Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 6957

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q65561

  • Titre attesté :
    • 1.° Mag. Petri Hispani secretum de oculis : praemittuntur synonyma medica. — 2.° Constantini Afri, Monachi Cassinensis, liber de regimine sanitatis. — 3.° Bernardi Piccanensis liber de pulsibus. — 4.° Receptae variae. — 5.° Richardi, Anglici, micrologus. — 6.° Tractatus de impraegnatione mulierum : authore Guordonio. — 7.° Secretarius practicae medicinae : compilatus à Magistro Joanne Jacobi, Cancellario Medicorum Montispessulani. — 8.° Anonymi tractatus de variis syruporum generibus. — 9.° Gualterus de dosibus medicinarum. — 10.° Scholium de variis morborum generibus. — 11.° Anonymus de virtutibus herbarum. — 12.° Joannis Jacobi tractatus de pestilentia. — 13.° Guidonis de Cauliaco liber de gradibus medicinarum. — 14.° Anonymi tractatus de flebotomia. — 15.° Regulae de urinis. — 16.° Anonymi tractatus de chiromantia et de astrologia. — 17.° Receptae variae. — 18.° Nicolai antidotarius. — 19.° Variorum remediorum collectio.
  • Autre forme de la cote :
    • PARIS. Bibliothèque nationale de France, Manuscrits, lat. 06957
    • BnF lat. 6957
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 6957
    • PARIS, Bibliothèque nationale de France, Manuscrits, lat. 06957
    • Paris, BnF, lat. 6957
    • Paris. BnF, Latin 6957
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin et papier.
  • Composition :
    • 205

Aspects codicologiques

  • Papier (sauf quelques feuillets de parchemin), [I] + 215 f., une main principale. Médecine, sauf l’ensemble astrologique des f. 144v-162v

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Présentation du contenu

Source des données : Jonas

  • Anonyme | Secrets des femmes
    Incipit référence de l'oeuvre : A son tres chier amis et compagnon de Capadoce, gouverneur et regent des escalles de Collomme
    Folio 57v

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 144v-145r «In terra sunt signa 12… Aspectus planetarum sunt 5, scilicet sextilis — alii planete horas habeant subsequentes ut in puncti (?) tabula dicitur » [TK, 718] (introduction énumérant quelques doctrines astrologiques de base)

    145r-145v «Saturnus vite contrarius nature, inimicis, subconatus, multe perfidie est — et vestem diligit diversi coloris » (description des types planétaires)

    145v-148r «Quando Sol intrat signa proprietates animalium signorum sortitur… Aries habet stellas multas inter quas 18 sunt partiales… Sub hoc signo Ariete natus erit dives, plenus… Nil capitis facias in Ariete — apilenticus erit in alvo » (description du natif des 12 signes)

    148r-150r «Nota quod tam signorum quam ymaginum quedam apparent in prima parte noctis in oriente… Agitator fuit primus homo qui fecit… Natus sub Agitatore semper ducet vitam suam ad modum iustici — bona propria amittens … ste (?) » (constellations Agitator, Boetes, Zepheus, Casepia, Vespertinus, Andromeda, Gallina, Eridianus, Delphinus, Canis, Corona, Demon)

    150r-150v «At sunt in signis quinque dignitates planetarum que sunt domus, exaltatio, triplicitas, terminus et facies — et sic de aliis ut in sequenti tabula apparabit (!) » (la table fait défaut)

    150v-152v «Nota quod Sol omni die paragrat XII signa — et fiat pulvis » (16 courts chapitres surtout astronomiques)

    152v-153v Proportiones competentes in astrorum industria, 6-7, 5 et 8 («Sol et Mercurius admodum amicorum, ideo sibi invicem obediunt — astra planetarum adversantur quorum sunt astra »)

    153v «Primo mensis in compositione pueri est semper Saturni — Luna movet et aparit (?) »

    154r-158r «Saturnus habet Iovem inimicum et Mercurium amicum, unde quando coniungitur ipsi vel ipse sibi bonum est — in suis consiliis vel consilibus et cetera. Explicit Deo gratias »

