Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3431

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q382911

  • Titres attestés :
    • De innovatione mundi.
    • Evangelium Nichodemi.
    • Hugo de Argentina, dictus Ripelin.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3431
    • Paris. BnF, Latin 3431
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Hugo Ripelinus Argentoratensis (1200?-1268)
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin (ff. 1, 8-9, 16 de chaque cahier) et papier ; filigranes : lettre P, cf. Briquet, Les Filigranes, n° 8465, et ancre, cf. ibid., n° 365 et sq.
  • Composition :
    • II et 273 ff.
  • Format :
    • 215 × 140 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • de la main de Aubertus Robette, comme en témoigne l'explicit rubriqué du f. 254 : « Explicit compendium... scriptum et finitum per manum m. Auberti Robette anno M°CCCC°XXVIII° die veneris ante diem dominicam in passione », suivi de la mention, en noir, d'une autre main : « que fuit XVIIIa mensis marcii anni precatti (?) » ; cf. Ch. Samaran et R. Marichal, Catal. des mss. en écriture latine, II, 173. Initiales et pieds-de-mouche rubriqués. Rubriques. Titres courants. — Foliotation contemporaine du manuscrit en chiffres romains. — Cahiers de 16 ff. Réclames à chaque cahier. — Sur les 2 ff. de garde en parchemin (ff. I-II), on distingue, à la lumière ultra-violette, le texte d'un document d'archives en français (XVe). Aux ff. 254, 272v et 273v, signature : « Robant » (XVe s.) Aux ff. 1 et 254, signature : « Franciscus de la Morlière » (XVIIe s.). — A appartenu à Jean-Baptiste Hautin, puis à Baluze ; cf. Delisle, Cab. des mss., I, 365 n° 7. II et 273 ff. 215 × 140 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure chagrin rouge. Titre au dos : « Comp endium theologicae veritatis ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. Iv (f. de garde). Indication du contenu du manuscrit, accompagnée de deux notes : « Nota quod in hoc libello continentur materie diverse que secuntur... ». — Addition contemporaine.

    F. 1-254 [HUGO DE ARGENTINA, dictus Ripelin] Compendium theologicae veritatis (Borgnet, parmi les oeuvres d'Albert le Grand XXXIV, 1-306 ; édité aussi sous le nom de s. Thomas d'Aquin). Table du l. I (1) ; — Prol. : « Incipit prologus in compendium theologice veritatis. Veritatis theologice sublimitas... » (Borgnet, 1-2) (1-1v) ; — L. I : « Incipit liber primus de natura divinitatis » (ibid., 3-39) (1v-25v), avec légères variantes ; au f. 22v, le c. 30 s'arrête à : « ... que non excludit scienciam » ; cf. mss. Latin 3428, f. 13v ; 3429, f. 17v (ibid., 34) ; le c. 31 s'arrête à : « ... et mandatorum » ; cf. mss. Latin 3428, f. 14 ; 3429, f. 18 (ibid., 35) ; au f. 25v : « Explicit prima pars hujus compendii theologice veritatis » ; — Table du l. II (26) ; L. II (ibid., 40-89) (26v-70v) avec quelques variantes ; au f. 29, le c. 4 s'arrête à : « ... et statum » ; cf. ms. Latin 3429, f. 22v (ibid., 43) ; au f. 29v, le c. 5 s'arrête à « ... non eclipsarent se quare non sunt perspicua » ; cf. mss. Latin 3428, f. 17v ; 3429, f. 23 (ibid., 44) ; au f. 41v, le c. 22 s'arrête à : « ... chorum unum » ; cf. ms. Latin 3429, f. 30v (ibid., 57) ; au f. 42v, le c. 26 s'arrête à : « ... peccatis cumulant » ; cf. mss. Latin 3428, f. 24 ; 3429, f. 31 ; 3430, f. 26v ; 3432, f. 35 (ibid., 59) ; au f. 54, le c. 46 s'arrête à : « ... possibilis est omnia fieri » ; cf. mss. Latin 3428, f. 29 ; 3429, f. 38v (ibid., 71) ; au f. 54v, le c. 48 s'arrête à : « ... illecebram vicinam » ; cf. ms. Latin 3429, f. 39 (ibid., 73) ; au f. 70v : « ... conculcatio principii tentationum. Explicit liber secundus » ; — Table du l. III (70v) ; L. III : « Incipit liber tercius qui est de corruptela peccati » (éd. cit., 90-121) (70v-102v), avec de légères variantes ; — Table du l. IV (102v-103) ; L. IV : « Incipit liber quartus de incarnatione Christi » (éd. cit., 122-152) (103-135), avec légères variantes ; — Table du l. V (135-135v) ; L. V : « Incipit liber quintus de virtutibus » (éd. cit., 153-200) (136-186v), avec légères variantes ; — Table du l. VI (186v-187) ; L. VI : « Incipit sextus liber de medicina sacramentali » (éd. cit., 201-236) (187-225v), avec légères variantes ; au f. 187v, addition au c. 2 : « Item dicit Augustinus quod sacramentum est sacre rei... — ... ethimologia sacramenti » ; cf. mss. Latin 3428, f. 78 ; 3429, f. 108v ; 3430, f. 92 ; 3432, f. 116 ; — Table du l. VII (225v-226) ; L. VII : « Incipit liber septimus de fine mundi » (éd. cit., 237-261) (226-254), avec légères variantes ; au f. 242v, le c. 21 s'arrête à : « ... horrorem carceris multiplicabit » ; cf. mss. Latin 3429, f. 136 ; 3430, f. 115 ; 3432, f. 143v (ibid., 251) ; au f. 248, le c. 27 s'arrête à : « ... manducandum dedit » ; cf. mss. Latin 3430, f. 117v ; 3432, f. 146v (ibid., 256) ; aux ff. 253v-254, additions : « Denique de gaudiis celestibus nota versus : Mens cognoscendo dotatur amando fruendo // ... — ... Virginibus, viduis et conjugibus tribuetur » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 10896. « Ex omnibus predictis collige quedam... — ... quisque beatus secundum merita recipiet sine fine. Amen. Amen. Amen. Explicit compendium veritatis theologice... » ; cf. mss. Latin 3428, f. 101 ; 3429, f. 142 ; 3430, f. 120 ; 3432, f. 149. Cf. bibliographie du ms. Latin 3428.

    F. 254v-265 « De innovatione mondi presentis seu renovatione ipsius. Queritur de innovacione mundi primo si erit... — ... quare satis patet deductio presentis questionis. Explicit determinacio hujus questionis qua queritur de renovacione mundi ».

    F. 265-272v Gesta Pilati ; Evangelii Nicodemi pars IIa, textes joints. « Evangelium Nichodemi. In nomine Dei summi. Incipit gesta salvatoris Domini nostri Jhesu Christi quam invenit Theodosius magnus imperator in Jerusalem in pretorio Poncii Pilati in codicibus publicis. Factum est in anno nono decimo imperii Tyberii Cesaris... Annas et Cayphas et Somne et Dathan et Gamaliel... — ... quia viderunt eum cum discipulis suis loquentem [in] monte Oliveti... ascendisse in celum » (Version proche de J. C. Thilo, Codex apocryphus, I, 495-665) ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, I, 149, n° 179, 11 (265-269) ; — « Et surgens Joseph in medio eorum dixit ad Annam... — ... direxi potestati tue omnia que gesta sunt de Jhesu in pretorio meo... Explicit gesta Salvatoris Domini nostri Jhesu Christi secundum euvangelium verissimum Nichodemi Judei » (éd. cit., 667-788 et 796-800) ; cf. Stegmüller, op. cit., 150-151, n° 179, 19 (269-272v).

    F. 273 Fragment d'une pièce de procédure en français où est citée : « la ville de Thallemont » [Talmont (Vendée)] (XVe).

Intervenant

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Annas et Caiphas et Somna et Datan, Gamaliel...

    f. 155v

    Et surgens Joseph in medio eorum dixit ad Annam et Caipham...

    f. 269

    Ex omnibus praedictis collige quaedam spectare...

    f. 254

    Factum est, in anno nono decimo imperii Tiberii Caesaris imperatoris Romanorum...

    f. 155v

    Item dicit Augustinus quod sacramentum est sacrae rei signum...

    f. 187v

    Mens cognoscendo dotatur, amando, fruendo//...

    f. 253v

    Quaeritur de innovatione mundi primo si erit...

    f. 254v

    Veritatis theologicae sublimitas cum sit superni splendoris...

    f. 1

    Actes ou fragments d'actes en français -- (XVe s.)
    AUBERTUS ROBETTE -- Copiste (XVe s.)
    BALUZE (Étienne) -- Possesseur
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Evangelium Nicodemi, partes I (Gesta Pilati) et II
    DÉCORATION -- Initiales de couleur (XVe s.)
    FILIGRANES -- Ancre accompagnée d'une croisette
    FILIGRANES -- Lettres P latin surmonté d'une croix
    HAUTIN (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    HUGO DE ARGENTINA, dictus RIPELIN, O.P. -- Compendium theologicae veritatis
    LA MORLIERE (Franciscus de) -- Signature (XVIIe s.)
    Monde -- Rénovation du monde. Question
    RELIURE -- Reliure Chagrin rouge (demi-reliures)
    ROBANT -- Signature (XVe s.)
    TALMONT (Vendée) -- Pièce de procédure (XVe s.)
    Théologie -- Questions

Source des données