Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 13408

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q60096

  • Titre attesté :
    • Homiliae. ― Pirminius, De singulis libris canonicis scarapsus. ― Inventio sanctae crucis. ― Augustinus Hipponensis, Sermo.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 13408
    • Paris. BnF, Latin 13408
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Pirmin (saint, 06..-0753) | Augustin (saint, 0354-0430)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline d’une main.
  • Décoration :
    • Initiales en style franco-saxon à entrelacs, tracées à l’encre brune et partiellement colorées en rouge-orange. Rubrique en capitales rouges et brunes, à couleurs alternés (f. 1r) ; incipit en capitales à l’encre brune, remplies en rouge (f. 70r). Petites capitales rehaussées de rouge. Quelques rubriques à l’encre rouge
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 128 ff., précédés d’une garde en parchemin moderne et d’une garde en papier, et suivis d’une garde en parchemin moderne.
  • Dimensions :
    • 232 x 155 mm (justif. 190 x 115 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 17 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 9 (f. 65-70, un ternion) et 17 (f. 127-128, un bifeuillet). Règle de Gregory généralement respectée, sauf dans deux cas (entre le premier et le deuxième bifeuillet des cahiers 3 et 9). Signature des cahiers d’origine en chiffres romains à l’encre brune, entourés de quatre groupes de trois tirets, au centre de la marge inférieure de la dernière page des cahiers 1-4 et 6-15 (signés I-III, VI, VIII-XVI). Foliotation moderne en chiffres arabes à l’encre noire sur la marge supérieure externe du recto.
    • France (Saint-Pierre de Corbie ?)128 ff., précédés d’une garde en parchemin moderne et d’une garde en papier, et suivis d’une garde en parchemin moderne232 x 155 mm (justif. 190 x 115 mm).
  • Réglure :
    • Réglure à la pointe sèche sur le côté poil, Rand « new style » (Muzerelle 2-2:J/0/1-1:C/J) ; 27 longues lignes.
  • Reliure :
    • Reliure de conservation réalisée en 2017 sur ais de bois couverts de veau teint à l’alun ; dos à trois doubles nerfs ; contregardes et gardes en parchemin moderne (I et I’) et une garde en papier, provenant de la reliure précédente (II). Défets de reliure : deux ais de carton couverts de parchemin, contregardes en papier, deux gardes supérieures et une garde inférieure en papier, dos en parchemin avec cote ancienne de Saint-Germain « 385 ».
  • Estampille :
    • Aux f. 1r and 128v, estampille de la « Bibliothèque Nationale » identique au modèle Josserand-Bruno n° 17 (1792-1802).

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Numérisation intégrale

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1r-5r : intitulé « Tractatus per Quatuor Evangelia », inc. « Iohannes baptista venit predicare et baptizare in desertum Iudee… », expl. « …et dabit vitam eternam in futuro in secula seculorum, amen » (Stegmüller, Rep. Biblicum, n° 10458).
    F. 5v-9r : inc. « Vox clamantis in deserto… Quid suscitavit istum testimonium accipere Iohannem… », expl. « …faciamus indulgencia. Sic ipse veniat… in secula seculorum amen » (Stegmüller, Rep. Biblicum, n° 10459).
    F. 9r-12v : inc. « Videns autem multos Phariseorum… Iohannes baptista plenus est de spiritu sancto… », expl. « …in finem erunt collecti et accepti in ecclesia celesti in vitam eternam… » (Stegmüller, Rep. Biblicum, n° 10460).
    F. 12v-15v : inc. « Ego quidem baptizo vos in aqua… Quid suscitavit istum sermonem ad Iohannem… », expl. « …congregate amicos meos et electos in regnum celorum, ubi regnabunt… ».
    F. 15v-17r : inc. « Matheus evangelista commemorat de ista lectione et dixit : Quod misit Iohannes… », expl. « …in presenti sanitatem corporis et anime et colligit nos in vita futura… ».
    F. 17r-19r : inc. « Dominus noster respondit cogitationibus scribarum et Phariseorum… », expl. « …tunc iusti fulgebunt sicut sol in regnum patris eorum… ».
    F. 19r-23v : inc. « Lucas evangelista commemorat ista lectione de Octaviano Augusto et de illo censu », expl. « …in presentia adiutorium et plus dabit in futuro… ».
    F. 23v-25r : inc. « Matheus evangelista commemorat de magis qui venerunt ab oriente adorare Dominum… », expl. « …ipse reddat nobis mercedem in futuro… ».
    F. 25r-31r : inc. « Matheus evangelista commemorat de Domino quando iuxta mare Galilee… », expl. « …et custodientes castitatem omnes adiuvet Dominus in ecclesia presenti et colligit illos in ecclesia futura… ».
    F. 31r-34r : inc. « Dominus noster Iesus Christus circumibat totam Galileam primitus… », expl. « …hoc est in mansionem celestem ubi regnabunt… ».
    F. 34r-37v : inc. « Videns autem Iesus turbas ascendit in montem… Dominus noster fuit gravatus ab illis turbis… », expl. « …quando intrabunt cum fiducia cum Domino suo in regno celorum… » (Anonymus Medii Aevi, Praedicationes per diversa ieiunia e codice Cracoviensi. Cracow, Cathedral Library, MS 140[43], ch. 10, éd. Brygida Kürbis, Polska Akademia Umiejętności, Monumenta Sacra Polonorum, IV, 2010, p. 174-178).
    F. 37v-42r : inc. « Et aperiens os suum docebat eos… Tribus modis laudabit Dominus paupertatem : primum beati pauperes… », expl. « …dabit illis hic in presenti duplicia et vitam eternam… ».
    F. 42r-47r : inc. « Et docebat eos dicens : Beati mites… Dominus noster laudabit mites qui habent mansuetudinem… », expl. « …sicut illi qui noluerunt facere et istas implere. Nos habebimus fiduciam cum Domino… ».
    F. 47r-48v : [Homélie mutilée à la fin] inc. « Tunc ductus est Iesus in deserto a spiritu… Evangelista commemorat de Domino nostro quando ductus est in desertum… », expl. « …et deducere animas eorum in paradiso… ».
    F. 49r : [Homélie mutilée au début] inc. « …benefacite his qui oderunt vos… », expl. « … ab omnia mala et colliget nos in vitam eternam… ».
    F. 49v-52v : inc. « Cum sederit filius hominis in maiestate sua… Dominus noster dixit apostolis suis et turbis de adventu suo… », expl. « …Ille maledictiones esuriencium… Unusquisque debet considerare… cum letitia magna et exultatione. Ille regnabit… ».
    F. 52v-56v : inc. « Et cum appropinquassent Hierosolimis… Similiter Marcus dixit : et cum appropinquarent… Dicite quia Domino necessarius est », expl. « …sed colligat nos secum in regnum suum ubi regnabimus… ».
    F. 57r-59v : inc. « Evangelista commemorat de resurrectione Domini videre sepulchrum… », expl. « …et resurget in illa die in resurrectione vite et colliget in regnum suum… ».
    F. 59v-61v : inc. « Iohannes evangelista commemorat de resurrectione Domini et dixit quod Maria Magdalena venit mane… », expl. « …liberati in illo die et collecti in vitam eternam… ».
    F. 61v-67v : inc. « De pentecosten Lucas evangelista commemorat in actibus apostolorum… », expl. « …ut nullam retributionem operis nostri hic in presenti queramus, sed in celestibus in vita futura speremus… ».
    F. 67v-70r : inc. « Petite et dabitur vobis… Dominus noster dixit apostolis suis petere et querere… », expl. « …et nostra opera faciamus perfecta. Illa tria nos deducunt in regnum futurum… ».
    F. 70r-72v : inc. « Intrantes per angustam portam… Dominus noster dixit ista verba apostolis suis et turbis, vidit angustiam in cordibus eorum… », expl. « …si in consortio bonorum hic erimus in ecclesia presenti in consortio eorum in vita eterna regnavimus… ».
    F. 72v-76r : inc. « Dominus noster dedit consilium apostolis suis et dixit illis ubi debuerunt primitus predicare… », expl. « …in opere perfectionis. Dominus noster duplicavit nobis mercedes regni celestis… ».
    F. 76r-78v : inc. « Dominus noster dixit apostolis suis predicare de regno celorum et de vita futura… », expl. « …intrare per ianua regni celestis et regnare cum Domino… ».
    F. 78v-82r : inc. « Omnis ergo qui audit verba mea hec et facit ea adsimilabitur viro sapienti… Dominus noster Iesus Christus locutus est ista apostolis suis et turbis… », expl. « …similitudinem sanctorum Dei hic in presente et cum illis regnabimus… ».
    F. 82r-85r : inc. « Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum…Evangelista[e] commemorant ista verba Domini ad apostolos suos, Matheus et Lucas… », expl. « …et facere opera placente Deo, ut possimus cum illo regnare… ».
    F. 85r-87v : inc. « Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum… Diximus sapientiam de natura serpencium et de prudentia eorum… », expl. « …sed Dei adiutorio mundi et rudi quasi triticum simus et colligat nos Dominus in regnum suum… ».
    F. 87v-89v : inc. « Hec sunt nomina XII apostolorum, primitus Symon qui dicitur Petrus et Andreas frater eius… », expl. « …et imitemur eorum exempla, ut possemus cum illo regnare… ».
    F. 90r-91v : inc. « Dominus istam parabolam dixit de patre familias qui conduxit operarios in vineam suam… », expl. « …in sua benignitate ac bonitate recipiat eum et colligat eum in regno suo… ».
    F. 91v-94v : inc. « Matheus evangelista scripsit in evangelio suo de isto homine qui peregre profectus est… », expl. « …per confessiones puras vel penitentie simul intrabunt in gaudium cum Domino… ».
    F. 94v-97r : inc. « Simile est regnum celorum thesauro abscondito… Dominus noster predicavit apostolis suis et turbis aliquando aperte predicavit… », expl. « …sed cum fiducia et letitia regnabunt cum Domino… ».
    F. 97r-100r : inc. « Dominus noster ostendit apostolis suis post resurrectionem suam iuxta mare Tyberiadis… », expl. « …habebit consolationem a Domino hic in presenti et colligit eum in regno… ».
    F. 100r-102v : inc. « In illo tempore duo ex discipulis ibant in castello… Lucas evangelista commemorat de istis duobus discipulis… », expl. « …et custodit familiam suam hic in presenti et colligat illam in vitam futuram… ».
    F. 103r-105r : inc. « Dominus noster quando predicavit in monte coram discipulis et coram turbis laudavit illos lugentes… », expl. « …sed semper cum angelis et archangelis cum thronis et dominationibus laudantes Deum… ».
    F. 105r-121r : Pirminius, De singulis libris canonicis scarapsus, inc. « Fratres karissimi, spiritus sanctus per prophetam sacerdotes et levitas… », expl. « … auxiliante et gubernante, qui cum Patre… » (P.L. 89, 1029-1050).
    F. 121r-126r : Inventio sanctae crucis, inc. « Anno CCXXXIII regnante venerabile dei cultore magno viro Constantino… », expl. « …rationem diei in qua inventa est crux » (BHL 4169).
    F. 126r-127r : Augustinus Hipponensis, Sermo, inc. « Dicturi sumus vobis, fratres karissimi, de ipsa dilectione… », expl. « …et non inaniter christiani vocemur. Prestante Domino… » (CPL 419 ; éd. J. Leclercq, Revue Bénédictine, 59, 1949, p. 104-106).
    F. 127r-128v : inc. « Dominus dixit in evangelio : convertimini ad me et ego revertar ad vos, hoc est quando homo peccat et vadit ad sacerdotes… », expl. « …et corrigatis de ipsas culpas ».
    F. 128v : [Homélie mutilée à la fin] inc. « Audiemus, fratres karissimi, de die iudicii… ».

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit é été vraisemblablement produit à l’abbaye Saint-Pierre de Corbie ; il était dans la bibliothèque de cette abbaye entre le XIIe et le XVIIIe siècle (cf. au f. 1r les ex-libris du XIIe et du XVIIe siècle : « Liber Sancti Petri Corbeiensis », cf. aussi Mérindol, vol. II, p. 973-975) et il est passé ensuite à l’abbaye de Saint-Germain-des-Prés (cf. au f. 1r l’ex-libris, XVIIIe siècle, « Sancti Germani a Pratis », et les cotes anciennes « olim 385 », « 385 » et « N. 1323 »). Mention du contenu sur le recto de la seconde garde supérieure (XVIIIe siècle). Le volume entra dans la Bibliothèque Nationale entre décembre 1795 et février 1796, avec d’autres manuscrits de Saint-Germain.

    Ms. restauré en 2017 grâce au mécénat de la Fondation Polonsky (dossier BnF2018-042268-01).

Vie du livre

Source des données