    158v-160r «Zodiachus est circulus oblicus in 12 partes… Marcius. Aries est signum igneum, masculinum, diurnum, instabile — et significat laborem, lamentationes et tristitias. Explicit tractatus de signis. Deo gratias » (traité des 12 signes) [TK, 1714]

    160r-161r «Has itaque 12 signorum celi proprietates et occultas virtutes secundum astrologorum… (160v) Saturnus enim est planeta malivolus, frigidus et siccus, nocturnus — unde facit hominem strabonem in uno occulorum. Et hec sunt dicta de proprietatibus planetarum et cetera »

    161v Liber Alchandrei, 29 («Si planetam alicuius hominis volueris invenire — iuxta hanc sententiam Venus, iuxta Alexandrum Sol ») [TK, 1456])

    161v-162r «Incipit expositio septem dierum septimane. Primus dies septimane est dies Lune, qui nascitur illa die debet esse — per magna tempora » [TK, 729 et 1122]

    162r « Item si vis scire de aliqua muliere quando peperit — ut in Luna et Venere, etc. » [TK, 1473]

    162r « Item si accidat quod filius nascatur in feminino planeta... » (trois lignes)

    162r-162v Proportiones competentes in astrorum industria, 5-6.3 («Et notandum quod Mars in inicio suo est masculini sexus — Venus et Luna ad invicem admicantur et cetera »)

    162v «Sequitur cursus planetarum. Sol est causa totius generationis masculorum et Luna generationis femellorum — per medium XII signorum » [TK, 1513]

    162v «Exaltationes planetarum. Unde sciendum quod Sol exaltatur in Ariete — repercutitur in Piscibus. Deo gratias »

Textes du manuscrit

Source des données : Manuscripta medica

Anonyme : Ad provocandum vomitum [latin].

  • Œuvre associée : Ad provocandum vomitum
  • Feuillets : 25v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Accipatur raphanus cassis...
  • Explicit : ... absque timore et perculo etc.

Anonyme : Alphita [latin].

  • Œuvre associée : Alphita
  • Feuillets : 1ra-17va
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Alphita et farina ordei...
  • Explicit : ... Zinzilaon vel camolae, id est quidque folium. Explicit Alphita id est sinonima. Deo gratias.

Anonyme : Consilia medica varia [latin].

  • Œuvre associée : Consilia medica varia
  • Feuillets : 141r-143v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Note : Chiromancie.
  • Incipit : Si linea da...
  • Explicit : ... factum etc. Explicit. Deo gratias.

Anonyme : Contra fluxum menstruorum [latin].

  • Œuvre associée : Contra fluxum menstruorum
  • Feuillets : 129v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Contra fluxum menstruorum. Recipe...
  • Explicit : ...menstruorum. etc.

Anonyme : De causa sterilitatis [latin].

  • Œuvre associée : De causa sterilitatis
  • Feuillets : 54v-55v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Unde causa sterilitatis aliquando est in spermate...
  • Explicit : ... generabit etc.

Anonyme : De clareto laxativo [latin].

  • Œuvre associée : De clareto laxativo
  • Feuillets : 35r-36v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Quoniam vero sunt aliqui qui non possunt recipere...
  • Explicit : ... 3. iii.

Anonyme : De confectionibus [latin].

  • Œuvre associée : De confectionibus
  • Feuillets : 96r-100r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Numerus syruporum xiii sunt syrupi qui sciuntur...
  • Explicit : ... valet vi solid. Explicit Deo gratias. Amen.

Anonyme : De minutione [latin].

  • Œuvre associée : De minutione
  • Feuillets : 131v-132v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Ianuarius. In hoc mense non multum minuas...
  • Explicit : ... sanat. Explicit. Deo gratias.

Anonyme : De oleis [latin].

  • Œuvre associée : De oleis
  • Feuillets : 108ra-109vb
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Olea calida. Oleum laurinum
  • Explicit : cyrurgiam podagram. Explicit. Deo gratias.

Anonyme : De phlebotomia [latin].

  • Œuvre associée : De phlebotomia
  • Feuillets : 130r-131r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Prima die mensis nullus debet facere...
  • Explicit : ... comedat etc.

Anonyme : De syrupis [latin].

  • Œuvre associée : De syrupis
  • Feuillets : 186r-189v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Sirupus de fumo terre conveniens omni specie lepre...
  • Explicit : ... usque ad perfectionem.

Anonyme : De syrupis [latin].

  • Œuvre associée : De syrupis
  • Feuillets : 196v-197v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Sirupus valens ad stomachi defectionem
  • Explicit : ... calida.

Anonyme : Pomum ambre [latin].

  • Œuvre associée : Pomum ambre
  • Feuillets : 205v-215v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Pomum ambre duplicatum ad reuma suspendendum...
  • Explicit : ... stomaco.

Anonyme : Receptae de oculis tenebrosis [latin].

Anonyme : Receptae variae [latin].

  • Œuvre associée : Receptae variae
  • Feuillets : 17vb-18rb, 123r, 126r, 133r, 139v-140r, 144r, 164r-167v, 184v-185r, 205r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Pro fistulis lavandis...

Anonyme : Regulae de urinis [latin].

  • Œuvre associée : Regulae de urinis
  • Feuillets : 133v-139v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Note : Aegidius?
  • Incipit : Regule de urinis. Et primo est incipiendum a circulo...
  • Explicit : ... ad hustionem finalem. Explicit tractatus bonus et utilis de urinis. Deo gratias.

Anonyme : Tractatus de urinis secundum Avicennam [latin].

Anonyme : Varia ad practicam [latin].

  • Œuvre associée : Varia ad practicam
  • Feuillets : 190r-196v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Urina sani viri de mane est alba...
  • Explicit : ... fortior esse putetur.

Anonyme : Versus de complexionibus [latin].

  • Œuvre associée : Versus de complexionibus
  • Feuillets : 143v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Nota hic quatuor complexiones hominum calidus et humidus.
  • Explicit : melancolicus.

Anonyme : Versus medicinales [latin].

  • Œuvre associée : Versus medicinales
  • Feuillets : 163r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Munda sit et morbus simplex contrarietasque...
  • Explicit : ... rectificat devastat fortificatque.

Anonyme : Virtutes aliquarum herbarum [latin].

  • Œuvre associée : Virtutes aliquarum herbarum
  • Feuillets : 113r-120r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Arthimizia est bona pro rumpendo lapidem...
  • Explicit : ... ab extra. Explicit. Deo gratias. Amen.

Bernard de Gordon (12..-1320?) : De impregnatione [latin].

Bernardus Pictaviensis : De pulsibus [latin].

  • Œuvre associée : De pulsibus
  • Feuillets : 26r-34v
  • Auteur du texte : Bernardus Pictaviensis
  • Incipit : incipit liber de pulsibus secundum magistrum Bernardum mirabilem medicum Pictavensem. Secundum quod vult Avicennam. consideratio que accenditur
  • Explicit : ... gloriam et delectabilem copiam amicorum. Explicit. Deo gratias.

Constantin l'Africain (101.-1087?), ʿAlī ibn al-ʿAbbās al-Maǧūsī (0930?-0994?) : Liber Pantegni [latin].

Girard de Solo : Recepta [latin].

  • Œuvre associée : Recepta
  • Feuillets : 162v
  • Auteur du texte : Girard de Solo
  • Incipit : Contra illum qui...
  • Explicit : ... Gerardi de Solo.

Gualterus Agulinus (12..?-12..) : De dosibus medicinarum [latin].

  • Œuvre associée : De dosibus medicinarum
  • Feuillets : 100v-108r
  • Auteur du texte : Gualterus Agulinus (12..?-12..)
  • Incipit : Medicinarum quedam sunt simplices quedam composite...
  • Explicit : ... usque ad 39. Et hec de dosi medicinarum secundum magistrum Galterum Agilon sufficiant. Deo gratias. Amen.

