Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q98598
Manifeste IIIF
Numérisation :
Papier, XVIe s. (début), I + 141 ff. + 1 f. blanc (nombreux feuillets blancs: f. I-Iv°, 7v°-8, 17v°-18, 24-24v°, 28v°-30v°; tous les versos des f. 31-43, les f. 44-56, tous les versos des f. 57 à 74, les f. 75-88, 89, tous les versos des f. 90 à 119, les f. 120-137).
Recueil de 3 parties: 1) f. 1-30 (filigranes f. 1-8: var. Briquet 438, Florence, 1511 et var. Briquet 760?, Florence, 1523?; f. 9-18: var. Briquet 2486?; f. 19-30: var. Briquet 760? et var. Briquet 12420?, Florence, 1530), 342 x 235 mm; annotations de la main d’Angelo Colocci; figures géométriques illustrant le texte aux f. 4-5v°, 9-10v°, 13v°-16v° et 19-20v°; 2) f. 31-139 (filigranes var. Briquet 10548; Naples, 1525-1528; var. Briquet 5221, Ancône-Naples, 1460-1463), 345 x 235 mm, recueil de notes et d’extraits en partie écrits par Angelo Colocci; 3) f. 140-141 (filigrane non visible), 345 x 235 mm.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2: //A Tribus lateribus
1 - f. 1-21: Agrimensores (extraits).
f. 1-1v°: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extrait)
titre: «M. IVNII NYPSI DE MENSVRIS », add.: «AGrorum »
inc.: «Notum est omnibus Celse penes te studiorum... ».
expl. l. 25: «... Ergo ne quid nos preteriisse uideamur» (éd. K. Lachmann, Gromatici ueteres, dans F. Blume, K. Lachmann et A. Rudorff, Die Schriften der römischen Feldmesser, 1, Berlin, 1848, p. 91-94, l. 3).
f. 1v°-2: Sicvlvs Flaccvs, De condicionibus agrorum (extrait).
suit sans séparation le texte précédent
inc.: «Coloniae omnes maritimae... ».
expl. l. 15: «... quinquagena iugera incluserunt» (ed. cit., p. 135, l. 23-136, l. 18; éd. C. Thulin, Corpus agrimensorum Romanorum, I, 1, Leipzig, Teubner, 1913, p. 99, l. 12-100, l. 12).
f. 2-2v°: Balbvs, Expositio et ratio omnium formarum (extrait).
inc.: «Omnium enim mensurarum appellationes... ».
expl.: «... mensuratur ut ueritas declaretur» (éd. Lachmann, p. 94-95, l. 4 et en note l’add. du ms. Erfurt, Wiss. Bibl. der Stadt, Amplon. 4° 362).
f. 2v°-4: Codex Theodosianus (extrait).
titre: «Ex secundo titulo Theodosiani libri de finium regund‹orum› ».
inc.: «IMP‹ERATOR› CONSTANTINVS .A. ad Tertullianum... ».
expl.: «... amissa tertia portione bonorum religantur» (ed. cit., p. 267-270).
f. 4-6v°: Liber coloniarum I (extraits).
1) titre: «NOMINA LAPIDVM FINALIVM ».
inc.: «ORTOGONEVS RECTVS RECTVM ANGVLVM MITTIT... ».
expl. f. 5v°: «... TRIDEVS / AVGVSTALIS » (ed. cit., p. 249-250).
2) titre f. 6: «NOMINA LIMITVM ».
inc.: «Limites Orientis dicuntur decimani... ».
expl.: «... Limites qui per antica et postica diuiduntur » (ed. cit., p. 247-249).
3) titre f. 6v°: «NOMINA AGRORVM ».
inc. : «Ager Centuriatus ... » .
expl.: «... Ager solitrius syluanus » (ed. cit., p. 246-247).
f. 6v°-7: Agennivs Vrbicvs, De controuersiis agrorum (extrait)
titre: «POLVS COLLECTVS ».
inc. f. 7: «ADVOCATIO praestandum est quanquam diuersa sint... ».
expl.: «... etiam metiri artifices coguntur» (en partie de la main de Colocci - éd. Lachmann, p. 9, l. 3-21; Thulin, p. 50, l. 5-51, l. 3).
f. 7, 8v°-13v°: Liber coloniarum I (extraits).
