Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7596A

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q66049

  • Titre attesté :
    • Chronica monasterii Savigniacensis sive tabula regum pontificumque ; Isidorus Hispalensis, Etymologiarum libri XX ; Hildebertus Cenomanensis, Carmina ; Nonius Marcellus, De conpendiosa doctrina ; Remigius Autissiodorensis, Commentarium in Martianum Capellam.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7596A
    • Paris. BnF, Latin 7596A
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Isidore de Séville (saint, 0560?-0636) | Hildebert de Lavardin (1056-1133) | Nonius Marcellus (03..-03..) | Remi d'Auxerre (0841?-0908?)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline d’une seule main. Le premier cahier (ajouté) transmettant la Chronica monasterii Savigniacensis a été écrit par d’autres mains : la première date du XIIe siècle, après 1135, mort de Henri I roi d’Angleterre (« Obiit Henricus rex Anglorum et dominus Normannorum cui successit Stephanus nepos eius qui tunc come Moretonii et Bononie erat », f. 3v) ; les f. 3r-4v ont été écrits plus tard, au XIVe s., la dernière référence étant l'année 1378 (f. 5va). Les f. 164ra-172vb ont été écrits par deux mains de la fin XIIe ou du début XIIIesiècle.
  • Décoration :
    • Grandes initiales décorées à entrelacs végétaux, à l’encre bleue, rouge, verte et ocre : f. 8r, Disciplina (12 lignes) ; f. 20r, Rethorica (18 lignes) habitée par un animal ; f. 24r, Dialectica (10 lignes) avec têtes d’animaux. Initiales ornées à motifs végétaux à l’encre rouge, bleue et verte, de 5 à 10 lignes : f. 28v, Mathematica, et Arithmetica ; f. 30v, Geometrie ; f. 31r, Musica ; f. 33r, Astronomia ; f. 36r, Medicina ; f. 39r, Moyses ; f. 43v, Cronica ; f. 47r, Vetus ; f. 49r, Bibliotheca ; f. 50r, Cere ; f. 56r, Beatus ; f. 66r, Ecclesia ; f. 73v, Linguarum ; f. 83r, Origo ; f. 96v, Omnibus ; f. 107r, Mundus ; f. 109r, Aqua ; f. 112v, Terra ; f. 120r, De ; f. 127r, Pulvis (avec hampe se terminant par un fleuron) ; f. 136r, Rerum ; f. 145r, Primus ; f. 147r, Gigna ; f. 150v, Artium ; f. 159v, Primus.
      Initiales de couleur (rouge, bleu, vert et ocre).
      Aux f. 51v-52r, tables des cycli decennovennales.
      Diagrammes de consanguinité, « Schemata Stirpis Humanae » (f. 81v-82r) : de forme pyramidale, à l’encre rouge, verte et ocre (f. 81v) et de forme circulaire (168 mm), à l’encre brune, rouge, bleue et verte.
      Titres courants à l’encre brune. Rubriques en minuscule caroline et capitale rustique, à l’encre rouge, bleue et verte.
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 171 ff. (numérotés de 1 à 41 et de 43 à 172), précédés et suivis de trois gardes en papier.
  • Dimensions :
    • 360 x 275 mm (justif. 275 x 186 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 22 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf le cahier 1 (f. 1-5, un feuillet isolé plus un binion). Signature des cahiers en chiffres romains à l’encre brune, en bas de la dernière page, visible seulement pour les cahiers 3, 5-6, 10-11, 15 ; signature des cahiers ajoutée au crayon en chiffres arabes (1-23 pour les cahiers 1-22) dans la marge inférieure interne de la première page. Double foliotation : médiévale aux f. 8-74 (numérotés 1-66) à l’encre brune dans la marge supérieure du recto ; moderne en chiffres arabes (de 1 à 41 et de 43 à 172) à l’encre noire dans la marge supérieure externe du recto.
  • Réglure :
    • Réglure à la mine de plomb (Muzerelle 1-1-11/0/0/C) ; piqûres visibles dans les marges supérieure et de gouttière ; 44 lignes sur deux colonnes.
  • Reliure :
    • Demi-reliure du XIXe siècle sur ais de carton. Titre au dos en lettres dorées sur cuir bordeaux : « ISIDORI / HISP. / ETYMOLOGIAE ». Contre-gardes et gardes en papier.
  • Estampille :
    • Aux f. 1r et 172v, estampille de la « Bibliothèque regia » identique au modèle Josserand-Bruno n° 5 (avant 1735).

Manifeste IIIF

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1v-5v : Chronica monasterii Savigniensis (éd. partielle dans Recueil des historiens des Gaules et de la France, t. 18, Paris, 1878, p. 350-351).

    F. 6r-163v : Isidorus Hispalensis, Etymologiarum libri XX (éd. W.M. Lindsay, Oxford, 1911).
    F. 6r : Index librorum, inc. « Incipit breviarium Ysidori ispalensis episcopi de libris Aethimologiarum. Ut valeas que requiris cito in hoc corpore... ».
    F. 6ra-8rb : Epistolae Isidori et Braulionis.
    F. 6ra: Braulioni Isidori Epistola I, inc. « Domino meo et Dei servo Braulioni episcopo Ysidorus. Omni desiderio desideravi nunc uidere faciem tuam... » (ibid.).
    F. 6ra-va : Isidoro Braulionis epistola II, inc. « Epistola Braulionis ad Ysidorum. Domino meo et vero domino Christique electo Isidoro episcoporum summo Braulio servus inutilis servorum Dei. O pie domne... » (ibid.).
    F. 6vb : Braulioni Isidori Epistola III, inc. « Isidori Epistola ad Braulionem. Domino meo et Dei servo Braulioni episcopo Ysidorus. Quia te incolumem cognovi... » (ibid.).
    F. 6vb-7vb : Isidoro Braulionis epistola IV, inc. « Item epistola Braulionis ad Isidorum. Domino meo et vere Domino Christique electo Ysidoro episcoporum summo Braulio servus inutilis servorum Dei. Solet repleri leticia homo... » (ibid.).
    F. 7vb-8ra : Braulioni Isidori Epistola V, inc. « Item Ysidorus Braulioni. Domino meo et Dei servo Braulioni episcopo Isidorus. Tue sanctitatis epistole me in urbe Toletana... » (ibid.).
    F. 8ra : Braulioni Isidori epistola VI, inc. « Item Braulioni Isidorus. Domino meo et Dei servo Braulioni episcopo Ysidorus. En tibi sicut pollicitus... » (ibid.).
    F. 8ra : Capitula librorum, inc. « I. De disciplina et arte... » (ibid.).
    F. 8rb-163vb : Inc. « De disciplina et arte. Disciplina a discendo nome accepit... », expl. « ...quod interdum pro signo interdum pro cura adhibetur ut vis morbi ignis ardore siccetur ».

    F. 164ra- 165va : Hildebertus Cenomanensis, Carmina minora, inc. « Est aliquando bono bene... », expl. « ...effigiat tempusque sequens augm… in oris ».
    F. 164ra : Carmen 3 Cur bono male vel malo bene, inc. « Est aliquando bono bene... » (éd. A.B. Scott, Leipzig, 2001).
    F. 164ra : Carmen 5 Unde malum, inc. « Qui petis unde malum... » (ibid.).
    F. 164ra : Carmen 21 De tribus missis in natale Domini, inc. « In natale sacro sacre... » (ibid.).
    F. 164rb-va : Carmen 22 De casu huius mundi, inc. « Nuper eram locuples... » (ibid.).
    F. 164va : Carmen 23 De Ermafrodito, inc. « Dum mea me mater... » (ibid.).
    F. 164va-vb : Carmen 25 De lapsus mundis, inc. « Non bene discernis... » (ibid.).
    F. 164vb : Carmen 34 De plagis Egipti, inc. « Prima rubens unda... » (ibid.).
    F. 164vb-165rb : Carmina 39 I-II-III-IV De sacramento baptismatis, coniugii, altaris, inc. « Baptismalis quedam forma fuit... » (ibid.).
    F. 165rb-va : Carmen 40 Cur Deus homo, inc. « Ade peccatum que conveniens... » (ibid.).
    F. 165va Carmen Suppl. 5, inc. « Indicat hic venter... » (ibid.).

    F. 165va : Hildebertus Cenomanensis, Liber de querimonia et conflictu carnis et spiritus seu animae, « His anime septem tibi vindicat actus... », expl. « ...excedit sensus meritumque recondita mercem(s) » (éd. P. Orth, Wien, 2000).

    F. 165vb-166ra : Hildebertus Cenomanensis, Carmina minora.
    F. 165vb : Carmen 45 Versus cuius supra quare dominicum corpus in tres partes frangatur, inc. « Tollimur e medio fatis… » (éd. A.B. Scott, Leipzig, 2001).
    F. 165vb-166ra : Carmen 42 De XII lapidibus et nominibus filiorum Israel, « Ruben precedens in origine… » (ibid.).
    F. 166ra : Carmen 43 Versus cuius supra Gauffridum abbatem Vindocinensis ecclesie qui anulo et sandaliis utebatur episcopalibus, inc. « Ars asino submisit... » (ibid.).

    F. 166ra-170vb : Hildebertus Cenomanensis, Versus de mysterio missae, inc. « Scribere proposui quo mistica… », expl. « ...Filius asseritur totiens aspergere patrem » (PL 171, 1178-1188).

    F. 171ra : Hildebertus Cenomanensis, Carmina.
    Carmen 16 Ad Nepotem, inc. « Formula vivendi presto… » (éd. A.B. Scott, Leipzig, 2001).
    Carmen 75 De vinea evangelica, inc. « Vinea culta fuit… » (éd. B. Haureau, Mélanges poétiques d’Hildebert de Lavardin, 1882)
    Carmen 4 De humano semine, inc. « Susceptum semen… » (ibid.).

    F. 171ra-rb : Nonius Marcellus, De conpendiosa doctrina, inc. Liber I « Canatim suatim bovatim canuum et suum... », expl. « ...gigerium pecur. Buceria bovum greges » (éd. W.M. Lindsay, Leipzig, 1903, p. 58).

    F. 171rb-172vb : Remigius Autissiodorensis, Commentarium in Martianum Capellam (excerpta), inc. « Glabella nuditatis frontis inter supercilia... », expl. « ...mediatenus : usque ad medietatem. Libramentum Helyosol Helytoides. Oblicus : cursus a sole. Infuscare » (éd. C.E. Lutz, Leiden, 1962).

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le ms. a été copié en Normandie vers le milieu du XIIe siècle. Il a appartenu à l’abbaye de Savigny (cf. Bondéelle-Souchier, Bibl. cist., p. 281).
    Au XVIIe s., il était encore conservé dans la bibliothèque de la même abbaye : c’est l’item 33 de la liste des livres signalés par Du Molinet à Etienne Baluze en juin 1678 (cf. Delisle, Cab. Mss, I, p. 529). Le ms. fut demandé par Baluze pour la bibliothèque de Jean-Baptiste Colbert (1619-1683), où il arriva probablement avec d’autres mss le 21 janvier 1679. Au f. 1r, ancienne cote « Codex Colbertinus 1050 ».
    En 1732, le volume entra dans la Bibliothèque du roi, dont il porte la cote « Regius 420.2 ».

Vie du livre

Source des données