Drungarius classis eumdem habet locum apud Magnum Ducem quem Magnus Drungarius Bigle... » (fin barrée).
f. 51v°: titre: «Romani Magistratus ».
inc.: «De Romanis autem hec comperimus. Primum Dictator... ».
expl. (mutilé): «...pluribus de causis dicebatur aut rei gerundȩ//... ».
f. 53-54v°: Agrimensores (extraits).
mêmes extraits dans les mss Vatican, Barb. lat. 164 (IX V 33), f. 2-4; Vat. lat. 3893, f. 53-55; Vat. lat. 3894, f. 1-1 v; Vat. lat. 3895, f. 1-4.
f. 53 (au milieu de la page): Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extrait)
inc.: «exquirenda sunt | Ideoque monemus ut quisquis suos fines teneat... ».
expl.: «... ager pedibus mensuratur ut ueritas declaretur. Explicit prefatio » (5 lignes - éd. Lachmann, p. 95 note, add. du ms. Erfurt, Wiss. Bibl. der Stadt, Amplon. 4° 362, cf. supra, Vat. lat. 3893, f. 54).
f. 53v°: Codex Theodosianus (extrait).
titre: «Ex corpore Theodosiani libri secundo titulo de finium regundorum »
inc.: «Imperator Constantinus. A.» (le paragraphe manque; ed. cit., p. 267).
plus bas: «cons‹ulibus› | Idem A. ad Bassum p. u‹irum› si constiterit eum qui finalem... » (ed. cit., p. 268, l. 4).
expl. mutilé: «... solenniter de his Iudices recognoscent seu ciuilis seu criminalis actio compe // » (ed. cit. p. 269, l. 20-21).
f. 54-54v°: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extrait).
titre d’attente en haut: «Incipit M. Iunii Nypsi liber primus de limitibus ».
inc.: «Notum est omnibus Cȩlse paenes te studiorum nostrorum manere... ».
expl. f. 54: «... tanta auctoritate studentibus profutura iudica ueritis C. || f. 54v || Ergo nequid nos preterisse uideamur » (début du texte - ed. cit., p. 94-94, l. 3).
f. 54v°: Sicvlvs Flaccvs, De condicionibus agrorum (extrait).
inc.: «Coloniae omnes maritimae appellantur uel quod mare... ».
expl. incomplet: «... qui subinde mouebantur praeterea legem tulit nequis » (éd. Lachmann, p. 135, l. 23-136, l. 10; Thulin, p. 99, l. 12-100, l. 3).
en marge note peu lisible raturée: «In l‹ibr›o epi‹scopi› non est fragmentum quod (?) mihi uidetur esse imperfectus (?)‹...›».
Origine: italienne; 3: cinq mains, d’origine italienne, sauf la troisième (f. 37-44) d'origine française, selon L. Toneatto (1994), op. cit. infra, p. 754. Les f. 53-54v° seraient de la main d’Angelo Colocci, qui a par ailleurs intégré un certain nombre d'annotations. Le manuscrit a été en partie (f. 31-44 et 53-54v°) copié sur le ms. Paris, BNF, lat. 3359 (XVe-XVIe s.), f. 115-140, dont il reproduit au f. 44v° les deux pièces en vers copiées aux folios 139-139v°.
Possesseurs: Angelo Colocci († 1549).
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF