Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q97724
Manifeste IIIF
Numérisation :
Papier, XVe s. (2ème moitié), I + 103 ff. + 1 f. blanc (f. 74-74v°, 85v°, 89v°, 94-96v° et 97v° blancs). 220 x 152 mm. Gloses marginales et interlinéaires éparses. Aux f. I-Iv° quelques essais de plume, dont le nom: «Esculapius » suivi de quelques mots en hébreu qui signifient «Regole per fare » (puis un trou) et table partielle du contenu de la main d’ Angelo Colocci (XVIe s.); aux f. 84v°-85, notes de comptes en italien (XVe-XVIe s).
Recueil de trois parties: 1) f. I et 1-85 (filigrane var. Briquet 3754: Palerme-Catane, 1456-1459), au f. 1 initiale bleue à rinceaux et feuillages d’or à l’intérieur, richement encadrée de filigranes rouges; titre en or encadrant le texte sur les 4 côtés de la page; 2) f. 86-97 (filigrane var. Briquet 6170: Italie, vers 1460); 3) f. 98-103 (filigrane: Briquet 8936, Venise-Fabriano, 1443-1449).
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2: //conscientia probat
1 - f. I (add.): Ovidivs, Remedia amoris (extrait)
titre: «Ouidius ».
texte: «Qui non est hodie cras minus aptus erit » (v. 94).
f. 1-2: Ps. Cicero. Oratio V in L. Catilinam.
titre: «INCIPITVR [sic] INVECTIVA MARCI TVLLII CICERONIS CONTRA CATELLINAM [sic] »
inc.: «Non est amplius tempus ocii... ».
expl.: «... immo uero terrorem omnium expuleritis » (éd. M. Esposito, Textes et études de la littérature ancienne et médiévale, 1, Florence, 1921, p. 4-6 et M. Okál, La quinta Catilinaria et la Responsio Catalinae dans le manuscrit de Bratislava, dans Classica atque medievalia Jaroslao Ludvikovskỳ octogenario oblata, Brno, 1975, p. 166-167).
f. 2-3: Ps. Catilina, Responsio seu Inuectiua in Ciceronem.
titre (effacé au début): «‹INCIPITVR (?) IN›VECTIVA RESPONSALIS CATILINE CONTRA M. T. CICERONEM IN SENATV ».
inc.: «SI subtiliter a circumstantibus... ».
expl.: «... tuturem [sic] audiat confiteri» (éd. cf. M. Esposito, p. 6-7 et M. Okál, p. 167-168).
f. 3-4: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.
titre: «Oracio Inuectiua C. Salustii contre M. T. C. ».
f. 4-6v°: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.
titre: «Inuectiua responsalis M. T. C. contra C. Salustium».
~ f. 6v°-7: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Alexandrum.
titre: «Incipitur [sic] oratio Demostenis ad Alesandrum [sic] de grecho eloquio translata per M. T. C. [sic] »
inc.: «Nichil habet... ».
~ f. 7v°: Ps. Aeschines (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Senatum.
~ - Ps. Demas (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Athenienses.
~ f. 7v°-8: Ps. Demosthenes, Oratio ad Senatum
inc.: «Apud uos... ».
f. 8-11v°: Livvs, Ab Vrbe condita (Decas IV - extraits).
1) titre: «Oratio Marci Porcii Catonis ne lex Oppia abrogaretur que tempore boelli [sic] punici lata fuit contra ornatum mulieris ».
inc.: «Si in sua quisque nostrum matre familias... ».
expl.: «... deo omne fortunare uelim. Tribuni plebis qui se intercessores profexi [sic] erant in Catonis sentenciam consenserunt » (XXXIV, 2-4 et 5 début avec var.).
2) inc.: «Lucius Valerius ita disseruit. Si priuati tantummodo suadendum dissuadendumque... ».
expl.: «... et moderacius in periculo [sic] uti debetis » (XXXIV, 5-7 fin).
~ f. 11v°-12: Lansilavs (Lanzalavs de Pisinis?), Oratio ad papam.
~ f. 12-12v°: Antonivs Beccadellvs Panormita, Oratio ad dominum Cardinalem Sancti Pauli (Naples, 28 déc. 1448).
f. 13-21: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Vita Ciceronis seu Cicero nouus
expl. incomplet?: «... uerba eius epistula infra posuit».
~ f. 21-23v°: Nicolavs Marinvs Mariconda Neapolitanus, Oratio ad Alphonsum Aragonum regem.
~ f. 23v°-25: Lvcianvs, De praestantia ducum seu Scipio (transl. lat. Iohannis Aurispae).
~ f. 25v°: Poggivs Bracciolinvs, Oratio in funere Cardinalis Francisci Zabarellae (extrait de 12 lignes).
~ - Porcellivs, Epistula ad Raymundum de Vrsino principem Salernitanum (vers 1452).
inc.: «Quintus et decimus dies hic... » (cf. L. Bertalot, Initia humanistica ..., II, 2, n° 18532, qui cite le ms.).
un cahier (quinion ou sénion) manque?
~ f. 26-32: Bartholomaevs Facivs, Differentiae seu De differentiis uerborum (ad Iohannem Iacobum Spinulam).
f. 32-32v°: Ps. Isidorvs Hispalensis, De proprietate sermonum uel rerum
pas de titre.
inc.: «Inter polliceri et promittere hoc interest quod promittimus rogati pollicemur ultro... » (éd. H. Hagen, Anecdota Helvetica, Leipzig, 1870, p. 276; éd. M. L. Uhlfelder, De proprietate sermonum uel rerum, Rome, 1954 (Papers and monographs of the American Academy in Rome, 15), p. 47 n° 1).
suivent plusieurs sentences de l'éd. Uhlfelder avec var.: n° 2-3, 5-8, 10-15, 18, 20, 55-58, 60, 22, 24, 25, 27, 30, 32-34 et 156).
expl.: «... Inter nossam et nossiam hoc interest nossiam culpam nossam uero penam dicimus » (éd. M. L. Uhlfelder, p. 68 n° 156 var.).
~ f. 33-37: Bartholomaevs Facivs, Synonyma (ad Iohannem Iacobum Spinulam)
inc.: «Abesse distare remotum esse. Audire accipere... ».
~ f. 38-47: Epistulae uariae Antonii Beccadelli Panormitae, Antonii Cremonensis, Iacobi Becheti Modoetiensis, etc. (cf. P. Scarcia Piacentini, op. cit. infra, p. 152-154).
f. 47: Historia Augusta (extrait).
titre: «Epistula diui Aureliani Imperatoris de rei militaris disciplina ad uicarium suum »
inc.: «Si uis tribunus esse... ».
expl.: «... qui litem fecerit uapulet» (XXVI, 7, 5-8; éd. E. Hohl, Scriptores Historiae Augustae, 2, Leipzig, Teubner, p. 154).
f. 47-47v°: Dares Phrygivs, Historia de excidio Troiae (extrait: praef)
titre: «Cornelius ad Crisippum ».
(praef.) inc.: «Cornelius Nepos Salusti [sic] Crisippo [sic] suo salutem. Cum multa ago Athenis curiose... » .
expl.: «... Athenus [sic] nunc pollicitum reuertamur. Vale» (éd. F. Meister, Teubner, 1873, p. 1).
~ f. 47v°-49v°: Epistulae uariae (cf. P. Scarcia Piacentini, op. cit. infra, p. 154-155).
f. 49v°: Cicero, Epistulae ad familiares (extrait).
inc.: «Marcus Tulius Cicero Salutem d. Lentulo Valerio consulto [sic]. Cur tibi non gratificer... ».
expl.: «... cognosces tuorum neminem. Vale» (I, 10).
~ f. 50-56v°: Epistulae uariae Gasparini Barzizii, Leonardi Bruni Aretini, Bartholomaei Facii, Laurentii Vallae, etc. (cf. P. Scarcia Piacentini, op. cit. infra, p. 155-157).
f. 56v°-57v°: Cicero, Epistulae ad familiares (extrait).
inc.: «Marcus C. s. dic. Quinto Antario [sic]. Lucium et Gaium Aurelios quibus et ipsis... » (XIII, 40, suivi des ep. XIV, 8, 12, 21, 23 et 24; VI, 15; XVI, 13, 5 (en partie), 25 et 8).
expl.: «... quam primum uenias ama nos et Vale » (XVI, 8).
~ f. 57v°-64: Epistulae uariae Iohannis Aurispae, Benedicti de Anania, Prosperi Schiaffini Camuliensis, etc. (cf. P. Scarcia Piacentini, op. cit. infra, p. 157-158).
~ f. 64-65: ‹Epistula Iannuensium de pugna nauali apud Pontiam (a. 1435)›.
inc.: «Magnifici uiri solent in magnis rebus... » (même texte dans le ms. Vat. lat. 5994, f. 58-59, cf. infra).
~ f. 65v°-73v°: Bonacvrsvs de Montemagno, De nobilitate.
~ f. 75-76: Colvccivs Salvtatvs, Declamatio Lucretiae (incomplète).
inc.: «‹N›oli te afflictare Lucrecia... » (anon. chez L. Bertalot, Initia humanistica..., II, 2, n° 13208).
~ f. 76-77: Iohannes Avrispa, Epistula ad Nicolaum de Speciali (a. 1437).
~ f. 77v°-78: ‹Oratio ad Alphonsum regem Aragonum de morte Petri fratris (a. 1438)›
inc.: «Maximo dolore ac merore nos perculsit... ».
~ f. 78: Petrvs Pavlvs Vergerivs, ‹De ingenuis moribus› (extrait de 5 lignes).
~ f. 78v°-84: ‹Georgivs Trapezvntivs, Epistula seu Oratio ad papam contra Turcos›.
~ f. 84v°: A. Angelvs, «Oratio compilata per me A. Angelum ad oratoriae artis laudem ».
~ - Oratio (?).
inc.: «Massimum modum quom uiolatur (?) uertitur... ».
3 - f. 98-103v°: Cicero, Epistulae ad familiares (extrait: liv. I)
inc.: «Ego omni officio ac pocius pietate... » (I, 1, suivi des ep. 2-8, 9, 1-3 (incomplètes) et 10).
expl.: «... tanquam ultres [sic] cognosces tuorum neminem » (I, 10, fin).
Origine: italienne, région de Naples (cour d’Alphonse le Magnanime) et de Salerne; plusieurs écritures humanistiques cursives peu soignées: 1) f. 1-84; 2) f. 84v° (2 mains?); 3) f. 84v°-85 (add. XVe-XVIe s.); 4) f. 86-93v°; 5) f. 97 (add. XVe-XVIe s.); 6) f. 98-103v°.
Possesseurs: 1 - peut-être Vinciguerra Issapica (ou Sciabica) de Salerne, d’après les initiales (tachées de noir): «U » (= VI) et «S » (ou «B ») encore visibles au bas du f. 1 de chaque côté des armes peintes sans soin et effacées et tachées: on distingue seulement un bandé de 6 pièces et un chef chargé de 3 besants ou tourteaux en fasce; ces armes pourraient appartenir aussi à la famille Borelli, du Piémont? (cf. P. Scarcia Piacentini, op. cit. infra, p. 110 et n. 26, 147 et 148); Angelo Colocci († 1549), év. de Nocera: le volume est décrit dans l'inventaire de sa bibliothèque rédigé en 1558 et portait le n° «23*» dans une liste complémentaire établie par les Ranaldi et aujourd'hui disparue.
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF