Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.3317

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q98124

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., Xe s. (fin), sauf f. 4-5 du XIVe-XVe s., I + 89 ff. (foliotation en chiffres romains), 320 x 250 mm. Citations de Virgile rubriquées. Quelques initiales de couleur ornées de rinceaux. Le premier feuillet manque; les f. 1-3 sont assez effacés et le f. 3v°, lavé, n’est plus déchiffrable qu’aux rayons ultra-violets.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //nunc lenti

    f. 1-89v°: Servivs, Commentarii in Vergilium (ms. V des éditeurs).

    f. 1-27: In Eclogas seu Bucolica

    pas de titre.

    inc. mutilé: «//‹sim›plex est hic necessitate compulsus... » (Praef. - éd. Thilo, cit. infra, III, p. 2, l. 20).

    f. 3v°: «... quam nos Caesarem poterimus obli//» (Ecl., 1, 59).

    f. 4-5v° (add. XIVe-XVe s.): autre copie du début: «‹B›ucolica ut ferunt dicta sunt a custodia boum... -... et pressi caseum lac iuncata [sic] emulti aut casei » (Ecl., I, 81). le f. 6 fait suite au f. 3v°.

    f. 27-85v°: In Georgica.

    titre: «Incipit expositio Sergii grammatici in libris georgicorum ».

    f. 85v°-89v°: In Aeneidem (fragment).

    pas de titre (suit sans séparation le texte précédent).

    expl. mutilé: «... ut est et lȩtus eois Eurus equis // » (cf. Aen., I 35).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: Italie du Sud (environs de Naples, selon Lowe, op. cit. infra, 1929; Virgilio e il chiostro, 1996, qui insiste sur la parenté avec les mss Napoli, Bibl. naz., Vindob. lat. 5 et 6 et V. Brown, op. cit. infra, 2000), écriture bénéventaine.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: l'abbaye du Montcassin, selon Lowe, op. cit. infra : le manuscrit a été annoté par le scribe du ms. Montecassino, Bibl. abbaz. 402 (Xe s.) d’après V. Brown, 2000, op. cit. infra, qui cite un renseignement communiqué par le prof. F. Newton; Paul Manuce († 1568), selon P. de Nolhac, op. cit. infra, 1887, p. 196; Alde Manuce le jeune († 1597), qui céda le manuscrit à Fulvio Orsini en 1580; Fulvio Orsini († 1600).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 250 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliographie

    • G. Thilo, Beiträge zur Kritik der Scholiasten des Virgils (Rhein. Mus., N. F. 15, 1860, p. 119, 135-138)
    • P. de Nolhac, La bibliothèque..., Paris, 1887, p. 195-196, 360 n° 27 et 435
    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici latini e greci ne’ secoli XIV e XV, 1, Florence, 1905, p. 154 n. 75 et 2, 1910, p. 251
    • E. A. Lowe, The Beneventan script, Oxford, 1914, p. 135, 185, 192, 222, 244
    • G. Thilo, Seruii grammatici... in Vergilii Bucolica et Georgica, Leipzig, Teubner, 1927, p. XI-XVII
    • E. A. Lowe, Scriptura Beneventana, Oxford, 1929, et pl. 49 [= f. 61]
    • J. J. Savage, The Manuscripts of the commentary of Servius Danielis on Virgil (Harv. stud. class. philol., 43, 1932, p. 82-87)
    • Id., The manuscripts of Servius’s commentary on Virgil (Harv. stud. class. philol., 45, 1934, p. 158-159)
    • A. F. Stocker, De novo codicum Servianorum genere (Harv. stud. class. philol., 50, 1939, p. 123-126)
    • Id., A new source for the text of Servius (Harv. stud. class. philol., 52, 1941, p. 65-97, prouve que le manuscrit Guelferbytanus 2091 descend de V)
    • E. K. Rand, J. J. Savage et H. T. Smith, Servianorum in Vergilii carmina commentariorum editionis Harvardianae, 2, Harvard, 1946, p. VI-VII
    • C. Hardie, Vitae Vergilianae antiquae, Oxford, 1960, p. 15, simple mention
    • K. Bayer, Vergilviten, Wurtzbourg, 1970, p. 689, simple mention
    • V. Edden, Early manuscripts of Vergiliana (The Library, ser. 5, 28, 1973, p. 21 n° 12)
    • Survie des classiques latins..., 1973, p. 53 n° 103
    • G. Cavallo, La trasmissione dei testi nell'area beneventano-cassinese (La cultura antica nell’Occidente latino dal VII al XI secolo - Settimane di studio del centro italiano di studi sull’alto medioevo, 22, Spoleto, 1975, p. 380-381)
    • C. F. Murgia, Prolegomena to Servius 5 -The manuscripts, Berkeley, 1975 (University of California Publications, Classical Studies, 11), p. 9, 35, 38, 49, 139-141, 172, 181-182, 184, 188
    • E. A. Loew, The Beneventan script. A history of the South Italian Minuscule, 2ème éd. by V. Brown, 2, Rome, 1980, p. 146, bibliographie
    • P. K. Marshall, Virgil (Texts and Transmission..., Oxford, 1983, p. 386 et 388)
    • B. Munk Olsen, L'étude des auteurs classiques latins..., 2, Paris, 1985, p. 825, brève description
    • G. Pascucci, I versi finali della IV ecloga di Virgilio nell'interpretazione degli umanisti (Tradizione classica e letteratura umanistica. Per Alessandro Perosa, Rome, 1985, p. 519)
    • G. Orofino, I codici decorati dell'Archivio di Montecassino. 1. I secoli VIII-X, Rome, 1994, p. 36, n. 153: relie ce ms. aux mss Montecassino, Bibl. abbaz. 175, Vat. Lat. 5845 et London, Brit. Libr. Add. 5463
    • Virgilio e il chiostro, Rome, 1996, p. 173, 176, notice: p. 178, fig. 43 (I-II)
    • P. Busonero et al., Un sistema di rigatura nei codici cassinensi del secolo XI (Aevum, 70, 1996, p. 214, n. 8, 11)
    • G. Brugnoli et F. Stok, Vitae Vergilianae antiquae, Rome, 1997, p. XXXII, éd. p. 145-157
    • Handschriftenarchiv B. Bischoff, Munich, 1997, p. 200, fiche 73, 1.45
    • B. Munk Olsen, Chronique des manuscrits classiques latins (IXe-XIIe siècle) III (Rev. hist. textes, 27, 1997, p. 84)
    • V. Brown, The survival of grammatical texts... (Manuscripts and tradition of grammatical texts..., Cassino, 2000, p. 401)
    • B. M. Tarquini, Spunti di riflessione sui codici grammaticali in scrittura beneventana (Manuscripts and tradition of grammatical texts..., Cassino, 2000, p. 774, 775 n. 4, 777 n. 11, 784 n. 20-21)
    • F. Avagliano, Premessa dans, B. M. Tarquini, I codici grammaticali in scrittura Beneventana, Mont-Cassin, 2002 (Biblioteca cassinese, 2), p. 7
    • Réf.: BMB 1 (1993) p. 213, 2 (1994), p. 245, 3 (1995) p. 311, 5 (1997) p. 302, 6 (1998) p. 237, 7 (1999) p. 267, 8 (2000) p. 356, 9 (2001), p. 288
    • BMBV (1986) 23335-23338, (1991) 12594-12597, (1998) p. 495-496 (5), (2005) p. 647 (8).

Vie du livre

Source des données