titres f. 7 et 8v° (add.): «AGRI MENSVRAE »; f. 9: «Agri Mensurae ».
inc. f. 9: «AVEIVS Ciuitas prius quam oppugnaretur... » (éd. Lachmann, p. 220, l. 8)
suivi d'extraits sans ordre conformes à ceux du ms. Firenze, Bibl. Laur., plut. 29, 32.
expl.: «... et monumenta uel alia testimonia » (ed. cit., p. 240, l. 6).
f. 13v°: Frontinvs agrimensor, De agrorum qualitate (extrait)
titre: «Mensura Rationabilium Agrorum »
inc.: «Ager Est Arcifinius qui nulla mensura... ».
expl.: «... in his agris nullum succisiuorum [sic] interuenit» (7 lignes - éd. Lachmann, p. 5, l. 6-6, l. 4; Thulin, p. 2, l. 8-15).
f. 13v°-14: Frontinvs agrimensor, De controuersiis (extrait)
inc.: «De succisiuis [sic] controuersia est quotiens... ».
expl. l. 16-17: «... Similiter locorum religiosorum quibus secundum cautionem modus est restituendus » (éd. Lachmann, p. 20, l. 3-23, l. 4; Thulin, p. 8, l. 7-9, l. 18).
f. 14-15: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio (extraits).
suit sans séparation le texte précédent.
1) inc: «quatuor signa ea que posuisti... ».
expl. f. 14v°, l. 20: «... P. XVII. sic facies semper diu» (éd. Lachmann, p. 288, l. 4-289, l. 10).
2) (sans séparation): «peruenire ad centuriam... ».
expl. f. 15, l. 16: «... lapidis cadat conipre [sic] » (ed. cit., p. 286, l. 15-288, l. 4).
f. 15-15v°: Frontinvs agrimensor, De limitibus (extrait).
inc.: «numetum occupat quam nisi... ».
expl. l. 20: «... antiquo uerbo quod dicunt poetȩ» (éd. Lachmann, p. 27, l. 8-29, l. 14; Thulin, p. 19, l. 4-8: fin du De arte mensoria, et p. 10, l. 20-13, l. 4: début du De limitibus).
f. 15v°-16v°: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio (extraits).
1) inc.: «Actus tamen in base sunt... ».
expl. f. 16, l. 18: «... et in citrato esse » (éd. Lachmann, p. 290, l. 6-291, l. 15).
2) inc.: «edimus semper partem solidam... ».
expl. f. 16v°, l. 8: «... et nomen scriptum est» (ed. cit., p 289, l. 10-290, l. 6).
f. 16v°-17: Frontinvs agrimensor, De limitibus, seu De arte mensoria (extrait).
inc.: «rectorum angulorum ratione constringi... ».
expl.: «... quatenus res egerit perducere debemus ».
(add.) «In codice florentino sic Iulii FRONTINI SICVLI Explicit liber primus » (éd. Lachmann p. 32, l. 13-34, l. 13; Thulin, p. 16, l. 12-18, l. 11: De arte mensoria).
f. 17, 18v°-19: Ivnivs Nipsvs, Fluminis uaratio.
inc. f. 17 (de la main du copiste): «Si in agri quadratura tibi dictanti occurrerit flumen, quod necesse sit uarari sic facies » (raturé et répété par Colocci en tête du f. 19).
titre f. 18v° (add. de A. Colocci): «Incipit M. Iunii Nypsi liber secundus feliciter », suivi de la réclame «Facies » (copiste) «Si in agri » (Colocci).
inc. f. 19, add. en haut de la main de Colocci: «Si in agri quadratura tibi dictanti occurrerit flumen quod necesse sit uarari sic / (main du copiste): Facies rigor qui impegerit... ».
expl.: «... quod superfuerit latitudo fluminis » (éd. Lachmann, p. 285-286).
f. 19v°: Ivnivs Nipsvs, Limitis repositio (extrait)
titre: «LIMITIS REPOSITIO »
inc.: «Cum in agro assignato ueneris... ».
expl.: «... centuriale unde possis » (4 lignes-début du texte, ed. cit., p. 286, l. 12-15).
f. 19v°-20: Frontinvs agrimensor, De controuersiis (extrait).
inc.: «dus habeat enim et... ».
expl.: «... inter adfines molient disputationem » (fin du texte, éd. Lachmann, p. 23, l. 4-26, l. 2; Thulin, p. 9, l. 18-10, l. 18).
f. 20v°-21: Frontinvs agrimensor, De limitibus et De arte mensoria (extraits)
pas de titre.
inc.: «SVNT et aliae limitum conditiones... -... fuerit praefectura appellatur» (5 lignes - De limitibus).
inc.: «CVLTELLANDI Ratio quae sit... ».
expl.: f. 21, l. 6: «... crescendo atterit nec maiorem » (9 lignes- De arte mensoria).
puis sans séparation: «limis oculis Item limium ... ».
expl.: «... alii quia montes Montanos» (plus bas): «M. Iunii Nypsi opusculum fragmentatum finit» (8 lignes- De limitibus- éd. Lachmann, p. 26-27, l. 8 et 29, l. 14-30, l. 4; Thulin, p. 14, l. 22-15, l. 4; 18, l. 12-19, l. 4 et 13, l. 4-12).
f. 21v°-22v°: Agrimensores, Pauca de mensuris.
1) titre: «DE PONDERIBVS ».
inc.: «Ponderum pars minima calculus, qui constat ex granis...».
expl. f. 22: «... quod centum libris constat ».
2) ‹De mensuris in liquidis›.
inc.: «Mensurarum in liquidis coclear pars minima... ».
expl.: «... duo chora culleum quod mod‹ia› LX» (éd. Lachmann, p. 373-376; F. Hultsch, Metrologicorum scriptorum reliquiae, 2, Teubner, 1866, p. 138-142).
~ f. 23-23v°: ‹Isidorvs Hispalensis, Etymologiae (extrait, XVI, 27)›.
f. 25-25v°: ‹Geometria incerti auctoris (extraits)›
inc.: «Mensurarum appellationes quibus utimur sunt hec... ».
expl.: «... et erit eius sphere crassitudo» (texte avec interpolations et var., IV, 1, 17, 10, 18, 47 - éd. N. Bubnov, op. cit. infra, 1899, p. 337-338, 345-346, 342, 346, 358; cf. aussi L. Toneatto, op. cit. infra, p. 35, n. 49)
suivi de paragraphes non identifiés:
inc. f. 25v°, l. 15: «In trigono hisopleuro si iunxeris coraustum et basim... ».
expl.: «... Si trigonus et tetragonus sibi inuicem ȩquilateri fuerint superabit tetragonus tot dimidiis lateribus trigonum quoto loco ab unitate distiterint ».
f. 26-26v°: Plinivs maior, Naturalis historia (extraits).
titre (add. de Colocci, en haut, coin gauche): «Ph. 1° 2°»; titre du chapitre: «Interualla syderum », add.: «cap. 21 ».
inc.: «Interualla quoque siderum a terra multi indagare... ».
expl.: «... ipsius interuallo innumerabilis multiplicatio efficitur» (II, 83-88, § 21-23).
~ f. 27-28: ‹De constructione astrolabii›.
inc.: «Philosophi qui sua sapientia motus syderum cunctaque firmamenti... » (cf. Thorndike et Kibre, Catalogue of incipits of medieval scientific writings in Latin, 2ème éd., 1963, col. 1041).
Origine: italienne, écritures humanistiques cursives penchées assez grosses de deux mains, 1) f. 1-23v°, 2) f. 25-28, sauf les additions et notes de la main d’Angelo Colocci. D'après L. Toneatto, op. cit. infra (1994), le manuscrit est formé de quatre parties, dont les trois dernières (f. 31-137) ont été réunies par Colocci pour former avec la première un manuscrit organisé selon les mêmes critères que le ms. Vat. lat. 3906; les f. 1-21 du manuscrit dépendent du ms. Firenze, Bibl. Laur., plut. 29, 32 (IXe s.), de même que les f. 53v°-76 du ms. Vat. lat. 3893 et les f. 1-12v° du ms. Vat. lat. 3894 (cf. supra).
Possesseurs: Angelo Colocci († 1549), év. de Nocera, qui a écrit une grande partie du manuscrit (cf. supra): le volume est peut-être décrit dans l'inventaire de sa bibliothèque établi en 1558, lors de son entrée dans les fonds de la Bibliothèque Vaticane (cf. S. Lattès, op. cit. infra, p. 327).
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF