Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3838

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63556

Manifeste IIIF

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Cf. Maassen, Bibliotheca, 228-231, description du ms.

    F. 1 [Regula formatarum Attici dicta] « Nicena synodus hunc ordinem inter episcopos in faciendis epistolis ... instituit. Greca elementa litterarum numeros etiam exprimere ...-... significant AMHN », « Tres igitur praedictę litterę graecae ...-... numeros tenet » (M.G.H., Formulae, 557-558, lig. 17, version longue); cf. Maassen, Geschichte, I (= Maassen), § 524.

    F. 1-3v [POLEMIUS SILVIUS, Laterculus, nomina provinciarum] « Incipiunt [nomina XII regionum] continentium infra se provintias [...] Hispania, Illiricus ... Item incipiunt nomina provintiarum vel civitatum quarumdam praemissarum regionum. In Italia sunt provintiae numero XVII ...-... In Britania sunt provintiae numero V ... » (éd. Mommsen, dans M.G.H., Auct. ant., IX, 535-542); cf. C.P.L., n° 2256 (1-2). — Notitia provinciarum et civitatum Galliarum. « Incipiunt nomina civitatum provintiarum Galliae. Provincia Viennensis prima ... Provintiae Narbonensis prima ...-... Provintiae Alpium Graiarum et Poenninarum ... » (ms. 93 de l'éd. M.G.H., ibid., 573 et 584-612, c. XI, XV-XVI, XII-XIV, XVII, V-VIII, I-IV, IX-X; ms. 3 de l'éd. C.C.S.L., CLXXV, 383 et 386-406, même ordre) cf. Maassen, § 533; C.P.L., n° 2342 (2-3). — « De urbis [sic pro urbibus] gallicis. Luddunum, desideratum montem ...-... Rodanum violentum ... et hebraicae » (M.G.H., ibid., 613, De nominibus gallicis 1-4; ms. P93 de C.C.S.L., CLXXV, 409) (3v). Cf. Maassen, § 532.

    F. 3v-4 « Nominatim scire cupio sex synodos principales ... Prima synodus in Nicea CCCXVIII patrum contra Arrium ...-... scripserunt VIIII capitula. Explicit de sex sinodis principalibus »; cf. même texte aux ff. 11-12, et avec introduction différente aux ff. 9v-10 (édition).

    F. 4-8v Concilium Nicaenum [interpretatio quae dicitur Gallica]. « Canon canonis constitutus apud Niceam », tituli I-XVII (ms Á de éd. Turner, EOMIA, I/1, pars altera, 164-168) (4-4v); — canones: « Canon primus de eunuchis. De his qui naturaliter sibi desecant ...-... Canon septimus decimus. De Paulianistis qui confugiunt ad Ecclesiam chatholicam [sic] ... » (éd. par Maassen, Geschichte, I, p. 914-921, ms. 1; EOMIA, t. cit., 178-238) (4v-7); — « Fides que apud Niceam constituta est et quanta exposita sunt sub praesentia imperatoris » (EOMIA, t. cit., 174-176) (7); — souscription des évêques « Sunt qui convenerunt de diversis provinciis ... » (EOMIA, t. cit., 97-98) (7-8v). Cf. C.P.G., IV, nos 8520 et 8516.

    F. 9-161v [Collectio Dionysio-Hadriana] (P.L., LXVII, 139-346; ms Á de EOMIA, sylloges Dionysiano-Hadrianeae, interpretatio Dionysii secunda); cf. ibid., I/1, pars prior, p. XIII; Maassen, §§ 365, 529, 586 (ms. 40) et 588.

    F. 9-9v « ... incipit Praefatio libri hujus. Canon autem grece latine regula nuncupatur ...-... multorum in unum » [S. ISIDORUS HISPALENSIS, Etymologiae, VI, 16] (P.L., LXXXII, 243-245; W. M. Lindsay, Oxonii, 1911, I, l. VI, § XVI, non paginé); cf. Maassen, § 365.

    F. 9v-12 « ... de Canonibus Apostolorum seu de sex synodis principalibus ratio libelli primi breviter adnotata. Apostolorum canones qui per Clementem Romanum pontificem de graeco ... Prima synodus in Nicea CCCXVIII patrum ...-... scripserunt VIII [sic] cap. Explicit ... » (ed. Mai, Nova Patrum bibliotheca, Romae, 1854, VII/3, 75-76); cf. Lippert, dans Neues Archiv, XIV (1889), 17, 24, et même texte avec introduction différente aux ff. 3v et 11-12 (9v-10); — « Item adnotatio libelli ejusdem de synodis aliis XXIIII ... Prima adnotatio Anquirane synodi quae ante Nicenam ...-... extiterunt. Explicit ... » (éd. Lippert, art. cit., 25-28) (10-10v); — « Item adnotatio ejusdem libelli [de] decretalibus apostolorum numero XXIII. Silvester papa a Petro XXXIIII congregatis ...-... vinculo alligavit » (10v-11); — « Item alia. Canon autem grece latine regula nuncupatur ...-... pravumque corrigat. Synodum autem ex greca interpretari ...-... a societate multorum in unum » [S. ISIDORUS HISPALENSIS, Etymologiae, VI, 16, §§ 1, 12-13]; cf. supra f. 9-9v passim; lié à : « S[c]imus sicut quidam [asserunt] statutos esse canones ab apostolis ...-... alios Cavelonenses » (éd. Lippert, art. cit., 23), et à : « Decretalibus ab apostolicis esse statuta cap. XV, a Sicyrio pape [sic] cap. LVII ...-... quarum canones elegunt cap. CCCXXIII »; cf. ibid., 23-24 (11); — « Nominatim scire cupio sex sinodis principalibus ... Prima synodus in Necea [sic] ...-... capitula VIIII. Explicit »; cf. supra même texte f. 3v, et avec introduction différente, f. 9v-10 (11-12); — « De canonibus apostolorum L, VI synodis principalibus: a XXXVIII Arlatenses XII ...-... A XIIII Sinodenses VIIII » (éd. Lippert, art. cit., 24) (12). Cf. Maassen, § 529.

    F. 12-19 Tables. « In [h]oc corpore continentur canones Apostolorum vel diversorum conciliorum necnon et epistolae decretales de omnibus papis urbis Romae ... Incipiunt tituli canonum Apostolorum ... » (EOMIA, I/1, pars prior, 2-8) (12-12v); « ... tituli canonum Niceni concilii numero XX ... » (EOMIA, I/1, pars altera, 250-251) (12v); « ... tituli canonum Ancyranni concilii numero XXIIII » (EOMIA, II/1, 37-43) (12v-13); « Tituli canonum Neocesariensium concilii numero XIIII ... » (EOMIA, II/1, 45-47); « Tituli canonum Gangren(gren)sis concilii numero XX » (EOMIA, II/2, 165-169) (13); « Tituli canonum Anthiocene [sic] concilii numer[o] XXV » (EOMIA II/2, 221-227) (13-13v); « Tituli canonum apud Laodiciam Phri[gi]ae congregati numero LVIIII » (13v-14); « Incipiunt [sic pro Tituli] canonum concilii apud Constantinopolim congregati numero III »; « Tituli canonum Calcedonensis concilii numero XXVII », tit. I-XXVI (14); « Tituli canonum Serdicensis concilii numero XXI » (EOMIA, I/2, pars 3a, 447-449) (14-14v); « Tituli canonum congregati apud Carthaginem numero XXXIII » (14v-15); « Tituli canonum diversorum Africane provintiae numero CV » (15-16); « ... Tit[uli] decretorum papae Syricii numero XV » (16); « Tituli decretorum papae Innocentii numero LVII » (16-17); « Tituli decretorum papae Leonis numero XLVIIII », tit. I-XLVII (17-17v); « Tituli decretorum papae Hilarii numer[o] VI » (17v-18); « Tituli decretorum papae Symplicii numer[o] II »; « Tituli decretorum papae Felicis numer[o] I » (18); « Tituli decretorum papae Gelasii numero XXVIII » (18-18v); « Tituli decretorum papae Anastasii numer[o] VIII »; « Tituli decretorum papae Simmachi numer[o] V » (18v); « Tituli ejusdem concilii numer[o] VIII » (18v-19); « Tituli decretorum Hormisdae papae numer[o] IIII »; « Tituli decretorum papae Gregorii junioris numer[o] XVII », liste incomplète, le f. ayant été découpé (19). Cf. Maassen, § 588, 2.

    F. 19 Titre: « Incipiunt ecclesiasticae regulę sanctorum apostolorum prolatae per Clementem Ecclaesiae Romanae pontificem ... »; cf. Maassen, § 588,3.

    F. 20-21 Concile d'Arles, a. 314. « Domino sanctissimo fratri Silvestro, coetus episcoporum ... in oppido Arelatensi. Quid decreverimus communi consilio ad caritatem tuam significavimus ... De his qui in quibuscumque locis ordinati fuerint ...-... De his qui apostatant ... » (éd. Munier, dans C.C.S.L., CXLVIII, 9-13); cf. C.P.L., n° 1776 a (20-20v); souscriptions: « Synodus habita episcoporum qui in civitate Arelatensium ... Ex provintia Sicilia civitate Syracusanorum hoc est Chrestus ...-... Leontius et Mercurius presbyteri » (Mansi, II, 476-477); cf. Munier, éd. cit., 21-22 var. (20v-21).

    F. 21-21v [POLEMIUS SILVIUS, Laterculus, nomina provinciarum.] « Incipiunt nomina XII regionum continentium infra se provintias CXIII ... »; au f. 21, la rubrique: « In Illirico provintias numero XVIIII » est suivie de la liste des sept provinces de la Thrace; il manque en fin Britannia : le texte s'arrête à « In Aegypto: ... Libia pentapolis, Archadia. Fiunt simul provintiae numero CXVII »; cf. texte complet, supra f. 1v-2.

    F. 21v-22 DIONYSIUS EXIGUUS, Praefatio: « Domino venerando mihi patri Stephano episcopo Dionisius Exiguus ... Quamvis carissimus frater noster Laurentius ...-... attulisse videamur » (P.L., LXVII, 139-142; ms 8 de l'éd. Maassen, Geschichte, I, 961-962; ms. Y de C.C.S.L., LXXXV, 37 et 39-42, recensio B); cf. C.P.L., n° 652 b.

    F. 23-89 Conciles; cf. Maassen, § 588, 3-12. Chaque canon est précédé de son titre.

    F. 23-26 « ... Canones Apostolorum » (P.L., LXVII, 141-148; EOMIA, I/1, pars prior, 9-32); cf. C.P.G., I, n° 1739.

    F. 26-29v Nicée, a. 325. « ... Constitutio et fides Niceni concilii » (EOMIA, I/1, pars altera, 252-253) (26-26v); « ... Praefatio sancti concilii. Concilium sacrum venerandi culmina juris// ...-... mella fluit » (ibid., 254) (26v); c. I-XX (P.L., LXVII, 147-152; EOMIA, t. cit., 255-273) (26v-28v); « ... Et subscripserunt CCCXVIII qui in eodem concilio convenerunt ... » (EOMIA, I/1, pars prior, 36-90) (28v-29v). Cf. C.P.G., IV, nos 8520 et 8516.

    F. 30-32v Ancyre, a. 314. « ... Regulae Ancirani concilii » (P.L., LXVII, 151-156: EOMIA, II/1, 49, 55-115) (30-32v); « ... Et subscripserunt XVIII episcopi qui in eodem concilio conversus numerus [sic pro convenerunt numero] ... » (EOMIA, t. cit., 51) (32v). Cf. C.P.G., IV, nos 8501 et 8502.

    F. 32v-33v Néocésarée, vers 319. « ... Canones concilii Neocaesariensis ... » (P.L., LXVII, 155-158; EOMIA, t. cit.,117-141) (32v-33v); souscriptions : « Convenerunt autem in unum sancti et venerabiles episcopi in urbem Caesaream, id est ... » (EOMIA, t. cit., 53) (33v). Cf. C.P.G., IV, nos 8504 et 8505.

    F. 33v-35v Gangres, circa a. 340. « ... Sinodus Gangrensis. Praefatio. Dominis honorabilibus consacerdotibus episcopis ... Quoniam convenerunt sancta synodus episcoporum in Gang[r]ensem ecclesiam ...-... susceperit observandum » (EOMIA, II/2,174-183, interpretatio Isidori vulgata) (33v-34); ... Regule Gangrenses ... » (P.L., LXVII, 157-160; EOMIA, t. cit., 185-211) (34-35v); cf. C.P.G., IV, n° 8554; « Et subscripserunt Helianus ... » (EOMIA, t. cit., 173) (35v); [Postface] « Hoc in fine concilii Gangrensis. Haec autem scripsimus non qui in ecclesia Dei secundum Scripturas ...-... caelebrare exoptamus. Explicit ... » (35v).

    F. 36-39v Antioche, a. 330. Praefatio : « Hoc in capite Antiochaeni concilii. Sancta et pacatissima sinodus in unum congregata ... Gratia et veritas Jhesu Christi Domini et Salvatoris nostri ...-... infrascriptas » (EOMIA, II/2, 228-230, versio Isidoriana) (36); « ... Regula[e] Anthioceni concilii ... » (P.L., LXVII, 159-166; EOMIA, t. cit., 233-311); cf. C.P.G., n° 8536 (36-39v); « Et subscripserunt XXX episcopi qui in eodem concilio convenerunt ... » (EOMIA, t. cit., 313) (39v). Cf. C.P.G., IV, nos 8535-8536.

    F. 39v-43 Laodicée, fin IVe s.. « ... Textus canonum concilii Laudicensis expositti [sic] apud Lauditiam Frigiae ... » (P.L., LXVII, 165-170); cf. C.P.G., IV, n° 8607.

    F. 43-45 Constantinople, a. 381. « ... Regulae Constantinopolitanae ... » (P.L., LXVII, 169-172); cf C.P.G., IV, n° 8600 (43-43v); « Expositio fidei CL sanctorum qui Constantinopolim congregati sunt ... » (P.L. CXXX, 291-294) (43v-44); « Et subscripserunt episcopi CL qui in eodem concilio convenerunt ... »; cf. C.P.L., IV, n° 8601 (44-45).

    F. 45-53 Chalcédoine, a. 451, actio VII. « ... Regule ecclesiasticae promulgate a Calcidonensi sancto concilio ... » (P.L., LXVII, 171-176; ACO, II/2, 54-60); cf. C.P.G., IV, n° 9008 c (45-48v); « ... Constitutio et fides ejusdem concilii. Etius archidiaconus Constantinopolis nove Roma eligit [sic pro Romae legit]: Sancta et magna universalis synodus quae secundum gratiam ...-... anathematizari », version de Vigile, pape, dans Constitutum pro damnatione trium capitulorum, sans les textes des symboles de Nicée et de Constantinople (P.L., LXIX, 143-144 et 145-146; ACO, II/4, 138-141); cf. C.P.L., n° 1696 (48v-50); « Et subscripserunt universi episcopi ... » (50-53).

    F. 53-57v Sardique, a. 343.. « ... Canones Sardicenses ... » (P.L., LXVII, 175-182; EOMIA, I/2, pars 3a, 452-486); (53-57); « ... subscriptiones episcoporum ... » (EOMIA, t. cit., 546-558) (57-57v). Cf. C.P.G., IV, nos 8570 et 8571.

    F. 57v-89 Carthage, a. 419. « ... Canones Cartaginenses » [Actio prima habita die XXV Maii a. 419] (P.L., LXVII, 181-186; Munier, dans C.C.S.L., CXLIX, 89-94) (57v-59); [Expositio fidei Nicaeni] (P.L., LXVII, 186); cf. Munier, 96 D (59v-60); canones in causa Apiarii I-XXXIII (P.L., LXVII, 186-193; Munier, 133-145) (60-64v). — « ... Canones conciliorum diversorum Africane provinciae numero CV » : [Regulae ecclesiae Carthaginensis, c. I-XCIV]

    Au f. 76v, un fragment du c. LVII, § De episcopis numidis, manque, après «... propriis excusavit», de [Aurelius episcopus dixit: Non dubium ...] à [necesse est provideri]; cf. P. L., LXVII, 210 B, c. XC.

    (P.L., LXVII, 193-222; Munier, 182-228) (64v-85); — [Concilium Carthaginense, 30 mai 419, c. XCV-C] « Item huic concilio interfuerit Ecclesiae Romane legatio. XCIIII » (P.L., LXVII, 222-224; Munier, 229-232) (85-86); — [c. CI] « ... Epistola ab omni concilio Africano ad Bonefacium Urbis Romae ep. ... » (P.L., LXVII, 224-226; Munier, 156-161); cf. ms. Latin 3837, f. 89-91 (86v-88); — [c. CII] « ... Rescripta ad concilium Africanum CYRILLI Alexandrini ep. ... » (P.L., LXVII, 226-227; Munier, 162-163);cf. ms. cit., f. 91-91v (88-88v); — [c. CIII] « ... Epistola ATTICI episcopi Constantinopolitani ad eosdem ... » (P.L., LXVII, 227; Munier, 163); cf. ms. cit., f. 91v (88v); — [c. CIV, Professio fidei] « ... Exemplaria concilii Niceni directa ... Bonifacio urbis Romae episcopo » (P.L., LXVII, 227); cf. ms. cit., f. 91v-92; Munier, 165, IV (88v-89)

    Il manque le CV correspondant à la lettre du concile à Célestin I: « Optaremus si quemadmodum Sanctitas ...» (P.L., LXVII, 228-230); cf. ms. cit., f. 92-93v.

    . Cf. C.P.L., nos 1765, 1765h, 1765g.

    F. 89-161v Décrétales; cf. Maassen, § 588, 13-21; pour les incipit et les autres éditions, ms. cit., f. 99v-169v. Chaque canon est précédé de son titre. Par suite d'une erreur de reliure, il faut rétablir ainsi l'ordre des feuillets: 89-128v, 151-158v, 129v-150v et 159-161v.

    F. 89-92v S. SIRICIUS, papa. « Incipit Epistola decretalis propter [sic pro papae] Sirici » (P.L., LXVII, 231-238); cf. ms. cit., f. 99v-104v.

    F. 93-107v S. INNOCENTIUS I, papa, Epistolae. « ... Epistola regularis papae Innocenti... » (P.L., LXVII, 237-262); cf. ms. cit., f. 104v-127.

    F. 107v-109 S. ZOSIMUS, papa, Epistolae. « ... Constituta Zosimi papae ... Exigit dilectio ... » (P.L., LXVII, 262-264, c. I-III); cf. ms. cit., f. 127-128 (107v-109); — « ... Ex relatione, fratres nostri, Archidami presbyteri ... » (P.L., LXVII, 264, c. IV); cf. JW, n° 345; C.P.L., n° 1644, ep. 14 (109).

    F. 109-112 S. BONIFACIUS I, papa, Epistolae. « ... Supplicatio papae Bonifatii » (P.L., LXVII, 263-268); cf. ms. cit., f. 128-131v; avec au f. 110, rescriptum HONORII AUGUSTI.

    F. 112-118v S. CAELESTINUS I, papa. « ... Decreta pape Calestini numerum [sic] XXII » (P.L., LXVII, 267-278); cf. ms. cit., f. 131v-140.

    F. 118v-128v et 151-155v S. LEO I, papa. « ... papae Leonis decreta » (P.L., LXVII, 277-298); cf. ms. cit., f. 140-158 (118v-128v et 151-153v); — « In causa Lupicini ... Cum de ordinationibus sacerdotum quaedam apud vos ... » (P.L., LXVII, 298-302, c. XLIX); cf. JW, n° 408; C.P.L., n°1656, ep. 12 (153v-155v).

    F. 155v-158v et 129-129v S. HILARUS, papa. Synode romain, 19 nov. 465 : « Incipiunt regule pape Hilari(i). Flavio Basilisco et Hermenerico ... consulibus [s]ub die XIII Kal. Decembrium ... HILARUS episcopus ... urbis Romae sinodo presidens dixit: Quoniam religiosus Sancto Spiritu congregante conventus ... » (P.L., LXVII, 315-317; Thiel, I, 159-162, ep. 15, début) (155v-156v); — [Recitatio epistolarum ASCANII et reliquorum episcoporum Tarraconensium ad Hilarum] (P.L., LXVII, 317-319; Thiel, I, 162-165, ep. 15, fin) (156v-158v et 129), avec aux ff. 156v-157, ep. I: «Quoniam curam apostolatus vester ...-... roborare dignemini» (Thiel, I, 157, ep. 14, § 1), et aux ff. 157v-158, ep. II: «... Etiamsi nulla instaret necessitas ...» (P.L., LVIII, 14-16; Thiel, I, 155-157, ep. 13).; — Epistola synodalis HILARI papae ad Ascanium et reliquos Tarraconensis provinciae episcopos : « ... Postquam litteras vestrae dilectionis accoepimus ... - ... Expliciunt tituli decretorum papae Hilari » (P.L., LXVII, 319-320; Thiel, 165-169, ep. 16); cf. JW, n° 560; C.P.L., n° 1662 (129-129v).

    F. 129v-130v S. SIMPLICIUS, papa. « ... Constituta papae Simplicii ». « ... Si quis esset intuitus ecclaesiasticae disciplinae ... » (P.L., LXVII, 320-322; Thiel, I, 201-202); cf. JW, n° 583; C.P.L., n° 1664, ep. 14 (129v-130); — « ... Relatio nos vestrae dilectionis instruxit ... » (P.L., LXVII, 322; Thiel, I, 175-177); cf. JW, n° 570; C.P.L., n° 1664, ep. 1 (130v).

    F. 130v-133 S. FELIX III (vel II), papa, Synodus Romana, 13 mart. 487. « ... Constituta papae Felicis, exemplaria gestorum quibus allegata sunt praecepta papae ... Felix ... synodo dixit: Communis dolor et generalis est gemitus ... Anastasius diaconus recitavit ... : Qualiter in Africanis regionibus astutia Diaboli ... » (P.L., LXVII, 321-326; Thiel, I, 260-266); cf. JW, n° 609; C.P.L., n° 1665, ep. 13.

    F. 133-139 S. GELASIUS I, papa. « ... Epistola papae Gelasii ... » (P.L., LXVII, 301-312); cf. ms. Latin 3837, f. 158-165v.

    F. 139-142 S. ANASTASIUS II, papa. « ... Epistola papae Anastasii ... » (P.L., LXVII, 311-316); cf. ms. cit., f. 165v-169v.

    F. 142-149 S. SYMMACHUS, papa, Decreta; cf. et 5. [Synodus Romana, 1 mart. 499] « [Post consulatum] Paulini viri clarissimi ... in basilica b. Petri apostoli synodo praesidente ... papa ... Simmacho Fulgentius archidiaconus dixit: Beatitudo vestra directis antehac per provintiis [sic] auctoritatibus ... Symmachus ... dixit: Concilium dilectionis vestra[e] neglecta hiem[i]s asperi[t]ate ... » (P.L., LXVII, 325-328; Thiel, I, 641-654); cf. JW, I, p. 96; C.P.L., n° 1678, ep. 1 (142-144v); — [Synodus Romana, 6 nov. 502] « Constituti facti [sic] a ... Symmacho papa de rebus Ecclesiae conservandis ... Symmachus ... dixit: Bene quidem fraternitas vestra ecclesiasticis legibus obsecuta ... » (P.L., LXVII, 328-333; Thiel, I, 682-695, ep. 6, §§1-3 et 11-19); cf. JW, I, p. 98; C.P.L., n° 1678, ep. 6, extr. (144v-146v); — « ... Quarta synodus habita Romae Palmaris ...», a. 501. «... Cum ex diversis provintiis ad urbem Romam convenire ...» (P.L., LXVII, 333-338; Thiel, I, 657-670); cf. JW, ibid.; C.P.L., n° 1678, ep. 5 (147-149v).

    F. 149v-150v et 159-160 S. HORMISDAS, papa, Decreta. « JUSTINUS Augustus Hormisdae papae. Quo fuimus semper et quo sumus studio ... Exemplar praecum. Deo amabili ac piissimo imperatori ... Justino ... Aurite aquam cum laetitia ...(Is. 12, 3). Vociferatur [sic] Essaias clamat ... » (P.L., LXVII, 337-339; Thiel, I, 941-947, ep. 129) (149v-150 et 150-150v); — « HORMISDA Justini [sic] augusto. Inter ea que ad unitatem Ecclesie pertinentia ... » (P.L., LXVII, 339-342; Thiel, I, 959-967); cf. JW, n° 857; C.P.L., n° 1683, ep. 137 (150v et 159-160); — « HORMISDA presbyteris ... Secunde Syriae. Lectis litteris dilectionis vestrae quibus inimicorum Dei ... », la lettre incomplète s'arrête à « ...labores que considerans propheta » (P.L., LXVII, 342; Thiel, I, 820); cf. JW, n° 800; C.P.L., n° 1683, ep. 40 (160).

    F. 160-161v S. GREGORIUS II Junior, papa, [Synodus Romana, 5 apr. 721.] « Incipiunt constituta papae Gregorii ». Préface: « Presidente ... Gregorio ... papa in basilica b. Petri ... ante confessionem ... Gregorius ... dixit: Cum simus dominice plebis superna miseratione rectores ... », canones I-XVII et subscriptiones (P.L., LXVII, 341-346; Mansi, XII, 261-266) (160-161v). — S. GREGORIUS MAGNUS I, papa [Synodus Romana a. 595] « ... Decreta Gregorii papae Urbis Romae ... In sancta ac Romana Ecclesia [cui] divina dispensatio me praeesse voluit ... »; la lettre incomplète par lacune matérielle s'arrête à : « vita esse discipulis [semper debeat...] » (éd. P. Ewald et L. Hartmann, M.G.H., Epistolae Gregorii Magni, I, Reg. V, n° 57a, p. 362-363, lig. 18); cf. JW, post n° 1365 (161v).

    F. 162-165 Éphèse, a. 431. « Incipit Synodus Aephesina prima habita adversus Nestorium Constantinopolitanum episcopum ... -... haec synodalia decreta transmisit » (162); — S. CYRILLUS ALEXANDRINUS, Epistola ad Nestorium « ... Cum salvator noster aperte pronuntiet ... » et canones I-XII; cf. ms. Latin 3837, f. 35v-42 (162-165 et 165).

    F. 165-165v [Concile de Vern, a. 755, c. 8-9] « De presbyteris. Ut omnes presbyteri qui in parochia sunt sub potestate episcopi ... - ... De modis excommunicationis ... Si quis presbyter ab episcopo suo degradatus fuerit ... » (M.G.H., Capitularia, I, 34-35; M.G.H., Concilia, II, 54).

    F. 165v-167 JUSTINIANUS, Novell. V, versio antiqua. « Imperator Justinianus Augustus Petro de dispensatione et privilegiis et aliis diversis capitulis ad sanctas ecclesias et alias venerabiles domus pertinentibus. Jam quędam disposuimus in presenti autem de sanctissimis episcopis et clericis et monachis ... Imperator Justinianus Augustus Epiphani sanctissimo episcopo ... Vita singularis haec est honesta, haec conciliare ...-... insinuare. Datum ... Explicit » (éd. Kriegel, Corpus juris civilis, Lipsiae, 1887, III, 743-745); cf. Maassen, § 327, 2.

    F. 167-167v S. ISIDORUS HISPALENSIS (?) « ... aepistola papa [sic] Hispalensis urbis episcopi ad Laudefredum Cordouensis episcopum data », ep. 1 : « Perlectis Sanctitatis tuae litteris gavisus sum ...-... sacrificii de hisque [immolaverunt...] », incomplet (P.L., LXXXIII, 893-897; R. E. Reynolds, dans Medieval studies, XLI, 1979, p. 260-261); attribution douteuse, cf. Reynolds, 286-287.

    F. de garde 168 S. LEO I, papa, apocryphe. « Epistola Leonis pape de privilegio chorepiscoporum sive presbyterorum ad universos Germanie et Eurupe atque Gallie ecclesiarum episcopis. Cum in Dei nomine in Romana ecclesia synodum episcoporum ...-... utique exorare », les premières lignes avec notation musicale (Mansi, VI, 431-432); cf. JW, n° 551; « Ut corepiscopi modum mensure qui in sacris canonibus prefixus est non excedant. Emersisse reprehensibilem et valde inolitum usum ...-... subjectus est » (éd. Maassen, Bibliotheca, 188-189). Cf. Id., § 543.

    Additions XIe s. : F. 19v. Invitatoire et répons de l'office de la dédicace, avec notation musicale. — F. 22v. Chants de la messe de s. Martin, fragment, avec notation musicale.

Intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Au bas du f. 19, mention: « In Christi nomine Ildebrandus indignus ». — Acheté par Baluze pour la Bibliothèque de Colbert; cf. J. Rambaud-Buhot, « Baluze bibliothécaire et canoniste », dans Etudes d'histoire du droit canonique dédiées à G. Le Bras, 1965, 329 n. 16. Entré à la Bibliothèque royale en 1732.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Dominicae nativitatis diem qua temporaliter natus est annua revolutione recolentes...

    f. 61v

    A XXXVIII Arelatenses XII ...

    f. 12

    Acceptissimi mihi Germani compresbyteri ...

    f. 70v

    Adgaudere litteris fraternitatem tuam ...

    f. 90v

    Ætius archidiaconus Constantinopolis novae Romae legit (vel elegit) : Sancta et magna universalis synodus quae secundum gratiam ...

    f. 39

    Apostolici favoris gratia magno pacis usque ad nos...

    f. 89

    Apostolici verba praecepta sunt apud judaeos atque gentiles ... expedire. Filii nostri praesentes Prosper ...

    f. 97v

    Apostolorum canones qui per Clementem romanum pontificem de graeco ...

    f. 9v

    Beatitudo vestra directis antehac (vel antea) per provincias auctoritatibus ...

    f. 137v

    Bene quidem fraternitas vestra ecclesiasticis legibus obsecuta ...

    f. 140v

    Canon autem graece latine regula nuncupatur ...

    f. 1

    Canon autem grece latine regula nuncupatur ...

    f. 11

    Caritatis nostrae officium nullo intervallo dirimitur ...

    f. 88

    Communis dolor et generalis est gemitus ...

    f. 126v

    Concilium dilectionis vestrae neglecta hiemis asperitate ...

    f. 138

    Concilium sacrum venerandi culmina juris//...

    f. 24v

    Consulenti tibi frater carissime quid de proposita specie unaquaque ...

    f. 84

    Conturbatio procellae barbaricae facultati ...

    f. 87v

    Convenerunt autem in unum sancti et venerabiles episcopi in urbem Caesaream, id est ...

    f. 33v

    Credimus in unum Deum ...

    f. 59v

    Cum de ordinationibus sacerdotum quaedam apud vos illicite (vel sollicite) usurpata ...

    f. 118

    Cum ex diversis provinciis ad urbem Romam convenire ...

    f. 144

    Cum in Dei nomine in Romana Ecclesia synodum episcoporum ...

    f. 186

    Cum salvator noster aperte pronuntiet ...

    f. 148v

    Cum simus dominicae plebis superna miseratione rectores ...

    f. 151

    Cuperemus quidem de vestrarum ecclesiarum ita ordinatione gaudere ...

    f. 101

    De canonibus apostolorum quinquaginta, [de] sex synodis principalibus ...

    f. 12

    De his qui naturaliter sibi desecant ...

    f. 4v

    Decretalibus ab apostolicis esse statuta cap. XV, a Siricio papa ...

    f. 11

    Difficilem quidem fidem querimoniis commodamus ...

    f. 97v

    Directa ad decessorem (praedecessorem) nostrum sanctae recordationis Damasum ...

    f. 77

    Diu mirati sumus dilectionis tuae litteris ...

    f. 90v

    Divinis praeceptis et apostolicis monitis incitamur (vel informamur) ut pro omnium ecclesiarum statu ... affectu. Ac si quid usquam reprehensione ... revocemus. Monente enim dominicae vocis ...

    f. 87

    Ecclesia Antiochena priusquam ad urbem perveniret ...

    f. 101

    Ecclesiae meae cui Deus noster meum sacerdotium ...

    f. 109v

    Ecclesiasticorum canonum norma nulli esse debet ....

    f. 86

    Emersisse reprehensibilem et valde inolitum usum ...

    f. 186v

    Et onus et honor nobis a tua fraternitate ...

    f. 89v

    Etiamsi nulla instaret (vel extaret, vel staret) necessitas ...

    f. 122v

    Etsi tibi, frater carissime, pro merito et honore sacerdotii ...

    f. 82

    Ex relatione fratris nostri Archidami presbyteri ...

    f. 95v

    Exigit dilectio tua praeceptum (vel praeceptorum) apostolicae Sedis ...

    f. 108

    Exordium pontificatus mei primitus oblata populis pace ...

    f. 135

    Graeca elementa litterarum numeros etiam exprimere ...

    f. 114v

    Gratia et veritas Jesu Christi Domini et Salvatoris nostri sanctam Antiochenam ecclesiam visitans ...

    f. 9v

    Haec autem scripsimus non qui in Ecclesia Dei secundum Scripturas ...

    f. 21v

    Incipit du lemme biblique

    Haurite aquam cum laetitia ...(Is. 12, 3)

    Incipit

    Vociferator Isaias clamat (vel Isaias propheta exclamat) ...

    f. 148

    In consortium vos (vel nos) nostrae ( vel vestrae) sollicitudinis advocamus ...

    f. 86v

    In Italia provinciae sunt numero decem et septem ...

    f. 1v

    In sancta hac Romana Ecclesia cui divina dispensatio me praeesse voluit ...

    f. 160

    Inter ea quae ad unitatem Ecclesiae pertinentia (vel pertinent) ...

    f. 149

    Jam quaedam disposuimus in praesenti autem de sanctissimis episcopis ...

    f. 165v

    Lectis fraternitatis tuae litteris vigorem fidei tuae quem olim noveramus ...

    f. 89

    Lectis litteris dilectionis vestrae quibus inimicorum Dei ...

    f. 150v

    Lugdunum, desideratum montem ...

    f. 3v

    Magna me gratulatio habuit cum post (vel post tot) discrimina ....

    f. 91v

    Miramur prudentiam tuam scripta ad Atticum (vel Titum) ...

    f. 88v

    Mirari non possumus dilectionem tuam ...

    f. 85

    Mora episcoporum nostrorum Maximiani ...

    f. 100

    Multa in provincia (vel in provincia vestra) contra canones ecclesiasticos ...

    f. 86v

    Necessaria rerum dispositione constringimur et apostolicae Sedis moderamine ...

    f. 158

    Nicaena synodus hunc ordinem inter episcopos in faciendis epistolis ...

    f. 1

    Nominatim scire cupio sex sinodis principalibus ...

    f. 11

    Nominatim scire cupio sex synodos principales ...

    f. 3v

    Non semel aliquotiens clamat Scriptura ...

    f. 100

    Nulla ratio sinit ut inter episcopos ...

    f. 90

    Nulli sacerdoti licet (vel liceat) canones ignorare ...

    f. 129

    Per filium nostrum Marcellum subdiaconum vestrum scripta ...

    f. 63v

    Perlectis Sanctitatis tuae litteris gavisus sum ...

    f. 167

    Post consulatum Paulini viri clarissimi ...

    f. 142

    Postquam litteras (vel litteris) vestrae dilectionis accepimus ...

    f. 99

    Prima adnotatio Anquiranae synodi quae ante Nicaenam ...

    f. 10

    Prima synodus in Nicaea CCCXVIII patrum contra Arium ...

    f. 3vf. 9vf. 11

    Qualiter in Africanis regionibus astutia Diaboli ...

    f. 126v

    Quam grata mihi quam pia quam necessaria legatio ...

    f. 88v

    Quamvis carissimus frater noster Laurentius ...

    f. 1

    Quanta fraternitati tuae beatissimi Petri (vel Petri apostoli) auctoritate commissa ...

    f. 112v

    Quid decreverimus communi consilio ad caritatem tuam significavimus ...

    f. 20

    Quo fuimus semper et quo sumus studio ...

    f. 147

    Quoniam convenerunt sancta synodus episcoporum in Gangrensem ecclesiam ...

    f. 33v

    Quoniam curam apostolatus vester ...

    f. 121v

    Quoniam Domino placuit ut de his quae nobiscum egerunt ...

    f. 97v

    Quoniam religiosus Sancto Spiritu (Spiritu Sancto) congregante conventus ...

    f. 97

    Regressus ad nos filius meus Adeodatus Sedis nostrae diaconus ...

    f. 94

    Relatio nos vestrae dilectionis instruxit et gestorum...

    f. 125v

    Rescriptis epistolis fraternitatis tuae quas Hermes ...

    f. 109v

    Sancta et pacatissima synodus in unum congregata ...

    f. 36

    Scimus sicut quidam asserunt statutos esse canones ab apostolis ...

    f. 11

    Scripta Beatitudinis tuae debita reverentiae gratulatione suscepimus ...

    f. 96v

    Scripta Venerationis vestrae multam habentia querimoniam ...

    f. 63v

    Si instituta ecclesiastica ut sunt a beatis apostolis ...

    f. 80

    Si quis esset intuitus ecclesiasticae disciplinae ...

    f. 125

    Silvester papa a Petro XXXIIII congregatis ...

    f. 10v

    Singulare membrum Ecclesiae tuae religionis amplitudinem ... clariorem

    f. 87v

    Superiori tempore si tamen recte reor ...

    f. 125

    Valentinae nos clerici civitatis adierunt ...

    f. 96v

    Vita singularis haec est honesta haec reconciliare ...

    f. 165v

    ANASTASIUS II (s.), papa -- Epistola
    ASCANIUS ep. -- Epistolae
    ATTICUS, ep. Constantinopolitanus. -- Epistolae
    ATTICUS, ep. Constantinopolitanus. -- Regula formatarum
    BALUZE (Etienne) -- Manuscrits achetés par lui pour Colbert
    BONIFACIUS I (s.), papa -- Lettre à lui adressée par le concile de Carthage
    BONIFACIUS I (s.), papa -- Epistolae
    CAELESTINUS I (s.), papa -- Epistolae
    CANONES APOSTOLORUM
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    COLLECTIONS CANONIQUES -- Dionysio-Hadriana
    Conciles africains -- Carthage VI-VII (25 mai et 30 mai 419)
    Conciles français -- Vern (a. 755), fragmentum
    Conciles gaulois -- Arles (a. 314)
    Conciles grecs -- Ancyre (a. 314)
    Conciles grecs -- Antioche (a. 330)
    Conciles grecs -- Chalcédoine (a 451)
    Conciles grecs -- Constantinople (a. 381)
    Conciles grecs -- Éphèse (a. 431)
    Conciles grecs -- Gangres (a.340)
    Conciles grecs -- Laodicée (fin IVe s.)
    Conciles grecs -- Néocésarée (vers 319)
    Conciles grecs -- Nicée (a. 325)
    Conciles grecs -- Sardique (a. 343)
    CYRILLUS ALEXANDRINUS ep. (s.) -- Epistolae
    DIONYSIUS EXIGUUS -- Praefationes
    Droit canon -- Sur les conciles et les décrétales
    Eglise. Dédicace -- Invitatoire et répons de l'office, notés
    FELIX III (vel II) (s.), papa -- Synodus Romana (13 mart. 487)
    GELASIUS I (s.), papa -- Epistolae
    GREGORIUS I Magnus (s.), papa -- Synodus romana (5 juil. 595)
    GREGORIUS II Junior (s.), papa -- Synodus romana (5 apr. 721)
    GRIMOLDUS -- Copiste
    HILARUS (s.), papa -- Epistolae
    HILARUS (s.), papa -- Synodus romana (19 nov. 465)
    HONORIUS, imperator -- Rescripta
    HORMISDAS (s.), papa -- Epistolae
    INNOCENTIUS I (s.), papa -- Epistolae
    ISIDORUS HISPALENSIS (s) -- Etymologiae, excerpta
    ISIDORUS HISPALENSIS (s) -- Epistola
    JUSTINIANUS, imperator -- Novellae fragmentum
    JUSTINUS, imperator -- Epistolae
    LEO I MAGNUS (s.), papa -- Epistola de privilegio chorepiscoporum
    MARTINUS TURONENSIS ep. (s.) -- Messe, chants avec notation musicale
    Notation musicale -- (fin IXe s.)
    Notation musicale -- (XIes.)
    NOTITIA PROVINCIARUM ET CIVITATUM GALLIARUM
    POLEMIUS SILVIUS -- Laterculus
    REGULA FORMATARUM ATTICI DICTA
    Reliures aux armes de -- Colbert (Jean-Baptiste)
    Reliures mouchetées
    ROME -- Synodus Romanus (19 nov. 465)
    ROME -- Synodus Romanus (13 mart. 487)
    ROME -- Synodus Romanus (1 mart. 499)
    ROME -- Synodus Romanus (a. 501)
    ROME -- Synodus Romanus (6 nov. 502)
    ROME -- Synodus Romanus (a. 595)
    ROME -- Synodus Romanus (5 jul. 595)
    ROME -- Synodus Romanus (5 apr. 721)
    SIMPLICIUS (s.), papa -- Epistolae
    SIRICIUS (s.), papa -- Epistolae
    SYMMACHUS (s.), papa -- Decreta
    SYMMACHUS (s.), papa -- Synodus Romanae [1 mart. 499]
    URBANUS I (s.), papa -- De urbibus gallicis
    VIGILIUS, papa -- Constitutum pro damnatione trium capitulorum (extrait)
    ZOSIMUS (s.), papa -- Epistolae
    LEO I MAGNUS (s.), papa -- Epistolae

Source des données