Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3628

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63450

  • Titres attestés :
    • Cura Tiberii.
    • Dialogus b. Mariae et Anselmi de Passione Domini.
    • Evangelium Nicodemi.
    • Stimulus amoris.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3628
    • Paris. BnF, Latin 3628
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Anselme (saint, 1033-1109) | Jacques de Milan
  • Date de fabrication :
  • Support : Papier ; filigrane : dauphin ; cf. Briquet, Les Filigranes, n° 5819. Réglure à la mine de plomb.
  • Composition :
    • 126 ff. précédés et suivis de 3 ff. de garde papier.
  • Format :
    • 210 × 150 mm. (justification 145 × 90 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • D'une seule main. — Initiales rubriquées. Rubriques. Incipit en grosses lettres au f. 2. — 10 cahiers de 12 ff. et 1 cahier de 6 ff. (121-126). Réclames. Les ff. 1v, 98v, 108-108v, 125v-126 sont blancs. — Essais de plume au f. 126v. Au f. 1, note du XVe s. : « Anno Domini M° CCCC° LV a Stephano de Clameng[iis] super summam quatuor scutorum quam michi debebat, recepi XXX sol. 4a mensis novembris pro semis-modi [sic] vini » ; ancienne cote, barrée puis grattée : « 363 » ; notice du ms. de la main de Nicolas Le Fèvre. 126 ff. précédés et suivis de 3 ff. de garde papier. 210 × 150 mm. (justification 145 × 90 mm.).
  • Reliure :
    • Reliure XVIIe s. parchemin souple. Traces de lanières. Titre ms. au dos de la main d'un des frères Dupuy : « Meditationes ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 2-98 Stimulus amoris. Remaniement avec interpolations de l'ouvrage de Jacques de Milan ; édité à tort parmi les oeuvres de s. Bonaventure (éd. vaticane, Rome, VII, 1596, reproduite dans l'éd. Peltier, Paris, XII, 1868, 632-703). Prol. : « Ad te Domine levavi animam meam... (Ps. XXIV, 1). In te confisus... — ... et cor meum. Amen. O lector quando hec tibi optaveris opta et michi. Explicit prologus » (éd. vaticane, VII, 206) (2-3) ; — « Incipit liber qui Stimulus amoris Jhesu Christi dicitur. Liber iste qui Stimulus amoris in dulcissimum et pium Jhesum Salvatorem nostrum non incongrue dici potest in tres partes dividitur... — ... perutilia ac neccessaria sunt » (3) ; — Pars I : « Capitula prime partis... » (3v) ; « Sequitur primum capitulum qualiter homo ad amorem Dei debet excitari... Quia cor contemplantis non cessat... — ... laborasti, hoc nobis concedat... Amen » (éd. cit., Pars II, c. II, 225-226) (4-7) ; « Quomodo homo debet libenter Christi passionem meditari capitulum secundum. Currite gentes... — ... Oratio valde devota circa passionem Domini. XVIIm capitulum... continentiam continuam cordis nostri, quod nobis... Explicit prima pars... » (ibid., Pars I, c. I-XV, 206-223) (7-42v) ; — Pars II : « Sequitur secunda... Incipiunt capitula secunde partis... » (42v-43) ; « Incipit secunda pars... primum capitulum. Qualiter homo possit proficere et magis Deo placere. Ut homo possit amplius profficere... — ... Qued[a]m notabilia. XIVm capitulum... si parum » (ibid., Pars II, c. I et III-XVI, 224-233) (43-58) ; « Qualiter se habeat sacerdos quando celebrabit missam. XVm capitulum. Ad missam celebrandam sex considero actendanda... — ... non propria virtute... » [De Instructione sacerdotis ad se praeparandum ad celebrandam missam] (ibid., Pars II, c. XVII édité à part, 75-76), peut-être de Jacques de Milan ; cf. Glorieux, Maîtres en théol., II, 48 cw ; S. Bonaventurae... opera, Quaracchi, VIII, 1898, CXII (58-60) ; « Peticio ad excitandum cor in amorem Jhesu. XVIm capitulum. O Domine Deus meus quomodo ausus sum... — ... unum cum Christo. Amen. Expliciunt capitula prime et secunde partis... » (ibid., Pars II, c. XVIII, 76-77) (60-62) ; — Pars III : « Incipiunt capitula tertie et ultime partis... » (62-62v) ; « Incipit tercia pars... Primum capitulum. Que sunt que inducunt hominem ad contemplacionis quietem. Si ad contemplacionis quietem volueris... — ... De statu beatorum in celesti Jherusalem. XVIIIm capitulum. Ad contemplandum et ad quietem omnium... et laudet Deum omnis spiritus. Amen » (ibid., Pars III, c. I-XX, 234-250) (62v-96) ; « Quomodo homo debet cognoscere deffectus suos ad humiliandum se decem gradibus humilitatis. Non est dubium quod si quis suos deffectus... — ... super omnia exaltatus. Amen. Expliciunt meditaciones cujusd[a]m simplicis cordati et pauperculi discalciati et contemptibilis denudati, sapientissimorum rudissimi, electorum infimi et minorum minimi... » ; cf. fin d'une autre compilation du Stimulus amoris, ms. Latin 3758, f. 67-68v (96-98). Correspond au Stimulus major décrit dans Stimulus amoris fr. Jacobi Mediolanensis, Quaracchi, 1905, VI-XIII, avec concordance à l'oeuvre de Jacques de Milan pour les chapitres empruntés. Sur l'auteur, cf. C. Douais, De l'auteur du Stimulus amoris, Paris, 1885, passim ; sur l'attribution à Henri de Balme, cf. Sbaralea, Supplementum, I, 166-167 et 352-353.