Guillelmus Bearnensis : Versus de herba scabiosa [latin].

Guy de Chauliac (1290?-1368) : De gradibus medicinarum [latin].

Jean de Tournemire (1330?-139.) : De pestilentia [latin].

Jean XXI (pape, 1220?-1277) : Tractatus mirabilis aquarum [latin].

  • Œuvre associée : Tractatus mirabilis aquarum
  • Feuillets : 18v-22r
  • Auteur du texte : Jean XXI (pape, 1220?-1277)
  • Incipit : Aqua mirabilis ad visum conservandum at contra omnem maculam. Recipe...
  • Explicit : ... matris ect. Explicit secretum magnum magsitri Petri Hispani de occulis. Deo gratias.

Johannes Jacobi (13..-1384?) : De pestilencia [latin].

  • Œuvre associée : De pestilencia
  • Feuillets : 121r-122v
  • Auteur du texte : Johannes Jacobi (13..-1384?)
  • Incipit : Ad honorem sancte et individue trinitatis et virginis gloriose ad utilitatem rei publice de pestilencia scribere...
  • Explicit : ... et hec dicta per me Iohannem Iacobi sufficant. Deo gracias. Amen.

Johannes Jacobi (13..-1384?) : Liber secretorum practice medicine [latin].

  • Œuvre associée : Liber secretorum practice medicine
  • Feuillets : 64v-95v
  • Auteur du texte : Johannes Jacobi (13..-1384?)
  • Incipit : Preceptum est mihi a domino Karolo rege francorum qui... Passiones capitis que nomine accidentis appellantur...
  • Explicit : ... sed tamen aqua calida. Et sit sic finis huius libelli. Deo gratias. Amen.

Pseudo-Arnaldus de Villanova : De sterilitate [latin].

  • Œuvre associée : De sterilitate
  • Feuillets : 57v-64r
  • Auteur du texte : Pseudo-Arnaldus de Villanova
  • Incipit : Capientis verbum est dictum ex particularibus....
  • Explicit : ... impregnate fuerunt etc. Deo gratias. Amen.

Pseudo-Nicolaus Salernitanus, Nicolas de Salerne (11..-11..) : Antidotarium [latin].

  • Œuvre associée : Antidotarium
  • Feuillets : 168r-184v
  • Auteur du texte : Nicolas de Salerne (11..-11..)
  • Incipit : Incipit tractatus Nicolay et omnes confectiones que sunt in suo Antidotario. Ego Nicolaus rogatus a quibusdam in practica medicine studere volentibus... Aurea alexandrina...
  • Explicit : ... conveniunt.

Richardus Anglicus (11..-12..) : Micrologus [latin].

  • Œuvre associée : Micrologus
  • Feuillets : 37r-51r
  • Auteur du texte : Richardus Anglicus (11..-12..)
  • Incipit : Incipit micrologus magistri Ricardi anglici. Prologus eiusdem. Si venerande vetustati sicut moderne novitatis...
  • Explicit : ... non pondus.

Romualdo Guarna : De pulsibus [latin].

  • Œuvre associée : De pulsibus
  • Feuillets : 110r-112v
  • Auteur du texte : Romualdo Guarna
  • Incipit : Morbus est res inferens sensibile nocumentum...
  • Explicit : ...subtilis in humido etc. Explicit. Deo gratias. Amen.

Intervenants

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • f. 1-51 et 55-162 copiés par Martinus Girondonis d’après un livre «compilé » par Johannes Jacobi, médecin et chancelier de l’université de Montpellier (cf. f. 95v)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • a appartenu au XVe ou au XVIe s. à «Ioannes Capellanus » (cf. f. [I] r)

Notes

Source des données : Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 68-70 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Bibliographie

    • CCMB III, p. 297
    • Collectio Salernitana ossia documenti inediti, e trattati di medicina appartenenti alla scuola medica Salernitana, S. de Renzi (ed.), V, Napoli, 1859, p. 122-124
    • Mss datés, II , p. 387
    • Juste 2007, p. 352
    • Nicoud, II, p. 909.

Sources des données