    F. 99-107v Dialogus b. Mariae et Anselmi de passione Domini. « Planctus b. Marie virginis ad Anselmum de passione Domini. Sanctus Anselmus longo tempore cum lacrimis et orationibus et jejuniis... — ... nomen Domini invocabo. Deo gracias. Explicit narracio b. Virginis Marie de passione Domini ad beatum Anselmum » (P.L., CLIX, 271-290 d'après ce ms.).

    F. 109-122v [Evangelium Nicodemi Partes I et II.] [Gesta Pilati :] « Quod inventum est scriptum a militibus judicibus pretorii principis Pylati in anno IIIIor [sic pro IIII°] CCII° [sic pro CCIIe] olimpiadis... et Nichodemus post crucem et passionem Christi scribens litteris ebraicis quod Annas et Cayphas summi sacerdotes... — ... et in celis ascendentem vidisse testantur » ; cf. avec beaucoup de var. C. Tischendorf, Evangelia apocrypha, Lipsiae, 1876, 335-388 (109-117) ; — [Evangelium Nicodemi, Pars II] lié au texte précédent : « Joseph vero respondens : Vere digne et juste admiramini quod audistis Jhesum resurrexisse a mortuis... — ... et non existimet credendum mendaciis Judeorum nisi potestati vestre hec omnia... regnum et potestas in secula seculorum. Amen » ; cf. avec var. ibid., Evang. Nicodemi version A, c. I-VIII et XI-XIII, 389-404 et 406-416 (117-122v) ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, I, 149-151 nos 179, 9 à 179, 19.

    F. 122v-125 [Cura Tiberii], lié au texte précédent. « Actum est cum Tyberio et nobilibus consulibus suis. Eodem tempore, Tyberius Cesar gubernabat imperium... — ... Tyberius credens in Jhesum Christum et sanus a plagis defunctus est in lecto suo. Amen. Deo gratias. Explicit iste liber ; scriptor sit crimine liber » (ms. Ak de E. von Dobschütz, Christusbilder, II, Leipzig, 1899, 163**-182**) ; cf. ibid., 158**-159** ; Bibl. hag. lat., n° 4219.

    F. 2-98. Stimulus amoris, forma longa ; cf. B. Distelbrink, Bonaventurae scripta, Roma, 1975, 194-195, n° 217, arrangement différent.

Intervenants

Autres intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient de J.-A. de Thou dont on lit la signature au f. 1 ; cf. catalogue des mss. de J.-A. de Thou, ms. Dupuy 653, f. 27, n° 519. A fait partie de la bibliothèque de Colbert.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Actum est cum Tiberio et nobilibus consulibus suis. Eodem tempore, Tiberius Caesar gubernabat...

    f. 122v

    Ad contemplandum et ad quietem omnium...

    f. 95

    Ad missam celebrandam sex considero : adtendenda...

    f. 58

    Incipit du lemme biblique

    Ad te, Domine, levavi animam meam, Deus meus... (Ps. XXIV, 1).

    Incipit

    In te confisus de tua liberalitate...

    f. 2

    Carissime, multa tui penes me gratitudine...

    f. 92

    Currite gentes undique et miremini erga vos caritatem Dei...

    f. 7

    Explicit iste liber // Scriptor sit crimine liber//...

    f. 125

    Joseph vero respondens : Vere digne et juste admiramini quod audistis...

    f. 117

    Liber iste qui Stimulus amoris in dulcissimum et pium Jesum...

    f. 3

    Non est dubium quod si quis suos defectus...

    f. 96

    O Domine Deus meus quomodo ausus sum adloqui te...

    f. 60

    Quia cor contemplantis non cessat...

    f. 4

    Quod inventum est scriptum a militibus, judicibus praetorii principis Pilati...

    f. 109

    Sanctus Anselmus longo tempore cum lacrimis et orationibus et jejuniis...

    f. 99

    Si ad contemplationis quietem volueris pervenire in tribus te studeas...

    f. 62v

    Ut homo possit amplius proficere et magis Deo placere, ista decem...

    f. 43

    ANSELMUS CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- Dialogus b. Mariae et Anselmi de passione Domini
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Cura sanitatis Tiberii
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Evangelium Nicodemi, partes I (Gesta Pilati) et II
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    Comptes -- (XVe s.)
    Cotes anciennes non identifiées -- En chiffres arabes sur les manuscrits ayant appartenu à Jacques-Auguste de Thou
    DÉCORATION -- Initiales de couleur (XVe s.)
    DIALOGUS B. MARIAE ET ANSELMI DE PASSIONE DOMINI
    DUPUY (frères Jacques et Pierre) -- Titre au dos des reliures de la main de l'un d'eux (Manuscrits de Jacques-Auguste de Thou)
    FILIGRANES -- Dauphin
    HENRICUS DE BALMA, O.F.M. -- Stimulus amoris, forma longa
    DE INSTRUCTIONE SACERDOTIS AD SE PRAEPARANDUM AD CELEBRANDAM MISSAM
    JACOBUS MEDIOLANENSIS, O.F.M. -- Remaniements avec interpolations : Stimulus amoris
    JACOBUS MEDIOLANENSIS, O.F.M. -- De Instructione sacerdotis ad se praeparandum ad celebrandam missam
    JESUS CHRISTUS -- Passio Dialogus b. Mariae et Anselmi de passione Domini
    LE FEVRE (Nicolas) -- Notes autographes
    LE FEVRE (Nicolas) -- Possesseur
    MARIA (b. Virgo) -- Dialogus b. Mariae et Anselmi de passione Domini
    Messe -- De Instructione sacerdotis ad se praeparandum ad celebrandam missam
    Prêtres -- De Instructione sacerdotis ad se praeparandum ad celebrandam missam
    RELIURE -- Reliures XVIIe s.
    RELIURE -- Reliure Parchemin naturel souple
    STEPHANUS DE CLAMENGIIS -- Mention
    STIMULUS AMORIS. Variae compilationes -- forma longa
    THOU (Jacques-Auguste de) -- Possesseur
    Vers anonymes latins -- Colophons

Source des données